هر آنچه لازم است درباره جنون آنی بدانید

فائزه ناصح، دکترای روانشناسی عمومی 

اگر به صفحات حوادث روزنامه نگاهی بیاندازید اغلب با موضوعاتی مانند این که فردی به خاطر یک لحظه عدم کنترل و اختیار خویشتن، باید یک عمر پشیمانی را به دوش بکشد، روبرو خواهید شد. گاهی اوقات افراد در خلال زندگی با حوادث و اتفاقاتی نا‌خوشایند همچون سختی‌های اجتماعی، فشار‌های اقتصادی، تحقیر شدن‌های مکرر از سوی خانواده و دوستان، مورد تجاوز و تعدی قرار گرفتن و... روبرو می‌شوند که چنین موقعیت‌هایی سبب می‌شود، فرد به یکباره اختیار خویش را از دست بدهد و واکنشی نا‌خوشایند بروز دهد. این شرایط که روانشناسان و روانپزشکان از آن به عنوان جنون آنی یاد می‌کنند، یک بیماری مزمن روانی محسوب می‌شود که می‌تواند فرد را از فعالیت‌های دنیای اطراف خویش جدا و به دنیای هذیان هدایت کند.

فیلم سینمایی «جن زیبا» به کارگردانی بایرام فضلی با بازی نورگل یشیلچای و فرهاد اصلانی نیز از موضوع «اختلال جنون» وام گرفته است. داستان فیلم با برخورداری از ژانری اجتماعی و گاهی کمدی درباره دو کاراکتر با نام‌های «یدالله» و «دلارام» است.

شخصیت مرد داستان «یدالله» یکسال از زمان فوت همسرش می‌گذرد و به دلیل گذراندن دورانی سرشار از غم و ناراحتی به اختلالات روحی و روانی مبتلا شده که برای درمان و بهبود نیز مدتی را در آسایشگاه روانی بستری بوده است. اما اکنون بعد از گذشت یکسال از بیمارستان مرخص شده و در نقش نظافتچی همان آسایشگاه مشغول به کار است. از سویی دیگر «دلارام» شخصیت زن داستان نیز بنابر تجربیات تلخی که پشت سر گذاشته است به دلیل جنون در همان آسایشگاه بستری است. در خلال فیلم متوجه خواهید شد که به وی تجاوز کرده‌اند، و در همان حین، متجاوز را می‌کشد و دچار جنون می‌شود؛ سپس در آسایشگاه روانی بستری می‌شود. او حرف نمی‌زند و به عبارتی لال است که تماشاگر نمی‌داند آیا به هنگام آن فاجعه برای وی این اتفاق رخ داده یا اینکه مادرزادی لال است.

در‌واقع «دلارام» در این قصه یک زن واقعی است و همه احساسات یک زن در وجود او هست. او به دلیل شرایط خاص روانی نمی‌تواند صحبت کند و مجبور است حرف‌هایش را با اشارات دست و بدن بگوید. بااین‌حال حرکات او باید طوری باشد که او را از افراد لال جدا کند؛ چون او یک لال مادرزاد نیست؛ بلکه شرایط خاص روانی او باعث شده تا نتواند یا نخواهد تکلم کند.

نکته حائز اهمیت آن است که با وجود آنکه فیلم «جن زیبا» از موضوعی کاملا روانشناسانه برخوردار است، ولی ضعف‌های بی‌شماری در پروراندن شخصیت‌ها و همچنین اختلال روانی «جنون آنی» در آن به چشم می‌خورد. فیلمساز می‌توانست با ظرافت این اختلال، نحوه درمان و پیامدهای مربوط به آن را نمایش دهد؛ اما متاسفانه بازیگران معروف فیلم‌ را فدای این موضوع مهم روانشناسی کرده است و قصد فیلمساز بر این بوده که فیلم تنها به سرگرم کردن مخاطب بسنده کند.

با‌توجه به آنکه فیلم «جن زیبا» به لحاظ درون مایه بر محوریت اختلال روانی جنون که یک وضعیت روانی غیرطبیعی است، متمرکز است، می‌توان گفت افراد در این حالت به نوعی ارتباط خویش را با واقعیت از دست می‌دهند و دچار توهم می‌شوند؛ بطوریکه در برخی سکانس‌های فیلم مشاهده می‌شود که دلارا توهم مادری و فرزند دختر را داشت. در‌واقع افرادی که دچار جنون آنی می‌شوند، از دنیای واقعیت فاصله گرفته و وارد دنیای توهم و هذیان می‌شوند. 

 از منظر روانشناسی می‌توان گفت دو علامت اصلی «توهم» و «هذیان» برای تشخیص‌گذاری این اختلال روانی کفایت می‌کند. البته نشانه‌های دیگری همچون  فقدان احساس یا واکنش عاطفی نامتناسب، اختلال در عملکرد در محیط کاری یا موقعیت‌های اجتماعی و فقدان بینش و اختلال در قضاوت از فاکتور‌های مهم دیگری محسوب می‌شوند که روانشناسان و روانپزشکان برای تشخیص این اختلال از آنها نیز بهره می‌برند.

با توجه به علت و عامل ایجاد کننده جنون، درمان نیز متفاوت است. گاهی حتی لازم است فرد در بیمارستان‌های اعصاب و روان بستری شود تا با گذراندن دوره‌های دارو درمانی و روان‌درمانی به تدریج نشانگان این اختلال کاهش یابد  و تغییرات مثبت در رفتار و شناخت فرد ایجاد شود.