از حل مسئله آلودگی تا از بین رفتن فساد اداری و...

زمانی در تهران، افراد شهر سوار اتوبوس‌های دو طبقه می‌شدند و در خیابان‌های باریک شهر حرکت می‌کردند تا بعد از مدت کوتاهی به منازل یک طبقه خود برسند. اما امروز پایتخت به شهر بزرگراه‌ها، تونل‌ها و برج‌های سر به فلک کشیده بدل شده است که برای ادامه بقا در آن باید فکری کرد. مشاور کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای شهر تهران به‌عنوان راه‌حل به ضرورت هدف‌گذاری مناسب برای هزینه‌کردها و توسعه مبتنی بر رویکرد شهروند هوشمند باور دارد که تصمیم‌سازان باید بدانند چطور از دارایی‌هایی که وجود دارد، بهترین استفاده را ببرند. در این شرایط نمی‌توان با ریختن میلیون‌ها تن بتن و ساخت پل و بزرگراه وضعیت زندگی را بهبود بخشید. باید به اقدامات هوشمندانه دست زد. باید مسئولان و دست‌اندر‌کاران کاری کنند که مردم بتوانند بدون نیاز به جا‌به‌جایی در سطح شهر، سرویس و خدمات مورد نظرشان را دریافت کنند.   مرتضی احمدی در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایرنا افزود: باید شرایطی را مهیا کرد که نیاز نباشد مردم ساعت‌ها در خیابان دنبال جای پارک بگردند؛ افراد باید بتوانند با استفاده از تکنولوژی، سرویس حمل و نقل مورد نظرشان را انتخاب و از آن استفاده کنند. تنها در این حالت است که تهران می‌تواند به یک شهر هوشمند تبدیل شود. در‌واقع از طریق هوشمندسازی نیز می‌توان بسیاری از مشکلات، از قبیل مساله آلودگی هوای تهران را مانند برخی از دیگر کلانشهرهای بزرگ دنیا حل کرد.

 جسارت تصمیم‌گیری

وی افزود: با هوشمندسازی شهر، اداره تهران ارزان‌تر می‌شود و کیفیت زندگی شهری بالا می‌رود. فارغ از تلاش‌های صورت گرفته در ابتدای مسیر هوشمندسازی شهر، باید به این نکته توجه کرد که توسعه شهر هوشمند نیازمند مدیران هوشمند است، مدیر نباید فقط مدیر «هزینه کرد» باشد، بلکه لازم است مدیر «درآمد و هزینه» باشد، باید به همه هزینه‌ها نگاه اقتصادی کند، جسارت تصمیم‌گیری داشته باشد و بفهمد هر روز که از پیشرفت و توسعه عقب می‌افتد، در واقع دو روز را از دست می‌دهد؛ یک روز بابت عدم پیشرفت خود و یک روز بابت پیشرفت رقیبان.

 تحلیل داده و سنسورها

مشاور کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای شهر تهران همچنین گفت: به طور کلی دو عامل فناورانه راه دنیا را به سمت هوشمندسازی هموار ساخته است. عامل اول توسعه دانش تحلیل داده‌ها است که امروزه به عنوان موضوع «داده کاوی» شناخته می‌شود. این فناوری به بشر کمک کرده که توانایی دیدن واقعیاتی را پیدا کند که قبلا نمی‌دیده است. در واقع امکانی است که بتوان پیچش مو را دید و الگوهای پنهانی بین داده‌ها را استنباط کرد. بنابراین با تحلیل داده، چشم بشر به دنیای دیگری باز شده است.

عامل دوم «سنسورها» هستند که باعث شدند بشر از دریچه قاب کامپیوترها خارج شود؛ در‌واقع نفوذ فناوری اطلاعات به تمام ساحت‌های زندگی انسان‌ها تسری پیدا کرده است. تا پیش از این، کل کار و فعالیت آدمی در ارتباط با تکنولوژی و در قالب یک کامپیوتر یا یک تلفن همراه انجام می‌شد. اما در حال حاضر با به وجود آمدن تحلیل داده‌ها و توسعه کاربرد سنسورها، تمام دستگاه‌ها و ابزارهایی که انسان در زندگی با آنها سر‌و‌کار دارد، به یک شبکه متصل هستند که می‌توان همگی آنها را با‌هم مدیریت کرد؛ دو عامل تحلیل داده‌ها و سنسورها قدرتی به بشر داده‌اند که بتواند هوشمندانه زندگی کند.

 هوشمندسازی و تاثیر آن در زندگی در تهران 

زمانیکه از شهر هوشمند صحبت می‌شود با مفهومی فراتر از فناوری اطلاعات و ارتباطات رو به‌رو خواهید بود. هر چند ابزار به وجود آمدن آن بر پایه فناوری اطلاعات است، اما واقعیت این است که موضوع شهر هوشمند لایه‌های مختلفی دارد و تمام ابعاد زندگی در یک شهر اعم از حمل و نقل، ساختمان، اقتصاد، کسب‌و‌کار و یا نوآوری را در بر می‌گیرد.

مشاور کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای شهر تهران با اشاره به این واقعیت افزود: برای مثال وجود خودروهای برقی یکی از پروژه‌هایی است که در برخی شهرهای دنیا برای هوشمندسازی شهر از آنها استفاده می‌کنند. در کشور ما این فناوری وجود ندارد، در حالی‌که به علت آلودگی هوا، ضرورت آن به شدت احساس می‌شود که قرار است در آینده نزدیک برای استفاده از این تکنولوژی، زمینه‌های اقتصادی لازم برای سرمایه‌گذاری در این زمینه به وجود ‌آید.

 تعریف سرویس‌های جدید براساس نیاز شهروندان 

مرتضی احمدی معتقد است محور قرار دادن شهروندان برای تعریف سرویس متناسب با نیازشان از اصول هوشمندسازی شهر است: تا پیش از این در حوزه فناوری اطلاعات بیشترین تمرکز شهرداری برای ساخت زیرساخت‌های پشت صحنه بوده است. در حال حاضر بیش از 150سامانه مستقل در شهرداری تهران وجود دارد که باید این‌ سامانه‌ها را شهروندمحور کرد و سرویس‌هایشان را به شکل مستقیم تحویل شهروندان داد.

وی افزود: نکته دوم، احراز هویت الکترونیکی و امضای دیجیتال است که در سطح ملی به شدت به آن نیاز است، اما همچنان عملیاتی نشده و طرح‌های توسعه کشور در حوزه هوشمندی معطل این مساله هستند. در هر حوزه‌ای که قرار است ارائه خدمات صورت بگیرد، باید احزار هویت الکترونیکی انجام شود. نداشتن سامانه احراز هویت باعث شده، که یکی از پله‌های اصلی بلوغ شهر هوشمند طی نشود.

توسعه شهر هوشمند نیازمند مدیران هوشمند است، مدیر نباید فقط مدیر «هزینه‌کرد» باشد، بلکه لازم است مدیر «درآمد و هزینه» باشد؛ باید بفهمد هر روز که از پیشرفت و توسعه عقب می‌افتد، دو روز را از دست می‌دهد؛ یک روز بابت عدم پیشرفت خود و یک روز بابت پیشرفت رقیبان

احمدی در ادامه گفت: دولت با استفاده از کارت ملی هوشمند می‌تواند این سامانه را راه‌اندازی کند، اما هنوز از این زیرساخت استفاده عملی صورت نگرفته است. 

خدمات شهروندمحور

وی درباره خدمات شهروندمحور توضیح داد: برای انجام خدمات صدور ساختمانی، پایان کار، پروانه ساخت و سایر خدمات نهادهای بسیار زیادی دخیل هستند. زمانیکه درباره خدمات شهروند محور صحبت می‌شود، مقصود  این است که شهروند بدون اینکه نیاز داشته باشند به محلی مراجعه کنند، بتوانند از طریق اینترنت درخواست خود را برای انجام این قبیل کارها ثبت و پیگیری نماید.

شهروندان به واسطه هر ارتباطی که با شهرداری دارند، در آن حوزه اطلاعات و دیتا تولید می‌کنند. زمانیکه این داده‌ها جمع آوری می‌شود، یک شخصیت دیجیتالی برای هر شهروند شکل می‌گیرد که مشخص می‌کند شهروند چقدر ارزش برای شهر ایجاد کرده؛ چه میزان برای شهر هزینه داشته و چقدر پیشنهادهای نوآورانه‌ ارائه داده است. و همچنین بسیاری از دیگر داده‌ها نیازها، انتظارات و ویژگی‌های شهروند را نشان می‌دهد. وقتی این اطلاعات وجود داشته باشد، می‌توان با‌توجه به آنها، گروه‌های مختلف جامعه را شناسایی و سرویس‌ها و خدمات مورد نیازشان را تعریف و ارایه کرد.

وی افزود: با استفاده از این اطلاعات دیگر نیاز نیست شهرداری یک سرویس برای هشت میلیون شهروند ارائه دهد، بلکه می‌تواند زیربخش‌هایی از شهروندان را شناسایی کند که به خدمات مخصوص نیاز دارند و اینجاست که صحبت از خدمات مبتنی بر نیاز به وجود می‌آید.

 سلامت اداری 

سلامت اداری موضوع دیگری است که احمدی به آن اشاره کرد: سلامت اداری و پیشگیری از تقلب و تخلف از دستاوردهای شهر هوشمند است. زمانیکه از تمام اقدامات و فرآیندهایی که در شهر صورت می‌گیرد، داده و اطلاعات وجود داشته باشد و همه چیز شفاف باشد، می‌توان الگوهای تقلب را شناسایی و از سامانه‌هایی برای کشف این مسائل استفاده کرد؛ این کار به شکل سیستماتیک از بروز تخلفات جلوگیری می‌کند.

کاهش زمان ارائه خدمت یکی از سیاست‌های شهر هوشمند است. زمانی‌که فرد برای انجام کار مراجعه حضوری دارد، ممکن است بی‌عدالتی در حقش صورت بگیرد. مراجعه حضوری انواع مراودات غیرشفاف را به وجود می‌آورد، در حالی‌که مراجعه غیرحضوری، صندلی‌های فساد را از بین می‌برد

 مشارکت با بخش خصوصی

برای شهر هوشمند، نیازها زیاد و منابع اندک هستند. احمدی در ادامه افزود: ضرورت از اینجا نشات می‌گیرد که برای به ثمر رسیدن پروژه‌های شهر هوشمند باید صدها میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرد و ممکن است برخی از آنها بعد از 10 سال به بهره‌برداری برسند. حتی ممکن است این پروژه ها موفق هم نباشند. البته این امر منحصر به ایران نیست و در تمام دنیا اتفاق می‌افتد، به همین دلیل باید این ریسک را توزیع کرد و وارد مشارکت با بخش خصوصی شد.

سیاست دیگری که احمدی درباره آن صحبت کرد، «داده باز» است. داده‌های بسیار زیادی داخل شهرداری تهران وجود دارد، از پسماند گرفته تا حمل و نقل و ترافیک و شهرسازی. از دوربین‌هایی که داده‌های تردد خودروها را گردآوری می‌کنند تا نقشه‌های شهری. این داده‌ها برای دو گروه در خارج از مدیریت شهری مهم است. 

گروه اول پژوهشگران دانشگاهی که می‌خواهند در عرصه‌های مختلف فناوری و زندگی شهری تحقیق و توسعه انجام دهند. گروه دوم کسب وکارهای نوپا که می‌توانند با استفاده از این داده‌ها، سرویس‌های دقیق و جدیدی ارایه کنند، مشتری شناسایی کرده و سرویس را به آنها تحویل دهند.

 از بین بردن صندلی‌های فساد

از دیگر سیاست‌ها در شهر هوشمند، کاهش نیاز به مراجعه حضوری شهروندان برای دریافت خدمات است. احمدی با این توضیح افزود: کاهش زمان ارائه خدمت از سیاست‌های شهر هوشمند است. زمانیکه فرد برای انجام کار مراجعه حضوری دارد، ممکن است بی‌عدالتی در حقش انجام شود. مراجعه حضوری، انواع مراودات غیرشفاف را به وجود می‌آورد در حالی‌که مراجعه غیرحضوری، صندلی‌های فساد را از بین می‌برد.  امروز دریافت یک پروانه ساختمانی در شهرداری تهران نزدیک به 90 گام دارد. صدور یک پروانه ساختمان ممکن است ماه‌ها به طول بینجامد و حتی چند ماه بعد، متقاضی دوباره به مبدا صفر برگردانده و مجبور به آغاز از ابتدای فرایند شود. اگر خدمات این چنینی به صورت الکترونیکی ارائه شود، هم مردم منتفع می‌شوند و هم دفاتر خدمات الکترونیک شهر نقش واقعی خود را انجام خواهند داد.