۶۶۳ کشته ۸۰۰۰ زخمی در کمتر از ۲۰ روز

سعیده علیپور

تعطیلات سال نو در حالی به پایان رسید که بسیاری امسال بالاخره از لاک کرونا خارج شده و دل به جاده‌ها زدند. به روایت آمار فرمانده انتظامی کشور، تردد بین استانی طی نوروز امسال به نسبت سال گذشته، 51 درصد افزایش داشت. موضوعی که بعد از دو سالی که کرونا عرصه را برای گذران تعطیلات تنگ کرده بود، امری قابل پیش‌بینی به نظر می‌رسید. با این حال با کاهش تبِ تند ابتلا به این پاندمی، در عرصه دیگری شاهد مرگ‌ومیر هموطنان آن هم با شیب تند صعودی بود.

هنوز چند روزی به آغاز نوروز 1401نمانده بود که پلیس خبر از مرگ چند ده نفر در جاده‌های کشور داد. ارقامی که با آغاز سال نو، نه تنها رشد آن متوقف نشد که در پایان دوازدهمین روز همین سال، به رقم قابل توجه ۶۶۳ نفر رسید.

هنوز چند روزی به آغاز نوروز 1401نمانده بود که پلیس خبر از مرگ چند ده نفر در جاده‌های کشور داد. ارقامی که با آغاز سال نو، نه تنها رشد آن متوقف نشد که در پایان دوازدهمین روز همین سال، به رقم قابل توجه ۶۶۳ نفر رسید

هر چند دیروز سردار حسین اشتری، فرمانده انتظامی کشور این رقم را به نسبت افزایش 51 درصدی ترددهای جاده‌ای، 23 درصد کمتر از سال قبل دانست، اما بسیاری از صاحبنظران معتقدند این میزان تلفات جاده‌ای در کنار آمار ثبت نشده جراحات و معلولیت‌های ناشی از آن-تنها در کمتر از 15 روز- در قیاس با آمار جهانی چنان قابل تامل و نگران‌کننده است که به واقع باید به دنبال مقصرانش بود.

آمار بالای مرگ‌و میر در حوادث رانندگی

براساس آمارهای رسمی سالانه 17هزار نفر در ایران بر اثر حوادث ترافیکی فوت می‌کنند و 800 هزار مصدوم این حوادث نیز به بیمارستان‌ها منتقل می‌شوند. مصدومانی که احتمالا بیش از 50 هزار نفر از آنها دچار معلولیت‌های جبران‌ناپذیر شده و غالبا در عنفوان جوانی از کارافتاده و خانه‌نشین یا راهی آسایشگاه‌ها می‌شوند.

در حالی که روز گذشته سرهنگ شیرانی، رئیس مرکز کنترل ترافیک پلیس راهور اعلام کرد که توجه نکردن به جلو با ۳۶ درصد، رعایت نکردن حق تقدم با ۱۶ درصد و ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه با ۱۵ درصد بیشترین علت تصادف در تعطیلات نوروزی امسال بوده است، اما به اعتقاد کارشناسان، در همه جای دنیا تکنولوژی و فناوری‌های روز تا حد زیادی به کمک سازندگان خودروها می‌آید تا حتی اگر خطای انسانی هم اتفاق افتاد، جلو حوادث مرگبار و آسیب‌رسان را بگیرد، موردی که به نظر می‌رسد در کشور ما با استناد به گزارش‌های پلیس مبنی‌بر باز نشدن ایربگ بسیاری از خوروهای داخلی در تصادفات شدید، چندان کارایی ندارد. به طوری که ریسک تصادف در کشور چنان بالاست که جاده‌های ایران را در زمره مرگبارترین جاده‌های جهان قرار داده است.

پس بیراه نیست که این روزها بسیاری از کارشناسان معتقدند با توجه به بالا رفتن سرعت خودرو‌ها و هموار شدن جاده‌ها، ایمنی ارتقا نیافته یا غیرقابل اعتماد خودروها، از عوامل اصلی کشتار وحشتناک در جاده‌های کشور محسوب می‌شود.

حتی رئیس پلیس راهور نیز در گفت‌وگوی نوروزی با همشهری گفت که انتقادات از خودروسازان تا جایی ادامه می‌دهد که بالاخره خودروی ارزان، ایمن و زیبا دست مردم برسد.

سردار کمال هادیان‌فر اظهار داشت: «به اعتقاد من خودروهای داخلی ما بر اساس یورو ۲ هم نیستند؛ به همین دلیل هم ما از سال ۹۸ بجد موضوع کیفیت خودروی تولید داخل را دنبال کردیم».

کیفیت خودرو

در کنار فرهنگ رانندگی

جاده‌های ایران در زمره مرگبارترین جاده‌های جهان قرار دارند. بررسی برخی داده‌های آماری نشان می‌دهد ایران در جایگاه هفتمین کشور با میزان مرگ‌و‌میر جاده‌ای بالا در قاره آسیا قرار دارد و در قیاس با امن‌ترین کشورهای جهان از نظر میزان حوادث جاده‌ای، گاه سالانه تا ۱۰ برابر موارد مرگ‌و‌میر بیشتری در این زمینه به ثبت می‌رساند.

بسیاری از صاحبنظران معتقدند این میزان تلفات جاده‌ای در کنار آمار ثبت نشده جراحات و معلولیت‌های ناشی از آن_تنها در کمتر از 15 روز- در قیاس با آمار جهانی چنان قابل‌تامل و نگران‌کننده است که به واقع باید به دنبال مقصرانش بود

با این حال به اعتقاد فربد زاوه، کارشناس خودرو آمار تصادفات و آمار تلفات را باید از دو منظر نگاه کرد. که نخستین آن به فرهنگ رانندگی و ایمنی جاده‌ها مربوط می‌شود که منجر به افزایش آمار تصادفات می‌شود و بخش دیگر آن به ایمنی و کیفیت خودروها بازمی‌گردد که می‌تواند منجر به مجروح شدن و افزایش تلفات ناشی از رانندگی شود. این کارشناس خودرو می‌گوید: «وقتی که راننده در هنگام رانندگی اشتباهی می‌کند؛ این اشتباه ممکن است منجر به فوت او شود. در واقع ناوگان ما در شرایطی است که خیلی اجازه اشتباه به راننده نمی‌دهد و معمولا نخستین اشتباه آخرین اشتباه خواهد بود». او در خصوص رفع این مشکل عنوان می‌کند: «راه حل این ماجرا در کلام ساده است؛ با تغییر تکنولوژی و اجرای استانداردهای روز دنیا هر چند میزان تصادفات کاهش پیدا نمی‌کند، اما می‌توانیم امیدوار باشیم که میزان فوت و جرح ناشی از تصادف کاهش پیدا کند».

زاوه می‌افزاید: «افزایش ایمنی خودرو از لحاظ فنی تعریف مشخصی دارد و کاملا کمی است. معنی آن این است که برای ساخت اتاق ایمن برای خودرو باید از فولاد ضخیم‌تر و با کیفیت‌تری استفاده کرد، تعداد ایربگ‌ها را زیاد کرد و سیستم‌های کنترل‌کننده را افزایش داد، همه اینها به معنای آن است که قیمت تمام شده خودرو افزایش پیدا می‌کند».

او می‌گوید: «امکان ندارد شما موفق شوید تا خودرویی بسازید که پنج ستاره ایمنی اروپا را داشته باشد و قیمت آن ۵ هزار دلار باشد. خودرویی که یورو ۶ داشته باشد، آلایندگی آن در حد استاندارد باشد، حتی پنج ستاره هم نه، بلکه سه ستاره ایمنی را نیز گرفته باشد و قیمت آن از 5 هزار دلار تجاوز نکند، وجود ندارد. پس وقتی سخن از تولید خودروی با کیفیت می‌شود، معنی آن این است که ما باید خودروهای را تولید کنیم که گرانتر هستند. این گران‌تر کردن خودروها به قیمت افزایش ایمنی یک اثر جانبی دارد و آن هم این است که چون قدرت خرید اغلب مردم به چنین ماشینهای نمی‌رسد، مجبور می‌شوند تا از خودروهای قدیمی‌تری استفاده کند و در نتیجه ایمنی کلان نه تنها ممکن است بهبود پیدا نکند که حتی بدتر هم شود. یعنی علیرغم اینکه شما قصد دارید ناوگان جدیدتری را وارد کنید، استفاده مکرر از خودروهای قدیمی‌تر موجب می‌شود که ایمنی پایین بیاید».

آمار بالای مرگ‌و‌میر تصادفات در ایران

بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۲۰۱۹ در آلمان تنها ۳.۷ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر فوتی جمعیت در تصادفات جاده‌ای جان باخته‌اند. در همان سال، در سوئد تنها ۲.۲ نفر و در نروژ تنها دو نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر فوتی در تصادفات جاده‌ای کشته شده‌اند. به عبارتی، در سال ۲۰۱۹ میلادی، در نروژ تنها ۱۱۰ نفر در تصادفات جاده‌ای جان باخته‌اند و این در حالی است که این تعداد، حتی بخش کوچکی از مرگ‌و‌میرهای 15 روز گذشته در تصادفات جاده‌ای ایران محسوب می‌شود.

در حالی که در بیش از ۸۰ درصد مسئولیت در تصادفات، تحت عامل انسانی شناسایی اعلام می‌شود، اما همه تصادفات نباید منجر به مرگ شود. در همین باره سیدمحسن طباطبایی‌مزدآبادی، دبیر کل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران، به ایمنا گفته است: «اواخر سال گذشته در تصادفات زنجیره‌ای که در جاده بهبهان-سمنان و به دلیل مه در جاده رخ داد، چند عامل که از جمله خودروسازی و همچنین دلایل مختلف دیگر موجب برخورد حدود ۵۰ خودرو به یکدیگر بود. اما مسئله قابل توجه میزان خساراتی است که بر اقتصاد کشور و جامعه و امنیت انسانی مرتبط با تصادفات، وارد می‌شود که باید آسیب‌شناسی دقیق و گسترده با ابعاد مختلف شود و بهتر است برای آن، سند جامع اقتصادی، تدوین و اجرا کرد».

هزینه اقتصادی تصادفات رانندگی در ایران

اما در این میان آمار بالای تصادفات نه تنها از جنبه فردی قابل بررسی است که هزینه ملی هم به دنبال دارد.

دبیرکل انجمن علمی اقتصاد شهری ایران در این باره گفت: «هزینه اقتصادی تصادفات رانندگی یکی از موضوعات مورد مطالعه و بررسی در اغلب کشورها است. براساس برخی رتبه‌بندی‌ها، ایران در میان پنج کشور نخست از نظر میزان مرگ‌ومیر جاده‌ای قرار می‌گیرد و این در حالی است که در شاخص‌ها و رتبه‌بندی‌های دیگر، جایگاه ایران تا رتبه ۴۲ از نظر مرگبار بودن بهبود یافته است. در مطالعه پژوهشکده حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی، هزینه اقتصادی تصادفات نزدیک به هشت درصد از تولید ناخالص ملی کشور اعلام شده است».

دراین میان به نظر می‌رسد در کلاف درهم‌تنیده مشکلاتی که منجر به تولید خودرو بی‌کیفیت و افزایش مرگ‌و‌میرهای ناشی از تصادفات رانندگی می‌شود، توصیه به هر فرد برای احتیاط بیشتر در رانندگی، عاقلانه‌ترین و احتمالا در دسترس‌ترین راهکار برای کاهش خطر در جاده‌های کشور باشد.