گذری در استفاده از ملودی‌های پاپ و ساز در «روضه‌خوانی‌ها» و «مداحی‌ها»
مداحی و روضه‌خوانی سال‌های سال مرسوم بوده و همچنان نیز مورد توجه است. اما استفاده از ملودی‌های پاپ برای جذب مخاطبان بیشتر و بهره‌گیری از سازها در این گونه مذهبی، موسیقایی مجاز است؟ برخی از مراجع تقلید در اینباره نظر داده‌اند. گزارش پیش رو به این موضوع می‌پردازد.
به گزارش ایلنا، موسیقی در ایران صرفا ساز و آواز و سبک‌های همه پسندی چون پاپ و باقی گونه‌های مشابه نیست. آیین‌ها و مناسک موسیقی محور بسیاری در مناطق مختلف کشور وجود دارند و با اینکه حال بسیاری از آن‌ها اجرا نمی‌شوند یا منسوخ و فراموش شده‌اند، اما موسیقی همچنان بخشی از زندگی اقوام مختلف ایران به شمار می‌آید.
مورد دیگری که وجود دارد نوحه و مداحی و روضه‌هاست که به طور غیر مستقیم در زیر مجموعه موسیقی قرار می‌گیرند. البته موسیقی همواره به لحاظ فقهی و مذهبی مورد بحث بوده و همچنان مخالفت‌هایی از سوی برخی افراد نسبت به آن وجود دارد، که این مبحث در این گزارش مدنظر نیست.
موضوع دیگری نیز وجود دارد که بر کیفیت نوحه‌ها و روضه‌ها تاثیر منفی و مخرب داشته است. طی چند سال گذشته آنچه بیش از هرچیز کیفیت نوحه‌ها و مداحی‌ها را تنزل داده استفاده از ملودی‌ها و آهنگ‌ها و ریتم‌هایی است که در موسیقی پاپ کاربرد دارند. اتفاق بدتر اینکه مداحان و هیئت‌های مذهبی به سراغ ملودی‌هایی می‌روند که بیش از دیگر آثار مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته‌اند. همه این‌ها در حالی است که روضه و روضه‌خوانی و مداحی به بهره‌گیری از موسیقی‌های سطحی و عوام‌پسند نیازی ندارد؛ چرا که به مدد وجود شاعران و روضه‌خوانان گذشته، اشعار و مدایح فاخری در وصف و ثنای ائمه اطهار (ع) سروده شده و در دسترس است. از سویی دیگر ملودی و آهنگهای آثار فولکوریک (نسبت به آثار بی‌اصالت امروزی) برای بهره‌گیری در مناسبات مذهبی، پتانسیل بیشتری دارند. اما متاسفانه آنطور که باید مورد توجه متولیان و مداحان نیستند.
یکی دیگر از اتفاقاتی که طی چند سال گذشته رخ داده استفاده از برخی سازها در مناسبت‌های مذهبی است؛ گاه دیده شده سازهای غیر معمولی چون ارگ (سینتی سایزر) و البته برخی سازهای ایران مانند نی، دهل، سرنا و کلارینت در مراسم عزاداری نواخته شده‌اند. البته باید یادآور شد استفاده از ساز در مراسم تعزیه اتفاقی است که از گذشته وجود داشته و یکی از دلایل منطقی آن جنبه دراماتیک این هنر نمایشی، موسیقایی و مذهبی است. این تناقض‌ها در استفاده از برخی سازها در مراسم مذهبی، باعث شده مردم و متولیان طی سال‌ها و دهه‌های گذشته به سراغ مراجع تقلید بروند و نظر فقهی آن‌ها را در اینباره جویا شوند.
نظر مراجع تقلید درباره به‌کارگیری ساز و موسیقی در مراسم عزاداری
در ادامه نظرات فقها نسبت به استفاده از ابزار و ادوات موسیقایی در مراسم عزاداری انعکاس می‌یابد. نظرات مذکور در سایت مراجع تقلید کشور درج شده است.
آیت‌الله صافی گلپایگانی که در دی‌ماه سال ۱۳۸۸ دارفانی را وداع گفته استفاده از آلات موسیقی، مثل طبل، سنج، نی، ارگ و مانند آن‌ها در خلال عزاداری جایز ندانسته است.
آیت‌الله جعفر سبحانی متکلم، مرجع تقلید، مفسر و از استادان حوزه علمیه قم نیز در پاسخ به این پرسش که آیا خواندن اشعار مولودی و عزاداری در آهنگ‌هایی که از نوارهای موسیقی و یا ترانه‌هایی که در مجالس لهو و لعب استفاده می‌شود، جایز است یا خیر گفته است: «عزاداری سالار شهیدان (ع) یا برپایی مجالس برای ولادت معصومان (ع) باید در شأن آنان باشد. بنابراین، باید از آهنگهای موسیقی و ترانه‌های مجالس لهو و لعب کاملاً پیراسته باشد. والله العالم.»
آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب هم، درباره وجه شرعی ذاکران و مداحانی که بعضی روضه‌ها و نوحه‌ها را با آهنگهای موسیقی یا نزدیک به آن می‌خوانند، گفته‌اند: «باسمه جلت اسمائه؛ موسیقی مطلقاً حرام است ولو در روضه‌خوانی باشد.»
آیت‌الله حسین وحید خراسانی که او را با نام وحید خراسانی می‌شناسند فقیه، مجتهد و از مراجع تقلید شیعه است استفاده از آلات‌موسیقی در مناسبات مذهبی و مراسم عزاداری، طبل و سنج را جایز دانسته و نظرش در رابطه با دیگر سازها منفی است و آن‌ها را جایز نمی‌داند.
آیت‌الله مکارم شیرازی نویسنده، مفسر قرآن و یکی دیگر از مراجع شیعه، نیز درباره استفاده از طبل و سنج در مراسم عزاداری و غیر آن، گفته است: استفاده از طبل و سنج در این مراسم آن چنان که معمول است و آهنگ لهوی در آن نیست اشکالی ندارد. وی در پاسخ به این پرسش که مداحی‌های غناگونه چه حکمی دارند نیز گفته است: «هرگاه آن صدا متناسب مجالس لهو و فساد باشد جایز نیست.»
آیت‌الله شبیری زنجانی یکی دیگر از مراجع تقلید شیعیان هم درباره استفاده از آلات موسیقی مثل طبل و سنج در مراسم عزاداری گفته است: «اگر نوعاً مطرب باشد جایز نیست و در غیر این صورت نیز از اموری که در شأن اهل بیت (ع) نیست اجتناب شود و سزاوار است مراسم عزاداری به شکلی که از سابق مرسوم بوده است برگزار شود.»
آیت‌الله مظاهری استاد اخلاق، عضو جامعه مدرسین، مدیر حوزه علمیه اصفهان و از مراجع تقلید شیعه هم در پاسخ به این سوال که استفاده از آلات موسیقی مثل طبل و شیپور و مارش عزا در هیئت‌های عزاداری با توجه به اینکه آهنگهای آن‌ها مرثیه و همان نوحه‌های حسینی است اشکال دارد یا خیر؟ گفته است: «اینگونه چیزها آلات موسیقی مختص نیست، بنابراین در فرض سؤال اشکال ندارد ولی متوجه باشید نظیر نی و تار و امثال آن به کار گرفته نشود.»
آیت‌الله سید محمدصادق حسینی روحانی که یکی دیگر از مراجع شیعه و از شاگردان مشهور سید ابوالقاسم خویی است؛ در پاسخ به اینکه آیا استفاده از آلات موسیقی چون نی، ارگ و غیره، همچنین نواختن آهنگهای بعضاً طرب‌انگیز در دسته‌های عزاداری، شرعاً جایز است یا خیر اینگونه فتوی داده است؛ «باسمه جلت اسمائه؛ اینگونه امور خلاف است و باید جلوگیری نمود.»
این مرجع تقلید خوانش روضه‌ها را با آهنگهای موسیقی یا نزدیک به آن نیز نظر مخالفی دارد و گفته است: «باسمه جلت اسمائه؛ موسیقی مطلقاً حرام است ولو در روضه‌خوانی باشد.»
دیدگاه تان را بنویسید