شمشیر دولبه مناطق آزاد تجاری

می‌توان از ظرفیت مناطق آزاد تجاری در زمینه‌های مالی و سرمایه‌گذاری همانند انتشار صکوک استفاده کرد.

پس از کش‌ و قوس‌های فراوان، هفته گذشته نمایندگان مجلس شورای اسلامی با ایجاد هشت منطقه آزاد تجاری -صنعتی و دوازده منطقه ویژه اقتصادی جدید موافقت کردند. موافقان و مخالفان ایجاد مناطق آزاد جدید، استدلال‌های گوناگونی داشته‌اند ولی صرف نظر از افزایش تعداد این مناطق، استفاده بهینه از ظرفیت مناطق آزاد و ایفای نقش موثر آنها در تقویت صادرات و توسعه و پیشرفت اقتصادی کشور ضرورت دارد. زیرا در غیر اینصورت، مناطق آزاد، ممکن است به پایگاهی برای افزایش بی‌رویه واردات و تهدیدی برای اقتصاد کشور تبدیل شوند. در این گزارش یکی از ظرفیت‌های بالقوه مناطق آزاد، یعنی تسهیل انتشار صکوک (اوراق بهادار اسلامی) با ایجاد مراکز مالی آفشور مورد توجه

قرار گرفته است.

مراکز مالی آفشور در برخی مناطق آزاد دنیا برای جذب سرمایه‌های خارجی از طریق مشوق‌های گوناگون همچون مزایای مالیاتی، ثبات سیاسی، قوانین و مقررات منعطف‌تر و حفظ محرمانگی ایجاد می‌شوند. جزایر کیمن، برمودا، لوکزامبوگ، جرسی، جزایر بریتیش ویرجین از جمله مهم‌ترین این مراکز به شمار می‌آیند که در زمینه ابزارهای مالی متعارف معروف‌اند. همچنین مرکز مالی و تجاری بین‌المللی لبوان مالزی، مرکز مالی بین‌المللی دبی، مرکز مالی قطر و بندر مالی بحرین از دیگر نمونه‌های این مراکز هستند که در آنها علاوه بر مبادلات مالی متعارف، قوانین و مقرراتی برای تسهیل معاملات ابزارهای مالی اسلامی همانند صکوک نیز وضع شده است و تلاش می‌کنند تا به عنوان مرکزی برای مبادلات مالی اسلامی مطرح باشند.

یکی از کارکردهای مهم مراکز مالی آفشور در انتشار صکوک، تشکیل نهاد واسط در این مناطق و بهره‌مندی از مزایای در نظر گرفته شده برای آن است. واسط ایجاد شده در مرکز آفشور، یک موجودیت مستقل است که جدا از سایر ارکان صکوک و بر اساس اصل استقلال کامل (دست باز) اداره می‌شود. چنین شرکتی می‌تواند در نگهداری دارایی‌ها، ایجاد تضامین و انجام پرداخت‌ها موثر باشد و به دلیل استقلال خود، امکان اجرای تعهدات بدون تاثیرپذیری از سایر ارکان به ویژه در مواردی همچون بروز نکول برایش وجود دارد. این امر در مورد صکوک که بیشتر بر مبنای دارایی‌های واقعی منتشر می‌شود و لازم است بانی و ناشر در آن از هم مستقل باشند، اهمیت زیادی دارد و می‌تواند به اجرای بهتر معاملات صکوک و جذب بیشتر سرمایه‌گذاران در سطح بین‌المللی کمک نماید. نهاد واسط در مراکز آفشور معمولاً به شکل یک شرکت با مسئولیت محدود تشکیل می‌شود که سهام آن متعلق به یک تراست است و منافع حاصل از آن نیز معمولاً صرف اهداف خیریه و دیگر اهداف تعیین شده در زمان تاسیس می‌شود. برخی مراکز مانند مرکز مالی بین‌المللی دبی با وجود اینکه به معنی واقعی، آفشور نیستند ولی بسیاری از مزایای مالیاتی و دیگر مزایا را همانند مراکز آفشور ارائه می‌دهند تا سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را جذب نمایند.

انتشار صکوک بین‌المللی با استفاده از ظرفیت مراکز آفشور از جمله انتخاب‌های پیش روی ناشران است که می‌تواند آنها را از مزیت‌های در نظر گرفته شده در این مراکز بهره‌مند سازد. ثبت واسط آفشور، خدمات امانی، کاهش هزینه‌های معاملاتی، حمایت از سرمایه‌گذاران، ایجاد ساختارهای تصکیک و معافیت‌های مالیاتی و گمرکی از جمله مزیت‌های موجود در مراکز آفشور است که می‌تواند در انتشار صکوک مورد استفاده قرار گیرد.

طبق ماده ۱ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری-صنعتی مصوب شهریور ۱۳۷۲، اهداف تشکیل مناطق آزاد تجاری-صنعتی عبارتند از: تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه‌ای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی. با وجود پیشرفت‌های حاصل شده در برخی ابعاد همانند گردشگری در مناطق آزاد، به نظر می‌رسد تاکنون ظرفیت این مناطق به ویژه در ابعاد مالی و سرمایه‌گذاری به حد کافی فعال نشده است. از این رو مناسب است تا در کنار افزایش تعداد مناطق آزاد، اثربخشی این مناطق نیز بیشتر مورد توجه قرار گیرد و از ظرفیت آنها در زمینه‌های مالی و سرمایه‌گذاری از جمله انتشار صکوک یا دیگر نوآوری‌های مالی مانند فین‌تک، ارز دیجیتال و غیره استفاده شود.