ضرورت توجه به خسارت‌های پنهان در تصادفات رانندگی

فرخ فرح‌دوست، کارشناس حمل‌و‌نقل‌ شهری

با عبارت ایمنی حملو‌نقل ممکن است یاد کمربند ایمنی، تابلوهای هشداردهنده، سرعت غیرمجاز در معابر و سایر عوامل مرتبط بیافتیم. اما مفهوم علمی ایمنی در حمل و نقل بسیار گسترده‌تر و فراتر از این موارد است. یک سفر از در خانه آغاز می‌شود، مهم نیست مقصد شما چقدر دور باشد، حتی یک خرید کوتاه مدت هم یک سفر درون شهری است و نیاز به توجه و رعایت مقررات ایمنی دارد. حمل و نقل که با توسعه تکنولوژی به یکی از فعالیت‌های مهم جوامع شهری تبدیل شده و با تسریع امور جابه‌جایی و برآورده ساختن سایر نیازهای مرتبط، فرصت‌های زیادی را ایجاد میکند؛ با رشد نامتوازن خودروها و نبود فرهنگ شایسته، عملا سد راه توسعه و پویایی جامعه می‌شود و مشکلات بسیاری از جمله مصائب زیست محیطی برای جوامع بوجود می‌آورد.

محبوبیت یک سیستم حمل و نقل، بستگی به مدت زمان سفر و هزینه سفر در جابه‌جایی دارد، با این همه آیا در هنگام اقدام به سفر، شخصی پیدا می‌شود که نسبت به ایمنی سفر بی‌اهمیت باشد؟ آیا حاضر هستیم به هر قیمتی یکساعت زودتر برسیم و برای این کار روی سقف وسیله نقلیه که سریعتر میرود، اما جای کافی ندارد، بنشینیم؟ مسلما پاسخ اینگونه سئوالات خیر است. پس چطور است که گاهی این همه خطرپذیری و پذیرش ریسک در برخی رانندگان با وسایل نقلیه شخصی اعم از خودرو و موتورسیکلت دیده می‌شود. گاهی ذهن شخص او را گول می‌زند تا با اطمینان از جبران خسارات ناشی از تصادفات بیمه، پا را بر پدال گاز بفشارد تا شاید دقایقی زودتر به مقصد برسد، اما در واقعیت بخشی نادیدنی و عظیم در اغلب تصادفات پنهان است و آن هزینه‌های غیرمادی و اجتماعی ناشی از یک تصادف است.

هزینه‌هایی که ناخواسته سرنوشت ناخوشایندی را به رانندگان و اطرافیان او تحمیل می‌کند. براستی کدام شرکت بیمه، هزینه از دست رفتن توانایی‌ها و فرصت‌های یک عمر ویلچرنشینی عابر پیاده در تصادف را پوشش می‌دهد؟ هزینههای عاطفی و اجتماعی ناشی از تغییر سرنوشت فرزندان یتیم شده ناشی از تلفات یک حادثه رانندگی چگونه قابل جبران است؟ واقعیت پنهان این است که خسارات ظاهری یک تصادف رانندگی، همانند نوک بیرون آمده یک کوه یخ از آب است، بخش اعظم صدمات جسمی و روحی، فشارها، استرس‌ها، کابوس‌ها و اتلاف وقت گرفته تا هزینه‌هایی که تا سال‌ها بعد نیز ادامه خواهد داشت نادیدنی و غیرقابل‌جبران است. شاید با پیشرفت و توسعه سیستم‌ها، روزی انسان بتواند هزینههای غیرمادی انواع خسارت‌ها را محاسبه کند، اما آیا در آن زمان شرکت‌های بیمه به راحتی امروز و با قوانین کنونی قادر به پرداخت هزینه‌های غیرمادی و مترتب بر حوادث خواهند بود؟

یک تحقیق جامع مربوط به سال 1995، منابع تصادفات آمریکا و اروپا را مورد بررسی قرار داد و نتیجه گرفت در حدود 93 درصد تصادفاتجادهای عاملانسانی نقش دارد، عامل جاده در حدود 34درصد موثر بود و عامل وسیله نقلیه حدود 12درصد نقش داشت.

حتی با قبول استاندارد نبودن اغلب خودروها و اینکه حتما خودروساز باید استانداردهای ایمنی بالاتر و یا کنترل کیفیت سختگیرانهتری را لحاظ کند و وجود نقاط حادثهخیز و گلوگاهها در جاده‌ها که ظرفیت افزایش تردد در یک مقطع خاص از سال را ندارند و حادثهآفرین می‌شوند؛ اما بیراه نیست بگوییم صدمات ناشی از نقص دو عامل وسیله نقلیه و جاده نیز با پرورش و نهادینه کردن فرهنگ ایمنی حمل‌و‌نقل تا حد زیادی قابل کنترل است. ضروری است ارتقای فرهنگ ایمنی شهروندان به یک دغدغه و نگرانی ‌اجتماعی تبدیل شود، امروزه نمیتوان به رانندگی صرفا به چشم یک مهارت فردی نگریست، زیرا با افزایش خودروها و توسعه شبکه راه‌ها، راننده همواره در تعامل با رانندگان دیگر و محیط اطراف خود است و ازاین‌رو علاوه بر هوشمندی، نیاز به مهارت‌هایی مانند ارتباط موثر با دیگران، مدیریت زمان و ... دارد.

جلب توجه جامعه به دیدن وجه فاجعه‌بار و پنهان تصادف و هزینه‌های واقعی آن،  کاری بزرگ است که با ساخت برنامه‌های مستند و تهیه گزارش تحقیقی‌ از صدمه‌دیدگان این حوادث و انعکاس آن به بار می‌نشیند تا پرداختن به آن به یک روز خاص در تقویم محدود نشود.