«توسعه ایرانی» عدم کارآمدی آموزش زبان‌های خارجی را در مدارس بررسی می‌کند
دریغ از دو دقیقه مکالمه
آسو محمدی
«بچه‌های ما در دوران دبیرستان زبان خارجی می‌خوانند، برای مثال عربی و انگلیسی یا هر زبان دیگری. وقتی دبیرستان تمام می‌شود بلدند دو دقیقه صحبت کنند؟ من نمی‌خوام یک ساعت حرف بزنند، فقط دو دقیقه! سوال یک خارجی یا یک عرب را می‌توانند جواب بدهند؟ این چه جور تعلیم و تربیتی است؟ این چه سبک تدریسی است؟ از اول شروع به آموزش گرامر می‌کنیم. مگر بچه‌ها فارسی یاد می‌گیرند از گرامر یاد می‌گیرند؟ مگر مادری که می‌خواهد به بچه‌اش آموزش بدهد از گرامر شروع می‌کند؟ تمام آموزش درس‌های خارجی از گرامر شروع می‌شود. ما باید یک اقدام اساسی در مدارس شروع کنیم. چه کار باید کرد؟»
این بخشی از صحبت‌های حسن روحانی، رئیس‌جمهور، دو روز پس از روز معلم در حضور شماری از آموزگاران است. روحانی با انتقاد از وزارت آموزشوپرورش درزمینه تدریس زبان‌های خارجی این سوال اساسی را مطرح کرد: «چرا دانشآموز ما نمی‌تواند به زبان خارجی صحبت کند؟»
این سوالی که سال‌هاست بی‌جواب مانده است. بیش از 40سال است که این سیستم ناکارآمد آموزش زبان‌های خارجی در کشور پیاده می‌شود، اما چرا کک کسی نمی‌گزد! جدای از هزینه‌های میلیاردی آموزشوپرورش واقعا چرا تغییری در نظام آموزشی ما رخ نمی‌دهد؟ کارشناسان آموزشی کجا هستند؟ بودجه‌های وزارت عریض‌وطویل آموزشوپرورش صرف چه می‌شود؟
کارشناسان معتقدند که اراده‌ای برای ارتقای آموزش و یادگیری زبان انگلیسی در کشور وجود ندارد، چراکه برخی می‌گویند آموزش زبان‌های خارجی باعث گرایش دانش‌آموزان به فرهنگ غربی به‌ویژه کشورهای انگلیسی‌زبان می‌شود. دو سال پیش بود که همین تفکر باعث شد تا آموزش زبان انگلیسی در تمام مدارس دولتی و غیردولتی در مقطع ابتدایی تعطیل شود. این در حالی است که برخی کارشناسان آموزشی معتقدند آموزش زبان باید از مقطع ابتدایی آغاز شود.
دانش‌آموزان هفته‌ای یک جلسه به مدت 85 دقیقه سر کلاس زبان هستند و این زمان به‌هیچ‌وجه پاسخگوی نیاز معلم و دانشآموز برای یاددهی و یادگیری نیست و حداقل دو تا سه برابر این زمان برای خروجی یادگیری مناسب لازم است
خواندن، نوشتن، حرف زدن و شنیدن
اما روی دیگر سکه مؤسسات خصوصی هستند که از این ناکارآمدی و از این غلفت استفاده کرده و پول‌های کلانی از آموزش زبان‌های خارجی به‌ویژه زبان انگلیسی به جیب می‌زنند و والدین دانش‌آموزان هم مخالفتی با پرداخت این مبالغ ندارند و حتی آن را برای آینده فرزند خود لازم و ضروری می‌دانند. برای پاسخ به این چرایی‌ها سراغ چند معلم رفتیم و با آنها این موضوع را مطرح کردیم. «محسن ربیعی»، معلم زبان انگلیسی در این باره با اشاره به این که سیستم آموزشی ما در آموزش زبان‌های خارجی کاملاً ناکارآمد است، به «توسعه ایرانی» می‌گوید: در زبان انگلیسی ما با چهار مهارت خواندن، نوشتن، حرف زدن و شنیدن مواجهیم و اگر می‌خواهیم دانشآموز بتواند خوب بشنود و خوب حرف بزند باید از همان مقطع ابتدایی و راهنمایی یادگیری دو مهارت شنیدن و حرف زدن را شروع کند تا در مقطع دبیرستان روی مهارت‌های نوشتن و خواندن تمرکز شود. در‌حال‌حاضر هیچ برنامه مدونی در مقاطع مختلف وجود ندارد و دانشآموز در مقاطع مختلف کاملاً بلاتکلیف است.
استفاده از فیلم‌های آموزشی و انیمیشن‌ها
در این میان بحث هوشمندسازی مدارس چند سالی است که مطرح شده است. این معلم زبان انگلیسی معتقد است در حال حاضر هوشمندسازی مدارس فقط با هدف جذب دانشآموز انجام می‌شود. زیرا مدارسی که هوشمندسازی شده‌اند، اکثراً سیستم‌های غیرکاربردی دارند یا به دلایل مختلف همچون وجود مشکل در سیستم یا مهارت نداشتن معلم، مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. این در حالی است که هوشمند بودن مدارس و وجود سیستم‌های سمعی و بصری می‌تواند کمک بسیار زیادی به تدریس زبان کند. او ادامه می‌دهد: استفاده از فیلم‌های آموزشی و انیمیشن‌های مناسب زبان که به‌وفور در کتاب‌فروشی‌ها وجود دارد کمک شایانی به یادگیری می‌کند. حتی به نظر من استفاده از فیلم‌های آموزشی باعث ایجاد علاقه می‌شود و با ایجاد علاقه، بقیه راه را خود دانشآموز با اشتیاق می‌رود.
در حال حاضر با این که در کتاب‌های درسی انگلیسی و عربی، مباحث شنیداری وجود دارد، گاه حتی سی‌دی‌های مربوط به آن به دست معلمان و دانش‌آموزان نمی‌رسد و اگر هم برسد به دلیل نبود سیستم سمعی و بصری عملاً غیرقابل استفاده است
«مینا پهلون»، معلم زبان عربی است که البته معتقد است در کشور ما وقتی دانش‌آموزان از مدرسه فارغ‌التحصیل می‌شوند، در هیچ زمینه‌ای تبحر کافی ندارند و این مسئله فقط مربوط به درس زبان عربی نیست. البته در موارد خاص برخی دانش‌آموزان در ریاضی یا دروس دیگر کاملاً مسلط هستند؛ اما از آنجا که زبان انگلیسی همراه با تکلم است و از این طریق دانشآموز ارزیابی می‌شود، نمود بیشتری دارد.
دانش‌آموزان در هیچ زمینه‌ای مهارت ندارند
او به «توسعه ایرانی» توضیح می‌دهد: جدا از این مسئله، موضوعی که در رابطه با آموزش زبان در کشور وجود دارد این است که گویا در سیستم آموزشی کشور اراده لازم برای آموزش و یادگیری زبان خارجی وجود ندارد. چون بر اساس تصورات موجود، همراه با آموزش زبان به شیوه‌های متفاوتی که در جریان است، فرهنگ بیگانه وارد کشور می‌شود و دانش‌آموزان خودآگاه و ناخودآگاه جذب آن فرهنگ می‌شوند. از نظر من این تصور نابجا است و اینکه ما بخواهیم با بی‌اعتنایی به آموزش مثلا زبان انگلیسی در مدارس با تهاجم فرهنگی مقابله کنیم غلط است و مطمئناً می‌توان روش‌های مؤثرتری در مدارس و خانواده اتخاذ کرد. این دبیر اضافه کرد: با اینکه آن‌طور که باید و شاید درباره آموزش زبان در مدارس سرمایه‌گذاری نمی‌شود، ناخودآگاه می‌بینیم این فرهنگ برای برخی دانش‌آموزان و جوانان ما نسبتاً جذاب شده است، پس مشکل جای دیگر است و ما نمی‌توانیم این موضوع را به نبود انگیزه در دانشآموز نسبت بدهیم. در راستای همین تفکر غلط سیستم آموزشی، تلاش چندانی برای گسترش و ایجاد روش‌های آموزشی و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای آموزش زبان انگلیسی انجام نمی‌شود. پهلوان می‌گوید: متأسفانه اغلب دبیران ما چارچوبی برای آموزش زبان دارند که بیشتر روی پایه گرامر کار می‌کنند، به‌ویژه که این موضوع در گذشته خیلی رایج بوده است.
زمان تدریس زبان‌های خارجی کم است
این دبیر عربی توضیح می‌دهد: کتاب‌های عربی که در گذشته در مدارس کشور تدریس می‌شد، رویکرد قواعدمحور داشتند و معلمان در سیستم آموزشی ملزم بودند به قواعد بپردازند و با توجه به کنکور و امتحانات، آنچه برای دانش‌آموزان و معلمان مهم بود تسلط بر همین قواعد بود. البته او اضافه می‌کند که در کتاب‌های جدید بیشتر روی ترجمه و مکالمه تمرکز شده است که البته این میزان مکالمه برای دانش‌آموزان لازم هست، اما کافی نیست. به همین دلیل نمی‌توان از دانش‌آموزان انتظار داشت که بعد از فارغ‌التحصیلی بتوانند عربی صحبت کنند، چراکه کتاب بر اساس این هدف نوشته نشده است. او در ادامه صحبت‌های خود به اختصاص ندادن زمان مناسب به تدریس زبان‌های خارجی از جمله عربی اشاره می‌کند. به گفته او، گاه زمان لازم برای این که یک‌بار کامل از روی متن عربی خوانده شود تا دانشآموز قرائت صحیح را یاد بگیرد نداریم.
باید مهارت گفت‌وگو در معلمان تقویت شود
«حسین محدثی»، دبیر زبان فرانسه است. او در این باره به «توسعه ایرانی» می‌گوید: دبیر باید دوره آموزشی بگذراند و انگیزه‌های لازم در او ایجاد شود و خودش به درس‌ها مسلط باشد تا ما انتظار داشته باشیم خروجی مناسبی از آموزش او ببینیم. من فکر می‌کنم اگر معلم‌های ما مسلط باشند انگیزه لازم برای یادگیری زبان در دانش‌آموزان وجود دارند. دبیران باید در دوره‌های آموزشی کاربردی نه به شکل دوره‌های آموزشی متداول فعلی که صرفاً برای بازنشستگی و ارتقای حقوق باشد، شرکت کنند. باید مهارت گفت‌وگو در همکاران ما تقویت شود. پس سرمایه‌گذاری اصلی باید روی دبیران صورت گیرد، حتی اگر لازم شود دبیران برای مدت کوتاهی به کشورهای انگلیسی‌زبان فرستاده شوند.
به گفته او در حال حاضر به دلیل نقایص متعدد کتاب‌های درسی، این کتاب‌ها در مدارس خاص و تیزهوشان در حاشیه هستند و کتاب‌های کامل دیگری که به افزایش مهارت دانشآموز کمک می‌کند به آنها معرفی می‌شود. او به ضرورت دیگری به نام ایجاد امکانات سمعی و بصری در تمام مدارس کشور اشاره می‌کند. محدثی می‌گوید: در حال حاضر با وجود این که در کتاب‌های درسی مباحث شنیداری وجود دارد، گاه حتی سی‌دی‌های مربوط به آن به دست معلمان و دانش‌آموزان نمی‌رسد و اگر هم برسد به دلیل نبود سیستم سمعی و بصری عملاً غیرقابل استفاده است.
محدثی همچنین به موضوع اختصاص ساعات کم برای تدریس زبان اشاره می‌کند و می‌گوید که دانش‌آموزان هفته‌ای یک جلسه به مدت 85 دقیقه سر کلاس زبان هستند و این زمان به‌هیچ‌وجه پاسخگوی نیاز معلم و دانشآموز برای یاددهی و یادگیری نیست و حداقل دو تا سه برابر این زمان برای خروجی یادگیری مناسب لازم است.
همه دستگاه‌ها همکاری کنند
او معتقد است علاوه بر وظایفی که معلم و سیستم آموزشی در امر آموزش صحیح و کاربردی زبان انگلیسی دارند، سایر نهادها و دستگاه‌ها هم باید دست به کار شوند. به‌ویژه سازمان صداوسیما با ویژگی منحصربه‌فردی همچون مخاطبان فراوان در رده‌های سنی مختلف، قطعاً می‌تواند گام بزرگی در این زمینه بردارد. صداوسیما می‌تواند با ایجاد شبکه‌هایی که فیلم‌ها، انیمیشن‌ها و برنامه‌هایی به زبان اصلی پخش می‌کنند علاوه بر دانش‌آموزان، برای آموزش بزرگسالان نیز مفید باشد.
دیدگاه تان را بنویسید