چگونه تحریم‌ها کیفیت زندگی شهروندان را متاثر کرده است؟
سلامت، محیط‌زیست و حمل‌و‌نقل در چنبره سیاست‌زدگی
سعیده علیپور
سه سال پیش بود که ۲۴ اقتصاددان منتسب به جناح اصولگرا و از منتقدان سفت‌وسخت حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق، در نامه‌ای به او نوشتند که بدون رفع تحریم هم، مشکلات حل می‌شود. این اظهارات البته تنها به این چند تن ختم نمی‌شد و از روزنامه کیهان تا برخی از تریبون‌های نماز جمعه در شهرهای مختلف کشور و ... نیز، مجدانه بر آن پای می‌فشردند و حتی به یکی از مهمترین شعارهای تبلیغاتی دولت فعلی هم تبدیل شده بود. صد البته که حامیان ایده مورد اشاره، عنان اختیار را کامل‌تر از دولت‌های پیشین در دست گرفتند و اتفاقا از 24 نفری که نامه به روحانی نوشتند، بیش از 10 نفر در دولت متبوعشان، پست‌های مهم اقتصادی گرفتند. با این حال ایده‌هایشان نه تنها راه به جایی نبرد، که حتی نگاهی به آمارهای رسمی؛ از رشد چند برابری بحران‌های اقتصادی، شهری، محیط‌زیستی، بهداشتی و ... در کشور خبر می‌دهد.
دیروز سیدکاظم دلخوش، نماینده مجلس درباره اینکه برخی در گذشته عنوان می‌کردند مشکلات اقتصادی ارتباطی با تحریم‌ها ندارد، عنوان کرد که «هر کسی گفته بی‌خود گفته است».
این نماینده مجلس در گفت‌و‌گو با خبرگزاری ایلنا افزود که «بخشی از این مشکلات نتیجه تحریم‌ها است و نباید کتمان کنیم».
حال و در روزهای انتهایی سال 1401، به نظر می‌رسد که دود غلیظ مشکلات مختلف اقتصادی و اجتماعی از جمله بحران‌های محیط زیستی، دارویی، ناوگان حمل‌و‌نقل و ... به چشم شهروندان می‌رود و زندگی آنها را متاثر و بی‌کیفیت‌تر از هر زمان دیگری می‌کند. در این میان برخی از صاحبنظران بر این عقیده‌اند که در چنبره شعارزدگی مدیریت کشور، امیدی ندارند که لااقل در سال پیش‌رو هم از بخشی از مشکلات تحریم خلاص شویم.
محیط زیست ایران در محاق تحریم
بحران ریزگرد، خشکی رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و تالاب‌ها، آلودگی آب وهوا، بهره‌برداری بیش از حد از منابع آب و.... تنها گوشه‌ای از مشکلات محیط زیستی این روزهای ایران است. ایرانی که گفته می‌شود در بین 10 کشور نخست آلاینده هوا و در میان صاحب‌صنعتان بزرگ دنیا دیده می‌شود! اما این صدرنشینی نتیجه تولیدات روزافزون نیست، بلکه برخی کارشناسان معتقدند به دلیل «تحریم» است. تحریمی که سبب می‌شود تا تکنولوژی‌های روز دنیا به ایران نرسد و عملا چرخ‌های صنعت در کشور با انبوهی از چرخ‌دنده‌های فرسوده و تکنولوژی‌های قدیمیِ آلاینده با استانداردهای سالیان پیش به حیات خود ادامه دهد. به عقیده این کارشناسان همین موضوع کار را برای اجرای استانداردهای روز و کاهش تولید دی‌اکسیدکربن در ایران سخت می‌کند و عملا دود این تحریم به چشم محیط زیست ایران، منطقه و جهان می‌رود.
این موضوعی بود که دیروز محمد دهقان، معاون حقوقی رئیس‌جمهور هم به آن اشاره کرد. گفت: «اگر بخواهیم تعهداتی در خصوص محیط زیست انجام دهیم، حتماً مستلزم نبود تحریم‌هاست که بتوانیم تجهیزات وارد کنیم و مراودات مختلف فنی و مالی با دنیا داشته باشیم». این در حالی است که سال گذشته در بیست و ششمین نشست جهانی آب‌وهوایی سازمان ملل متحد در گلاسکوی اسکاتلند، ایران، تنها کشور «موافقی» بود که باز هم تن به امضای توافقات برای کاهش گازهای گلخانه‌ای نداد!
علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط‌زیست که نماینده ایران در این اجلاس بود، دلیل سر باز زدن از این توافق را تنها یک چیز عنوان کرد؛ «تحریم». او گفته بود که هرگونه اجرای تعهدات توافقنامه کاهش گازهای گلخانه‌ای از سوی ایران مشروط به برداشته شدن همه تحریم‌هاست.
سیدکاظم دلخوش، نماینده مجلس درباره اینکه برخی در گذشته عنوان می‌کردند مشکلات اقتصادی ارتباطی با تحریم‌ها ندارد، به ایلنا گفت: «هر کسی گفته بی‌خود گفته است. بخشی از مشکلات نتیجه تحریم‌ها است و نباید کتمان کنیم»
همین چندی پیش نیز برخی کارشناسان سازمان ملل در گزارشی اعلام کردند که یکی از آثار مهم تحریم‌ها به مشکلات محیط زیستی در ایران و به‌ویژه آلودگی هوا دامن زده است.
در این گزارش با بیان اینکه «تعجبی ندارد که تهران یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان است»، عنوان شده است که تحریم‌های مردم را مجبور می‌کند تا استفاده از وسایل نقلیه قدیمی‌تر و سوخت‌های بی‌کیفیت‌تر استفاده کنند.
تحریم و مشکلات بیماران سخت
این موضوع به شکلی دیگر و البته کمی پیچیده‌تر در حوزه دارو و درمان بیماران هم تکرار شده است. به نحوی که خبرهای تاسف‌باری در خصوص کمبود دارو بیماران خاص و بیمارانی با مشکلات اعصاب و روان و بیماران سرطانی و ... به گوش می‌رسد که بعضا ممکن است روند درمان بیمار را کند یا حتی متوقف کرده و آثار جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد و حتی در مواردی منجر به مرگ بیمار شود. نگاهی به اخبار نشان می‌دهد در سال گذشته تعداد زیادی از افراد دچار بیمارهای نادر مثل بیماران MSA و بیماران پروانه‌ای و ... به دلیل همین موضوع دست به تجمع زدند.
در حالی که گفته می‌شود که ۹۷ درصد داروی مصرفی کشور تولید داخل است، اما سالانه ارز بسیاری برای مواد اولیه هزینه می‌شود که بیشتر آنها از دو کشور چین و هندوستان تامین می‌شود. این در حالی است که به گفته حسینعلی شهریاری، رییس کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی؛ «مواد اولیه‌ای که چین به اروپا می‌دهد به دلیل دریافت پول بیشتر، مرغوب‌تر است». سخنی که می‌توان این‌گونه آن را تفسیر کرد که داروهای ساخت داخل به دلیل دسترسی به مواد اولیه بی‌کیفیت‌تر، اثرگذاری کمتری از نمونه اروپایی آن دارد. در نتیجه بسیاری از بیماران خاص در ایران ترجیح می‌دهند برای درمان بهتر و اثرگذارتر از داروهای شرکت‌های معتبر اروپایی یا آمریکایی استفاده کنند. با این حال به نظر می‌رسد با وجود مشکلات و بحران‌های اقتصادی و ارزی و سخت شدن دسترسی به انواع و اقسام دارو سطح توقع بیماران نیز کمتر شده و بسیاری از آنها به نسخه ایرانی داروها هم رضایت می‌دهند. اما مشکل اینجاست که حدود 2 تا 3 درصد داروها اساسا در ایران تولید نمی‌شود. این داروها معمولا داروهای بیماران خاص و نادر است. شماری از این داروها نقش حیاتی برای برخی از بیماران دارد.
چندی پیش بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت با استناد به همین گفته‌های خود درباره «تحریم بیماران»، گفته که «برخی شرکت‌های خارجی تحت تاثیر تحریم، از فروش دارو و تجهیزات پزشکی به ایران امتناع می‌کنند».
در این بین، منتقدانِ سیاست‌های حوزه سلامت کشور می‌گویند دارو تحریم نیست و نوک پیکان انتقادها در زمینه مشکلات این حوزه به سمت وزارت بهداشت است. معاون وزیر بهداشت هم البته در خلال صحبت‌های خود، تلویحا این گفته‌ها را تایید می‌کند؛ آنجا که به‌جای اشاره مستقیم به «تحریم دارو»، به سختی‌های ناشی از تحریم‌های اقتصادی در مسیر خرید و واردات دارو اشاره کرده است: «در تامین بسیاری از محصولات نهایی دارویی، به‌ویژه در مسیر انتقال ارز، سیستم بانکی وابسته به تحریم، هزینه بالا و طولانی‌شدن مسیر انتقال ارز، مشکلاتی وجود دارد».
در روزهای انتهایی سال 1401، به نظر می‌رسد که دود غلیظ مشکلات مختلف اقتصادی و اجتماعی و ... به چشم شهروندان می‌رود و زندگی آنها را متاثر و بی‌کیفیت‌تر از هر زمان دیگری می‌کند. مشکلاتی که بسیاری حاد شدن آن را ناشی از تحریم‌ها می‌دانند
پیش‌تر نیز نایب رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو گفته بود که «آمریکا، ایران را تحریم دارویی نکرده است». مجتبی بوربور افزوده بود که «ایران داروهای تولید شده در کمپانی‌های آمریکایی را از دفاتر آنها در کشورهای اروپایی مانند هلند یا روسیه خریداری و وارد می‌کند. آمریکا دارو را تحریم نکرده ولی مکانیزم مالی ما محدود شده است؛ از این‌رو با دشواری می‌توان دارو وارد کرد و به نوعی تحریم مالی منتهی به تحریم دارویی می‌شود».
در این میان برخی منتقدان مدعیند؛ تامین ارز دارو برای بیماران خاص اولویت دولت نیست و اساسا در میان خیل مشکلات اقتصادی و معیشتی و ... که بر سر شهروندان هوار شده است، بیماران خاص اصلا دیده نمی‌شوند. به گفته این منتقدان، در صورت تن دادن طرفین به مذاکره و رفع انسداد سیاسی و ... در حوزه بین‌المللی و کم شدن بحران ارزی در کشور می‌توان امیدوار بود مشکلات مردم از جمله بیماران نیازمند به دارو وارداتی هم کم شود.
و اما تحریم و مدیریت شهری
در حالی که بسیاری از کارشناسان شهری معتقدند که تحریم اثر زیادی بر حوزه حمل و نقل گذاشت به ویژه در بحث خرید تجهیزات و زیر ساخت‌های مترو و ... اما علیرضا زاکانی همچنان برمواضع سیاسی قبلی خود پافشاری می‌کند.
او که یکی از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری دوره سیزدهم بود که در آستانه انتخابات به نفع ابراهیم رئیسی کناره‌گیری کرد،گفته بود که«80 درصد مشکلات ناشی از بی‌عرضگی و بی‌فکری مسئولان است». او همین چندی پیش، زمانی که بر کرسی شهردار تهران نشسته بود نیز بار دیگر اما این بار با لحنی ملایم‌تر بر مواضعش پافشاری کرد و گفت: «پیش از این گفتم که مشکلات ۸۰ درصد به مدیریت و ۲۰ درصد به تحریم ارتباط دارد و الان قائلم که میزان تاثیر تحریم کمتر از این است. گشایش‌های جدی با حرکت درست دولت در حال انجام است اما به هر حال همچنان تحریم اثر خود را دارد، یک درصد آن هم ظلم است و نباید باشد».
بسیاری معتقدند، او که حالا مشکلات پایتخت را از نزدیک شاهد است، بهتر از بسیاری دیگر می‌داند که تحریم بر هوایی که تنفس می‌کنیم، بر اتوبوس فرسوده‌ای که دیگر توان جابه‌جایی مسافران را ندارد و بر هزاران عامل دیگری که به کاهش کیفیت زندگی شهروندان منجر شده است، اثر دارد.
دیدگاه تان را بنویسید