۱۴ خرداد عزای عمومی مضاعف اعلام شود؛ رواست!

ریحانه جولایی

عوامل اجرایی پروژه کمربندی شهر قزوین برای قلع‌وقمع کردن درختان بهترین زمان را انتخاب کردند و بی سر و صدا در تعطیلات خرداد به آنچه می‌خواستند، رسیدند.

حوالی ساعت ۲ بامداد شنبه ۱۴ خرداد؛ گروهی از عوامل اجرای پروژه کمربندی شهر با ادوات و دستگاه‌های شهرداری قزوین به باغستان سنتی این شهر که ثبت ملی هم شده حمله و چندین درخت سبز و بارور کهن‌سال را نابود کردند که با دستور شبانه دادستان و اعتراض شدید استاندار قزوین این عملیات متوقف شد. پیش‌تر هم طبق مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری و نظر به اهمیت تاریخی، میراثی و زیست محیطی این باغات، ادامه‌ی پروژه پل امام رضا به علت آسیبی که به باغستان رسانده و می‌رساند متوقف شده بود اما شهرداری قزوین مدتی است با شدت بیشتری پیگیر انجام این پروژه است و باور کردنی نیست یک مدیر شهری بتواند با یک تصمیم شبانه به این راحتی چنین بلایی بر سر یک میراث ملی که ثبت جهانی است بیاورد.

نابودی درختان هزارساله  با دستور شهردار قزوین

در همین راستا، محمدمهدی اعلایی استاندار قزوین گفت: این کار غیر قانونی است و از دستگاه قضا خواهد خواست موضوع را پیگیری کند.

اما چرا این باغستان‌ها مورد توجه‌اند؟ طراحان قزوین، سالیان پیش با ایجاد درختان دیم بادام و پسته گرداگرد شهر یک اثر ماندگار به جای گذاشتند که هنوز در جهان نمونه‌هایش را به ندرت می‌توان یافت. نیاکان ما یک کمربند سبز هزار ساله‌ دور قزوین کشیدند که امروز کارکرد عجیبی در مهار سیل و ریزگرد و آلودگی‌ دارد. بخش شمالی این کمربند با توسعه شهر در سال‌های گذشته به‌صورت کلی از بین رفت و حالا شهرداری به بهانه ساخت اتوبان با زور و بولدوزر قصد از بین بردن شرق این میراث ملی را دارد.

باغستان‌های سنتی قزوین در مساحت تقریبی دو هزار و ۶۰۰ هکتار شرق، غرب و جنوب شهر قزوین را فراگرفته است. این باغستان زمانی حدود چهار هزار هکتار بوده. عمر این باغستان بیش از هزار سال است و هم اکنون درختان ۳۰۰ تا ۴۰۰ ساله پسته به تعداد زیادی در آن وجود دارد. این باغستان‌ها دارای بیش از ۱۰ هزار قطعه است که هر یک از آن‌ها با مرز خاکی از یکدیگر مجزا و دارای پلاک ثبتی به اشکال و مساحت متغیر از ۲۵۰ تا پنج هزار متر مربع و دارای مالکیت خصوصی است. همچنین باغ‌های اطراف قزوین دارای درختان مثمر از انواع و ارقام پسته، بادام، زردآلو، انگور، گردو و درختان و بوته‌های غیر مثمر که مقاوم به خشکی و شرایط نامناسب محیطی هستند و با یک نوبت آبیاری در زمستان و بهار میوه‌های بسیار شیرین و خوشمزه تولید می‌کنند.

همین موضوع باعث شد تا در شبکه‌های اجتماعی بسیاری از کاربران نسبت به این اقدام شهرداری قزوین واکنش نشان دهند. برخی از کاربران نوشته‌اند که این درخت‌ها آن‌قدر کهن‌سال بودند که چند سلسله ایران را دیده‌اند و قطع کردن آن‌ها کار بسیار اشتباهی بوده و اگر دولت برای از دست رفتن این سرمایه ملی عزای عمومی اعلام کند کاری اغراق‌آمیز نیست.

برخی هم با انتشار فیلم شهردار قزوین در شورای شهر نسبت به حرف‌های او انتقاد کرده‌اند. در این فیلم گفته‌شده که اگر میراث و وزارت راه و شهرسازی هم مخالف‌اند باشند، من با زور درختان را درخواهم آورد و کلفت‌ترش را آن‌طرف خواهم کاشت.

حوالی ساعت ۲ بامداد شنبه ۱۴ خرداد؛ گروهی از عوامل اجرای پروژه کمربندی شهر قزوین با ادوات و دستگاه‌های شهرداری به باغستان سنتی این شهر که ثبت ملی هم شده حمله و چندین درخت سبز و بارور کهن‌سال را نابود کردند که با دستور شبانه دادستان و اعتراض شدید استاندار قزوین این عملیات متوقف شد

مسبوق به سابقه بودن قطع درختان در قزوین

قزوین اما در نابود کردن درختان سابقه طولانی دارد. آخرین موارد مربوط می‌شود به آخرین ماه‌های سال گذشته. اسفند 1400 هم گزارش‌هایی مبنی بر قطع درختان منتشر شد. در آن زمان هم تعدادی از درختان کهن‌سال روستای کوچنان از توابع الموت توسط نیروهای منابع طبیعی استان قزوین قطع شدند. بررسی‌ها نشان  داد که مسئله تصرف اراضی ملی در این قلع‌وقمع کردن نقش مهمی داشته.

پیش از این هم در نیمه بهمن‌ماه سال گذشته بخشی از مناطق این استان به‌ویژه بخش‌های الموت شرقی و غربی و طارم سفلی محل تاخت‌وتاز و سودجویی افرادی شده بود که با قطع درختان به انگیزه قاچاق چوب جنگل‌ها و محیط زیست را به نابودی کشاندند.

قاچاق چوب جنگل‌های استان قزوین را نابود می‌کند

فارغ از موضوع اخیر که درختان هزار ساله به خاطر یک پروژه عمرانی نابود شدند، جنگل‌های قزوین یکی از مناطق مورد توجه قاچاقچیان چوب بوده و هنوز هم هست. دی ماه سال گذشته محسن قاسم زاده، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین گفت که ۳۵۰ متر مکعب چوب قاچاق طی ۹ ماه از قاچاقچیان در استان کشف و ضبط شده است.

در اردیبهشت امسال هم خبرهایی مبنی بر توقیف محموله 100 تنی چوب در قزوین شنیده شد. بر اساس آنچه دادستان عمومی و انقلاب قزوین گفته است طی ۲ روز بیش از ۱۵ دستگاه تریلر حمل چوب قاچاق توقیف و به پارکینگ انتقال یافت. با توقیف خودروهای موصوف، بیش از ۱۰۰ تن محموله چوب قاچاق کشف، ضبط و توقیف شد. طبق گفته‌های محمد قاسمی قطع بی‌رویه درختان مثمر و جنگلی آسیب‌های سنگین و جبران‌ناپذیری را به محیط زیست وارد می‌کند.

خلأهای قانونی دست سودجویان را باز گذاشته

یکی دیگر از مشکلات اصلی ما خلأهای قانونی و مشکلات اقتصادی است. با اعمال ممنوعیت‌ها و محدودیت‌هایی در زمینه برداشت و بهره‌برداری از چوب جنگل‌های شمال و همچنین افزایش قابل‌توجه قیمت چوب، برخی از سودجویان به فکر این افتاده‌اند تا در استان‌های هم‌جوار شمال مانند قزوین به فعالیت بپردازند. بر اساس گفته‌های افراد محلی سودجویان چوب با حضور در برخی مناطق روستایی باقیمتی اندک از ۳۰۰هزار تا دو میلیون تومان درختان را از باغداران و کشاورزان خریداری کرده و آن‌ها را در بازار آزاد به قیمت‌های چند برابر بیش‌تر و بین ۱۰ تا ۳۰میلیون تومان به فروش می‌رسانند.

بعضی کشاورزان برای تغییر کاشت اقدام به قطع درختان می‌کنند و به برخی نیز به دلیل مشکلات اقتصادی و کاهش درآمد‌های خود ناشی از مسائل مختلف ازجمله سرمازدگی‌های سال‌های اخیر در ازای پیشنهاد‌های سودجویان حاضرند، حتی درختان بارور خود را قطع کرده و به فروش برسانند. در قانون درختانی که قطع و بهره‌برداری از آن‌ها ممنوع است، مشخص‌شده و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری متولی اصلی اجرای این قانون به شمار می‌رود.

جنگل‌های قزوین یکی از مناطق مورد توجه قاچاقچیان چوب بوده و هست. دی ماه سال گذشته محسن قاسم‌زاده، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری قزوین گفت که ۳۵۰ متر مکعب چوب قاچاق طی ۹ ماه از قاچاقچیان در استان کشف و ضبط شده است

بسیاری از مسئولین یا مردم می‌دانند که خریدوفروش درختان کار قانونی نیست اما قانونی که در این رابطه بتواند ورود کند و دست و پای افراد سودجو را ببندد وجود ندارد یا اگر هم قوانینی وجود دارد هیچ مرجعی  بر آن نظارت نمی‌کند.

شکایت رسمی میراث‌فرهنگی از عوامل تخریب شبانه باغستان

عملیات تخریب و نابودی شبانه تعداد زیادی از درختان سبز و بارور بادام و پسته کهنسال باغستان سنتی از سوی شهرداری به‌منظور اجرای پروژه کمربندی شهر در امتداد پل امام‌رضا(ع) در شامگاه روز چهاردهم خردادماه با دستور مقامات قضایی، اعتراض شدید استاندار و ثبت شکایت قضایی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قزوین متوقف شد.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قزوین با غیرقانونی خواندن این عملیات گفت: موضوع کمربندی‌های شهر قزوین در شرق، غرب و جنوب در سنوات گذشته در شورای عالی معماری‌وشهرسازی مطرح شده که طبق مصوبه این شورا اجرای پروژه در قسمت‌های جنوب و غرب ممنوع و در سمت شرق در اتصال بین پل ابوترابی و پل امام‌رضا(ع) در عرصه باغستان ممنوع و ادامه آن با استفاده از ظرفیت معابر موجود به تصویب رسیده و تغییر در ادامه مسیر احداث پل امام‌رضا(ع) از سوی وزارت راه‌وشهرسازی و شورای عالی معماری‌وشهرسازی به استاندار وقت و شهرداری و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط ابلاغ شده بود.

علیرضا خزائلی، با بیان اینکه عرصه باغستان سنتی قزوین در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده، اظهار کرد: محدوده‌ای که در شامگاه چهاردهم خردادماه مورد هجوم بولدوزرها قرار گرفت در عرصه باغستان است و موجب وارد آمدن آسیب به این اثر ثبت ملی می‌شود که با اقدام و حضور به‌موقع استاندار، معاون عمرانی ایشان، اینجانب، معاون میراث‌فرهنگی و نیروهای یگان حفاظت در محل و دستور دادستان متوقف و در پی آن اعتراض و شکایت رسمی اداره‌کل برای رسیدگی جدی تحویل مقامات قضایی استان شد.

او با تاکید براینکه نابودی میراث هزارساله به‌منظور توسعه شهری موضوعی است که علاوه بر تهدید تاریخ و هویت شهر در تعارض با شعائر دینی و مذهبی ما بوده و مورد اعتراض شدید شهروندان نیز هست، افزود: توسعه خودرومحور در شهری به قدمت و پیشینه تاریخی قزوین موجب بی‌دفاع شدن و تعارض در جای‌جای شهر و تهدید سکونت شهروندان می‌شود و اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان به‌عنوان متولی اصلی حفاظت از آثار ارزشمند تاریخی و فرهنگی رسیدگی و پیگیری جدی این موضوع از مراجع ذی‌صلاح را خواستار است.