خرید خدمت سربازیِ مشمولان خارج‌نشین کلید خورد؛
«۱۵هزار یورو»، هزینه ورود بدون دغدغه به وطن
سعیده علیپور
آخرین خبرها حکایت از این دارد که وعده‌های برخی نمایندگان مبنی‌بر «حذف سربازی اجباری» در مجلس شورای اسلامی به سمت طرحی با عنوان «تسهیلات خرید سربازی برای ایرانیان خارج از کشور» تغییر کرده است. طرحی که براساس آن ایرانیان مشمولِ خارج از کشور می‌توانند برای رفت‌و‌آمد بدون اشکال، سربازی خود را با پرداخت ۱۵ هزار یورو خریداری کنند. این در حالی است که با توجه به قیمت روز یورو در بازار ارز تهران، این مبلغ چیزی حدود 450 میلیون تومان خواهد بود.
محمدرضا میرتاج‌الدینی، عضو کمیسیون تلفیق لایحه بودجه ۱۴۰۱ پنج‌شنبه اعلام کرد: «طبق این مصوبه آن دسته از مشمولان غایب خارج از کشور که پنج سال از زمان فراخوان آنان به خدمت زیر پرچم می‌گذرد، در سال آینده با رعایت اصل ۱۱۰ قانون اساسی می‌توانند خدمت سربازی‌شان را خریداری کنند».
هر چند این مصوبه کمیسیون هنوز نهایی نیست و باید در صحن علنی مجلس تصویب و در شورای نگهبان تایید شود، اما صاحبنظران بعید می‌دانند با توجه به مشکلات کسری بودجه کشور در سال آینده، مسئولان امر، از چنین درآمد میلیاردی در این بخش صرفنظر کنند.
تغییر رای به نفع درآمدزایی
اما خبر خرید خدمت مشمولان خارج از کشور آن هم با مبلغ چشمگیر 15هزار یورو در حالی است که اداره کل سرمایه انسانی ستاد کل نیروهای مسلح، تعداد مشمولان غایب در کشور را دو میلیون و ۹۰۰ هزار نفر اعلام کرده است. افرادی که به استناد به مصاحبه خرداد ماه غلامرضا رحیمی‌پور، رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح با خبرگزاری فارس، مشمول خرید خدمت نمی‌شوند. او گفته بود: «مشمولان وظیفه به شایعات توجه نکنند. چیزی به نام خرید خدمت سربازی و جریمه مشمولان غایب در دستور کار نیست و ستاد کل نیروهای مسلح شدیداً با این موضوع ناعادلانه که آثار و تبعات منفی در بین جوانان داشته، مخالف است. باید گفت خدمت سربازی با قوت و جدیت انجام می‌شود».
اما مخالفت با این «موضوع ناعادلانه» تا این لحظه تبصره‌ای برای خارج‌نشینان فراهم کرده و حتی رحیمی‌پور هم هفته پیش در گفت‌وگو با خبرگزاری برنا، درباره تعداد این مشمولان گفت: «آمار آن را داریم اما نمی‌توانیم منعکس کنیم. البته تعدادشان هم زیاد نیست ولی آمار دست وزارت امور خارجه است».
این در حالی است که دبیرخانه شورای عالی امور ایرانیان مقیم خارج، وابسته به وزارت امور خارجه، سال گذشته اعلام کرده بود که بیش از چهار میلیون ایرانی در خارج از کشور زندگی می‌کنند. از این تعداد حتی اگر ۱۰۰ هزار نفر آنان «سرباز فراری» و یا «سرباز غایب» باشند و تصمیم بگیرند که با پرداخت ۱۵ هزار یورو سربازی خود را بخرند، به معنای آن است که مصوبه مجلس درآمد یک میلیون و ۵۰۰ هزار یورویی برای نیروهای مسلح ایران را به دنبال دارد.
در حال حاضر بر اساس قانون مصوب سال 1385، مشمولان مقیم خارج از کشور که از ایران رفتند و غیبت داشتند، ورودشان به کشورشان آزاد، اما بعد از ورود خروج‌شان ممنوع است. این در حالی است که این گروه از مشمولان، اگر حداقل 3 سال اقامت کشور دیگری را داشته باشند. می‌توانند سالی دوبار به ایران بیایند.
حذف سربازی اجباری از دستور کار
هر چند برخی تسهیلات برای ایرانیان خارج از کشور را با موضوع ناعادلانه بودن خرید خدمت سربازی یکی نمی‌دانند و آن را راهی برای جذب سرمایه خارجی‌ایرانیان مقیم خارج می‌دانند، اما بسیاری هم معتقدند، که درآمدزایی دولت از این حوزه باز هم به قیمت نادیده گرفتن گروه‌های اجتماعی متوسط و آسیب‌پذیر تمام خواهد شد؛ گروه‌هایی که درآمد کافی برای مهاجرت ندارند و مجبورند تن به سربازی اجباری دهند. آنها معتقدند؛ با چنین قانونی بسیاری از کسانی که پولی در بساط دارند، برای قرار گرفتن در شمول این قانون، برای مدتی از کشور مهاجرت و سپس تقاضا برای خرید خدمت می‌دهند. این در حالی است که سال‌هاست کارشناسان موضوع حذف سربازی اجباری را مطرح می‌کنند و خواهان اجرای سربازی حرفهای هستند و آن را در راستای برقراری عدالت اجتماعی می‌دانند.
تغییر رویکرد سیاسی متخاصم در بسیاری دهه‌های اخیر سبب شده تا دیگر در بسیاری از کشورهای دنیا سربازی اجباری حذف شود. اما ایران هنوز از معدود کشورهایی است که سربازی اجباری در آن وجود دارد و بسیاری از خانواده‌ها را نگران می‌کند.
تاکنون کارزارهای زیادی برای حذف خدمت سربازی اجباری در ایران شکل گرفته است اما با وجود وعده وعیدهای فراوان، هیچ قدم مثبتی در این خصوص برداشته نشده است.
در ماه‌های اخیر اما برخی اخبار امیدوارکننده در خصوص سربازی منتشر شد که هیچ کدام از آنها تا این لحظه محقق نشده است. مثلا شجاعی، نماینده مجلس از پیگیری طرح سربازی حرفهای خبر داده و گفته بود: «از آسیب‌های سربازی به شکل فعلی آگاه هستیم و موضوع سربازی حرفهای را پیگیری خواهیم کرد».
سربازی در ایران
بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تمام مردان بالای ۱۸ سال ایرانی، بجز مواردی که استثنا شده‌اند، باید به خدمت سربازی بروند.
برای نخستین بار لایحه خدمت اجباری نظام وظیفه در سال ۱۳۰۳ توسط رضاشاه به مجلس شورای ملی چهارم تقدیم شد و به رغم مخالفت ملاکان بزرگ و روحانیون، قانون نظام اجباری که مشتمل بر 36 ماده بود به تصویب مجلس آن زمان رسید.
در ماه‌های اخیر برخی اخبار امیدوارکننده مثلا پیگیری طرح سربازی حرفهای در خصوص سربازی منتشر شد که هیچ کدام از آنها محقق نشده است
براین اساس گذراندن دوره سربازی برای تمامی مشمولین اجباری است و مشمولین قبل از پایان این دوره از انجام هرگونه خدمات دولتی و استفاده از برخی خدمات شهروندی بازداشته می‌شوند، مگر با ارائه مدرک معافیت. هرچند در مهر ماه ۱۳۹۶، به دلیل وجود بیش از اندازه رانندگان بدون گواهینامه، به علت نداشتن کارت پایان خدمت جهت دریافت گواهینامه رانندگی شرط ارائه مدرک سربازی برای اخذ گواهینامه برداشته شد.
با این حال بسیاری از مردان جوان بر این باورند که خدمت سربازی هدر دادن ۲ سال از بهترین سال‌های عمرشان است. هرچند برخی نیز این دو سال را ادای دین به کشور می‌دانند. اما گویا شمار دسته اول بیشتر است. به طوری که حتی مسئولان نظامی و نمایندگان مجلس هم معتقدند این نحوه خدمت با چنین قوانین قدیمی باید تغییر کند. به طوری که به گفته سرلشگر محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، قانون خدمت وظیفه عمومی به اصلاحاتی نیاز دارد. به گفته او ۷۰۰ هزار نفر سالانه مشمول خدمت وظیفه عمومی می‌شوند، اما تنها نیمی از آنها به خدمت می‌روند.
انتقاد از سربازی اجباری
مهم‌ترین انتقاد منتقدان به خدمت سربازی، «اجباری» بودن آن است. منتقدان خدمت سربازی دلایل دیگری مانند طولانی بودن زمان خدمت سربازی، عدم پرداخت دستمزد متناسب با این دوره، وجود تبعیض و ایجاد مشکلاتی در اشتغال، تحصیل و ازدواج را از دلایل مخالفت و انتقاد خود نسبت به خدمت سربازی عنوان می‌کنند.چندی پیش اما ابوالفضل ابوترابی، نماینده مجلس شورای اسلامی درخصوص طرح مجلس پیرامون خدمت سربازی، گفت: «سربازی اجباری از زمان حکومت رضا خان با قوانینی سخت‌گیرانه پایه‌گذاری شد که تاکنون تحولی در درونش اتفاق نیفتاده و تنها مدت خدمت سربازی کاهش یا افزایش یافته است».
به گفته نماینده مردم نجف‌آباد؛ برای این تحول بنیادی باید چند مدل تعریف شود یعنی اینکه ابتدا امنیت کشور باید تامین شود و دوما برای تامین امنیت، خدمت اجباری حذف شود. چرا که مکانیزم اجباری بودن با جانفشانی کردن در نیروهای مسلح کاملا متضاد است. یعنی نمی‌توان به فردی گفت برو جانفشانی کن، آن هم به صورت اجباری که این مورد اثرات منفی در بزنگاه‌ها دارد.
خبر خرید خدمت مشمولان خارج از کشور آن هم با مبلغ چشمگیر 15هزار یورو در حالی است که اداره کل سرمایه انسانی ستاد کل نیروهای مسلح، تعداد مشمولان غایب خارج از کشور را محرمانه اعلام کرده است
ادامه تحصیل برای فرار از خدمت
در حالی که این روزها یکی از دغدغه اصلی پسران جوان و خانوادهایشان خدمت سربازی است که در این سال‌ها فراوان شاهد بوده‌ایم که بسیاری از مردان جوان بعد از دوران دانش‌‌آموزی به دانشگاه می‌روند تا در با استفاده از معافیت تحصیلی از خدمت سربازی که از بسیاری جهات با شیوه زندگی آنها همخوانی ندارد، طفره روند. به طوری که درحال حاضر کمتر فردی را مشاهده می‌کنیم که در همان سن ۱۸ سالگی به خدمت سربازی برود.
اما ماجرا از آنجا شروع می‌شود که آنها پس از پایان تحصیل به دلیل نداشتن کارت پایان یا معافیت خدمت با ممانعت‌های متعدد شغلی، معاملاتی، مسافرتی و ... روبرو می‌شوند. به همین دلیل این روزها بسیاری از افراد با تحصیلات دانشگاهی به سربازی می‌روند و در آن محیط با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند.
حقوق کم عامل فرار از خدمت
اما در این میان برخی هم معتقدند در حالی که فرصت شغلی در کشور برای جوانان فارغ التحصیل کم است چرا هنوز، خدمت گریزی در این قشر تا این میزان زیاد است. برخی عامل این موضوع را حقوق پایین سربازان می‌دانند.
علی خضریان، رئیس کمیته سیاسی، نظامی و امنیتی کمیسیون اصل ۹۰ می‌گوید که در حال حاضر حقوق دریافتی سربازان وظیفه با قانون فاصله زیادی دارد.
به گفته او در حال حاضر تنها ۱۳ درصد از حقوق مصوب تمامی سربازان وظیفه پرداخت می‌شود که این میزان حقوق پرداختی به سربازان حتی کفاف مایحتاج روزانه و هزینه رفت و آمد آنها به محل خدمتشان را هم نمی‌دهد که این شرایط برای سربازان متاهل و سرپرست خانوار بسیار سخت‌تر است.
این در حالی که بسیاری وضعیت درآمد سربازان را به دلیل کمبود بودجه در این بخش می‌دانند و معتقدند که در صورت اختیاری شدن سربازی امکان تسهیلات درآمدزایی از این قبیل هم از بین می‌رود.
دیدگاه تان را بنویسید