مشکل دریاچه ارومیه کاهش بارندگی نیست

بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد که در طول 10 سال اخیر با وجود ثابت بودن میزان بارندگی در حوضه دریاچه ارومیه، حجم این دریاچه کاهش شدیدی داشته است. بنابراین کاهش حجم دریاچه ارومیه ارتباطی با بارندگی ندارد بلکه عوامل انسان ساخت منجر به ایجاد این پدیده شده است.  مهدی ابراهیمی کارشناس محیط زیست  در گفتگو با خبرگزاری فارس گفت: دریاچه ارومیه به‌عنوان بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران و از مهم‌ترین و باارزش‌ترین اکوسیستم‌های آبی ایران و جهان به شمار می‌آید. تراز اکولوژیک این دریاچه (1274.1 متر)، مساحت دریاچه برابر 4348 کیلومترمربع و حجم آب آن حدوداً 14.5 میلیارد مترمکعب است. بررسی گزارش شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی نشان می‌دهد که چالش فعلی دریاچه از اواسط دهه 70 شروع‌ و در طی 20 سال گذشته حدود چهار متر از تراز دریاچه کاسته شده است. همچنین با توجه به آمار فعلی، حدوداً 90 درصد از حجم و بیش از 50 درصد از وسعت آن نسبت به تراز اکولوژیک کاهش پیدا کرده است.

علت اصلی چیست؟

این کاهش حجم می‌تواند دو علت اصلی داشته باشد: 1. عوامل طبیعی 2. عوامل انسان ساخت. کاهش بارندگی، مهم‌ترین متهم در بین عوامل طبیعی برای کاهش حجم دریاچه ارومیه می‌تواند باشد. 

طبق گزارش ستاد احیای دریاچه ارومیه: «مهم‌ترین منابع تأمین آب دریاچه، بارش مستقیم بر روی دریاچه و همچنین منابع آب ورودی به آن از طریق رودخانه‌های حوضه آبریز است».

همچنین مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه، علت کم آب شدن دریاچه را اینگونه بیان کرده است: «علت کم آب شدن و به تبع آن خشک شدن دریاچه در سال‌های اخیر، کاهش 18 درصدی میزان بارش و از سوی دیگر افزایش برداشت آب از این دریاچه است». با‌توجه به اهمیت میزان بارندگی، این عامل در حوضه دریاچه ارومیه مورد بررسی قرار گرفت.

برای بررسی صحت ادعای کاهش حجم دریاچه به‌دلیل کاهش بارندگی سالیانه، لازم است تا روند بارش در حوضه دریاچه ارومیه در 50 سال اخیر با حجم دریاچه ارومیه در این دوره زمانی مقایسه شود.

تا سال ۱۳۷۷ بین بارندگی در حوضه دریاچه ارومیه با حجم این دریاچه ارتباط منطقی وجود دارد. یعنی با افزایش بارش، حجم دریاچه افزایش یافته و با کاهش بارش از حجم دریاچه کاسته شده است. اما از سال ۱۳۷۷ به بعد علیرغم ثابت بودن روند بارش در حوضه، حجم دریاچه افت شدیدی داشته است. از طرفی آمار میانگین بارش ۱۰ سال اخیر ۳۴۴ میلی‌متر بوده که با میانگین بارش ۵۰ ساله (۳۴۲ میلی‌متر) تقریبا یکی است و روند کاهشی وجود ندارد. 

با‌توجه به بررسی صورت گرفته، علت خشک شدن دریاچه ارومیه، میزان بارندگی نیست. پس باید به دنبال عوامل دیگری برای خشک شدن دریاچه ارومیه بود که می‌توان به عوامل انسان‌ساخت اشاره داشت. 

کارشناسان برای پاسخگویی به این سؤال دلایل متفاوتی بیان کرده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به برداشت بیش‌ازحد مجاز از منابع آبی حوضه، توسعه بی‌رویه بخش کشاورزی محصولات با الگوی مصرفی آب زیاد در حوضه آبریز دریاچه و پل میان‌گذر دریاچه ارومیه اشاره کرد. 

با‌توجه به اینکه پایه حل مشکلات و پدیده‌های این‌چنینی، شناخت کامل مسئله و علل ایجاد پدیده‌ها است، بنابراین هر کدام از علل انسان ساخت اشاره شده، قابلیت بررسی کارشناسی بیشتری دارند.