دستور ویژه رئیس‌جمهور درخصوص آشوراده، نگرانی فعالان محیط زیست را برانگیخت
تصمیمات ناپخته در آتش مشورت
ریحانه جولایی
برخلاف خلیج‌فارس و آب‌های آزاد جنوب که چندین جزیره کوچک و بزرگ مشهور دارد، در شمال کشور تنها یک جزیره ایرانی وجود دارد که آن هم ظاهرش با جزیره‌هایی که در ذهن داریم فرسنگ‌ها فاصله دارد. جزیره‌ای منحصربه‌فرد، بکر، با ظرفیت‌های طبیعی و گردشگری فراوان، خالی از سکنه و متروک که در سال 54 به‌عنوان یکی از نخستین مناطق زیست‌کره زمین معرفی‌شده و به ثبت رسیده است؛ اما این روزها سفر رئیس‌جمهور به این جزیره و دستور ویژه برای اجرای طرح گردشگری در این جزیره، باعث شده موضوع تبدیل آشوراده به مرکز گردشگری، دوباره داغ شود.
کشمکش‌ها بر سر طرح گردشگری آشوراده
رئیس‌جمهور روز جمعه در سفر به استان گلستان، پس از بازدید؛ برای حل موانع اجرای طرح طبیعت‌گردی در تنها جزیره ایرانی دریای خزر دستورات لازم را صادر کرد. روز گذشته هم معاون محیط‌زیست دریایی سازمان حفاظت محیط‌زیست از پیگیری رفع موانع طبیعت‌گردی زون تفرج متمرکز آشوراده بر اساس مجوز کمیته ارزیابی زیست‌محیطی خبر داد.اما بحث تبدیل آشوراده به یک مکان تفریحی سال‌هاست که با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده و همچنان هم هست.
تا سال 1372 این جزیره بیش از ۱۰۰۰ نفر سکنه داشت که به دلیل بالا آمدن آب دریا مردم این جزیره را ترک کردند. 2 دهه مناقشه برای طرح گردشگری آشوراده از زمان دولت اصلاحات توی چشم بود. بنیاد علوی در سال 1383 مدعی مالکیت تنها جزیره ایرانی دریای خزر شده بود. وقتی مخالفت فعالان محیط‌زیست بالا گرفت این داستان مسکوت ماند تا این که مدتی بعد طرح واگذاری جزیره آشوراده به بخش خصوصی مطرح شد و در سال‌های پایانی ریاست‌جمهوری سیدمحمد خاتمی و ریاست معصومه ابتکار بر سازمان محیط‌زیست، مجوز واگذاری ۳۸۰ هکتار از این جزیره به شرکت خصوصی «مناطق گردشگری جهان» امضا شد. در دوره اول دولت احمدی‌نژاد واگذاری جزیره آشوراده به بخش خصوصی با پیگیری سازمان بازرسی کل کشور باطل شد؛ اما در پایان دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد، امتیاز سرمایه‌گذاری در آشوراده به یک شرکت لبنی به نام «شرکت لبنی صباح ابراهیمی» واگذار شد که انتقادات فراوانی را به همراه داشت. بعد از روی کار آمدن دولت حسن روحانی و ریاست مجدد معصومه ابتکار بر سازمان محیط‌زیست، این پرونده دوباره در سال ۹۳ بررسی و قرار شد تا بخشی از این منطقه به بخش خصوصی واگذار شود و در آشوراده هتل، مرکز تجاری، میدان تیراندازی، بازارهای متعدد، زمین گلف و تنیس، باغ پرندگان، موزه، پارک بازی، رستوران، سفره‌خانه، پلاژ بانوان و آقایان، قایقرانی، جاده و دیگر زیرساخت‌های لازم برای گردشگران احداث شود. پس از مراسم افتتاحیه پروژه ملی گردشگری و طبیعت‌گردی جزیره آشوراده و با زدن کلنگ عملیات اجرایی این طرح در سال ۹۷، کشمکش حامیان محیط‌زیست و مدیران اجرایی گلستان آغاز شد و طرح گردشگری آشوراده به طرح طبیعت‌گردی آشوراده تغییر کرد. بعد از آغاز عملیات اجرایی طرح گردشگری آشوراده، جاده‌ای به طول ۷۰۰ و عرض ۱۰ متر در اراضی ساحلی بندرترکمن به‌سوی خلیج گرگان احداث شد تا با پهلوگیری شناور در خلیج گرگان، انتقال مصالح به آشوراده آسان‌تر شود؛ اما با دستور مراجع قضایی ادامه ساخت این جاده متوقف شد. پس از صدور دستور توقف احداث جاده دسترسی، شکایت حامیان محیط‌زیست همچنان ادامه داشت تا در خرداد ۱۳۹۹، معاونت قضایی دادستان کل کشور دستور توقف کامل طرح گردشگری آشوراده را صادر کرد. البته فروردین 1400 دوباره طرح طبیعت‌گردی در ۲۲ هکتار از جزیره آشوراده در ستاد ملی تالاب‌ها به ریاست اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری تصویب شد. در دولت ابراهیم رئیسی هم دوباره بحث بر سر طرح گردشگری آشوراده مطرح شد و همین چند روز پیش ضرغامی از دستور اکید رئیس‌جمهور برای اجرای طرح گردشگری آشوراده سخن گفت. طبق اظهارات وزیر گردشگری، این طرح در 22 هکتاری که در اختیار وزارت گردشگری قرار داده‌شده است اجرا می‌شود و طرح مقدماتی آن تهیه و جانمایی خدمات و سرویس‌های مختلف گردشگری نیز در آن انجام شده است.
روز گذشته رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس با اشاره به دستور رئیس‌جمهور درمورد آشوراده در توئیتر نوشت: «محیط‌زیست به‌مثابه اکوسیستم چرخه‌ای از عوامل درهم‌تنیده است که یک تصمیم اشتباه، اثر سوء خود را بر کل آن می‌گذارد. انتظار می‌رفت مراجع تخصصی نظیر سازمان حفاظت محیط‌زیست پیش از هر تصمیم مقام اجرایی دولت، نظر کارشناسی خود را ارائه می‌کردند.»
حیات فک‌های خزری و پرندگان مهاجر در خطر است
هرچند بسیاری از مردم آن منطقه موافق تبدیل جزیره آشوراده به یک مکان گردشگری هستند تا شاید بتوانند از طریق آن تکانی به زندگی خود بدهند با این سودا که آشوراده جایی شبیه جزیره کیش شود؛ اما این طرح مخالفان سرسختی هم دارد که بیشتر این مخالفان از طرفداران پروپاقرص محیط‌زیست هستند. مخالفان بر این عقیده‌اند که هرگونه فعالیت گردشگری در آشوراده حاصلی جز نابودی طبیعت و محیط‌زیست ندارد چراکه شرایط اقلیمی و جغرافیایی این جزیره امکان سرمایه‌گذاری ندارد. کارشناسان می‌گویند اگر در جزیره یک متر چاله بکنید به آب می‌رسید؛ یعنی این مکان اصلاً موقعیت و شرایط ساخت‌وساز سنگین را ندارد.از سوی دیگر اسماعیل کهرم، چهره نام‌آشنای محیط‌زیست ایران و از مخالفان جدی این طرح، گفته است: آشوراده دروازه ورودی تالاب میانکاله است و درصورت اجرای طرح گردشگری در این جزیره؛ سرریز گردشگران آشوراده به تالاب میانکاله می‌رسد و این مهم‌ترین نگرانی مخالفان واگذاری آشوراده است. به گفته کهرم، آشوراده نخستین و مهم‌ترین پارک ملی کشور، پناهگاه حیات‌وحش، منطقه حفاظت‌شده و یک اثر ملی و جهانی است. مرکز حفاظت فک خزری ایران هم در فروردین ۱۴۰۰ اظهار کرد جزیره آشوراده شاهد حضور بیشترین جمعیت فک خزری در سواحل کشور ایران است و برهم خوردن امنیت این منطقه به‌معنای آسیب جدی به قلمروی زیستی این‌گونه و برخلاف معاهدات بین‌المللی است.
کارشناس محیط زیست: یک جای ایران وجود ندارد که صحبت گردشگری شده باشد و در ادامه آن مسئله زمین‌خواری و گرفتن وام‌های بی‌ضابطه از بانک‌ها اتفاق نیفتاده باشد، قطع به‌یقین طرحی که تصویب شود برایش وام‌های چند هزار میلیاردی از بانک می‌گیرند، زمین هم که وجود دارد؛ درنهایت نیز معدودی سود می‌برند
در کنار تمام موارد ذکرشده در حال حاضر جمعیت زیادی از پرنده‌های مهاجر در میانکاله حضور دارند و رفته‌رفته به دنبال بازگشت به شمال سیبری هستند. اگر این تخریب آغاز شده و قایق‌های موتوری مانند تالاب انزلی در منطقه جولان دهند، امنیت از بین رفته و پرنده مهاجر از مهاجرت به میانکاله نیز منصرف خواهد شد.
نفس‌های میانکاله به شماره افتاده
خبرهایی که از هموار شدن ساخت‌وساز در این جزیره می‌رسد، برای فعالان محیط‌زیست چندان خوشایند نیست. هفت هشت سال تلاش حامیان محیط‌زیست باعث شد تا جلوی این اقدام گرفته شود، اما حالا در سفر استانی رئیس‌جمهور اجرای این طرح تصویب شد، بدون در نظر گرفتن اینکه چنین طرح‌های بدون کارشناسی چه اندازه می‌تواند به محیط‌زیست کشور آسیب برساند. برخی از کارشناسان محیط‌زیست ازجمله عباس محمدی در واکنش به اینکه مسافر و صنعت گردشگری می‌تواند به رونق اقتصادی مردم کمک کند گفته است که استان‌ها هیچ نیازی به توسعه گردشگری ندارند، در همین شرایط اقتصادی ویران و کرونایی مطابق آمارهای رسمی بالای ۱۰۰ میلیون مسافرت داشتیم. اتفاقاً مقصد ۳۰ تا ۴۰ درصد از این سفرها در نوروز استان‌های شمالی مانند گلستان، مازندران و گیلان هستند که در تابستان به ۵۰ درصد هم می‌رسند، اما در استان‌های گلستان، گیلان و مازندران کمترین اقدام مثبت برای ساماندهی پسماند این همه مسافر نکردند. او همچنین بیان کرد: به نظرم بهتر است مقامات استان‌ها و خود رئیس‌جمهور ببینند برای مشکلاتی که گردشگری ایجاد کرده چه‌کاری انجام داده‌اند، مانند همین موضوع زباله، بعد بیایند آشوراده را به یک مقصد گردشگری دیگر تبدیل کنند، آن هم منطقه‌ای که همین الان بر اثر تغییرات اقلیمی در خطر است. الآن کل تالاب میانکاله در حال عقب‌نشینی است و تالاب دارد خشک می‌شود، در چنین شرایطی برای جایی که طبیعتش کم‌وبیش سالم مانده بیهوده می‌آیند طرح‌های گردشگری می‌گذارند.
پشت پرده موافقان طرح آشوراده، زمین و وام‌های کلان
این کارشناس محیط‌زیست در بخش دیگری از صحبت‌هایش به این موضوع اشاره می‌کند که برخی از افراد سودجو نه به فکر کمک به اشتغال مردم هستند و نه طبیعت بلکه تنها دلیلی که برای ساخت‌وساز در این جزیره دارند، کسب سود است. به گفته او یک جای ایران وجود ندارد که صحبت گردشگری شده باشد و در ادامه آن مسئله زمین‌خواری و گرفتن وام‌های بی‌ضابطه از بانک‌ها اتفاق نیفتاده باشد، قطع به‌یقین طرحی که تصویب شود برایش وام‌های چند هزارمیلیاردی از بانک می‌گیرند، زمین هم که وجود دارد، بنابراین عده‌ی محدودی سود می‌برند. کسانی که می‌خواهند بگویند از این طرح‌ها به دنبال اشتغال و سرمایه‌گذاری هستند مطلقاً چنین کاری نمی‌کنند، این سرمایه‌گذاری که این‌ها می‌گویند با دو عامل انجام می‌شود یکی گرفتن زمین از منابع عمومی و دیگری گرفتن وام‌های کلان از بانک‌ها، الآن برای آشوراده هم همین بساط وجود دارد. به هر صورت می‌شود گفت جای تأسف دارد، نمی‌خواهم بگویم فعالان محیط‌زیست ناامید شدند، ما باید باز هم پیگیری کنیم.
تصمیمات لحظه‌ای بدون نظرات کارشناسی
در کنار مخالفان محیط‌زیستی طرح طبیعت‌گردی آشوراده روز گذشته رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس یازدهم هم نسبت به این تصمیم واکنش نشان داد. سمیه رفیعی در صفحه شخصی خود در توییتر با اشاره به بازدید رئیس‌جمهور از آشوراده نوشت: «محیط‌زیست به‌مثابه اکوسیستم چرخه‌ای از عوامل درهم‌تنیده است که یک تصمیم اشتباه، اثر سوء خود را بر کل آن می‌گذارد. انتظار می‌رفت مراجع تخصصی نظیر سازمان حفاظت محیط‌زیست پیش از هر تصمیم مقام اجرایی دولت، نظر کارشناسی خود را ارائه می‌کردند.»
در آخر ذکر این نکته مهم است که اظهارنظر کردن و تصمیمات لحظه‌ای گرفتن درمورد طبیعت نیمه‌جان ایران که حالا به‌واسطه خشک‌سالی، بی‌ملاحظه بودن مسافران، بی‌توجهی مدیران سازمان محیط زیست و ... هر روز بخشی از آن نابود می‌شود؛ بسیار آسیب‌زاست و تبعات جبران‌ناپذیری دارد. اظهارنظر درمورد محیط‌زیست را باید به افرادی که تخصص این کار دارند سپرد و ایران نیز کارشناسان زبده محیط‌زیست کم ندارد.
دیدگاه تان را بنویسید