در پی وخامت وضعیت آلودگی، تصمیمات اضطراری گرفته شد ؛
تهران از نفس افتاده است
ریحانه جولایی
آلودگی هوا سال‌هاست که از معضلات اصلی تهران به‌حساب می‌آید و این مسئله در فصول سرد سال تشدید می‌شود؛ تا جایی که گاهی کار به محدودیت‌های ترافیکی و تعطیلی می‌کشد. امسال هم این داستان تکراری گریبان تهران و بسیاری از شهرهای بزرگ کشور ازجمله تبریز و مشهد را گرفته است.
18 ایستگاه کیفیت هوای تهران به وضعیت قرمز رسیده و بسیاری از نهادها ازجمله اورژانس تهران و هلال‌احمر به حالت آماده‌باش درآمده‌اند و یک سری تصمیمات اضطراری گرفته شده است. جلوگیری از تردد ماشین، موتور و کامیون‌های دودزا، جلوگیری از تردد شبانه کامیون‌ها بجز کامیون‌های حامل مواد غذایی و فاسدشدنی، جلوگیری از واحدهای تولید آسفالت و بتن، جلوگیری از فعالیت‌های عمرانی که منجر به آلودگی هوا می‌شوند، جلوگیری از روشن ماندن اتوبوس‌ها در ایستگاه‌ها و جلوگیری از انجام فعالیت‌های ورزشی در فضای باز بخشی از این محدودیت‌هاست.
آلودگی هوا، چهارمین دلیل مرگ زودرس در دنیا
آلودگی هوا سالانه عامل مرگ میلیون‌ها نفر در جهان است. دراین‌بین غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون که از خطرناک‌ترین آلاینده‌های هواست سبب آسیب رسیدن به دستگاه قلبی - عروقی بدن، حملات قلبی و بروز سکته می‌شود.آلودگی هوا امروزه به‌عنوان بزرگ‌ترین مخاطره زیست‌محیطی برای سلامت جوامع معرفی شده است همچنین در یک تخمین کلی آلودگی هوا عامل سالانه بیش از ۷ میلیون مرگ زودرس در جهان است و آن را به‌عنوان چهارمین علت مهم مرگ زودرس در دنیا می‌شناسند.
از سویی دیگر حدود ۹۰ درصد مردم جهان در معرض هوای آلوده هستند و بیش از ۹۰ درصد مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا در کشورهای ضعیف و متوسط اقتصادی رخ می‌دهد البته شدت آلودگی هوا و تعداد روزهای آلوده در نقاط مختلف جهان متفاوت است اما بااین‌وجود تعداد زیادی از مردم جهان طی یک سال در روزهایی مشخص با آلودگی هوا دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
آثار آلودگی هوا بر محیط‌زیست
ذرات معلق علاوه بر آثار سوء بر سلامت انسان، آثار زیست‌محیطی نیز به دنبال دارند. این ذرات می‌توانند سبب کاهش شدید دید در مناطقی ازجمله پارک‌های طبیعی و مناطق بیابانی شوند. ذرات معلق همچنین می‌توانند همراه باد تا فواصل طولانی حمل شوند و بر آب‌وخاک رسوب کنند.رسوب ذرات معلق باعث اسیدی شدن دریاچه‌ها و جریان‌های سطحی می‌شود، تعادل مواد مغذی در حوزه آب‌های ساحلی و رودهای بزرگ را به هم می‌زند و منابع مغزی خاک را از بین می‌برد. تمامی این‌ها آسیب دیدن جنگل‌ها و اراضی زراعی را به دنبال دارد که خود سبب تهدید تنوع زیستی است. ذرات معلق همچنین باعث آسیب رسیدن به سنگ‌ها می‌شود و می‌تواند در بلندمدت به ابنیه تاریخی صدمه وارد کند.علاوه بر این‌ها امروزه آلودگی هوا تهدیدی جدی برای سلامت افراد به‌ویژه در کشورهای با درآمد کم و متوسط است و در سال ۲۰۱۳ نیز منجر به مرگ ۵.۵ میلیون نفر در جهان شد.
ازجمله خسارت اقتصادی‌های آلودگی هوا می‌توان به خسارت‌های ناشی از یک طوفان گردوغبار اشاره کرد که به صدها میلیون دلار می‌رسد همچنین باید توجه کرد که آلودگی هوا نه‌تنها یک تهدید جدی برای سلامت بشر است بلکه بــا ایجاد انـواع بیماری‌ها و مرگ زودرس، منجر به تقلیل رفاه و کیفیت زندگی می‌شود. از سوی دیگر با کاهش نیروی کار مولد کشورها درآمد و رشد اقتصادی نیز کاهش می‌یابد.
مرگ 41 هزار ایرانی به خاطر آلودگی هوا
گفتنی است که مهم‌ترین علت آلودگی هوا در ماه‌های سرد سال افزایش غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است. بر اساس آخرین سیاهه انتشار شهر تهران، سهم منابع متحرک مانند تاکسی‌ها، خودروهای شخصی، اتوبوس‌ها و... در تولید ذرات معلق ۶۰ درصد است که دراین‌بین خودروهای دیزلی پررنگ‌ترین نقش را دارند. ذرات معلق یکی از خطرناک‌ترین آلاینده‌های موجود در هوا هستند و می‌توانند بیماری‌های قلبی و ریوی را تشدید کنند و در مواجهه طولانی‌مدت سبب بروز حملات قلبی و ابتلا به آسم شوند.همان‌طور که گفته شد آلودگی هوا سهم زیادی در مرگ ایرانی‌ها دارد. سال گذشته آمار شوکه کننده‌ای از مرگ 41 هزار ایرانی براثر آلودگی هوا منتشر شد. این عدد معادل 10 درصد کل موارد فوتی است. آلودگی هوا همچنین برافزایش آمار مرگ‌ومیر به علت سرطان ریه، سکته‌های مغزی، سکته‌های قلبی، عفونت‌های حاد دستگاه تنفسی مؤثر است و این آمار درجایی ثبت نمی‌شود.
افزایش خودکشی‌ها در روزهای آلوده
آلودگی علاوه بر جسم روی روح و روان هم تأثیرات زیادی می‌گذارد. بر اساس گفته‌های روانشناسان آلودگی هوابر شخصیت برخی افراد اثرگذار است، به‌طوری‌که افرادی که به انجام برخی فعالیت‌ها علاقه‌مند و برونگرا بودند، درون‌گرا می‌شوند، همچنین می‌تواند میزان خودکشی در افراد به‌ویژه افراد دارای اختلالات روانی را افزایش دهد، آلودگی هوابر سلامت روان اثرات منفی دارد و به‌طورکلی موجب افزایش اضطراب، افزایش ورم مغز، کم‌خونی، کاهش دید، کاهش توان فکری، افسردگی و استرس، تنش‌های عضلانی و روحی، اختلالات روان‌تنی و ذهنی، خشونت و پرخاشگری کاهش یادگیری و تمرکز می‌شود. همچنین موجب افزایش زودرنجی می‌شود که در این حالت فرد دچار خودبیمارانگاری شده و احساس نوعی ترس در او شکل می‌گیرد و وسواس به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.به‌طور کل این آلودگی با تقویت اضطراب، تاب‌آوری اجتماعی را در مقابل فشارهای محیط اجتماعی کاهش می‌دهد. آلودگی هوا خشونت و پرخاشگری را رواج می‌دهد و این موضوع امروزه یکی از مهم‌ترین چالش‌های جوامع صنعتی است، چراکه منجر به آسیب‌های جسمی، روحی و روانی متعددی و حتی گاهی جبران‌ناپذیر و عمیق می‌شود.
چنانچه سرب در هوا افزایش یابد، کاهش کارآیی، افت عملکرد، افزایش استرس، کاهش شنوایی حسی و حرکتی، اختلالات عصب شنوایی و اختلالات یادگیری را به همراه دارد و درصورتی‌که سرب به علت سوخت نامناسب تولید شود، موجب افزایش علائم اوتیسم و بیش فعالی در کودکان و کاهش چشم‌گیر اعتمادبه‌نفس و فراموشی و بروز رفتارهای غیرسازگارانه در بزرگ‌سالان می‌شود. آلودگی هوا می‌تواند باعث شیوع آلزایمر، دمانس (زوال عقل) و پارکینسون شود، چراکه به‌طورکلی به نظر می‌رسد سیستم عصبی مرکزی در مقابل با آلودگی هوا آسیب‌پذیر می‌شود.
آلودگی هوای تهران از مازوت است؟
اگر علاقه‌مند به دنبال کردن خبرها در فضای مجازی باشید احتمالاً عکس‌ها و فیلم‌هایی که کاربران از آلودگی هوای تهران و سایر کلان‌شهرهای ایران را به اشتراک گذاشته‌اند دیده‌اید. بسیاری بر این باورند که مازوت یکی از دلایل اصلی آلودگی تهران است. موضوعی که بارها به آن پرداخته‌شده اما نتیجه‌ای نداشته و هیچ‌کدام از مسئولین پاسخ قانع‌کننده‌ای دراین‌باره نداده‌اند.
به گفته کارشناسان هرچند مازوت سوخت بی‌کیفیتی است، اما ارزش حرارتی بالایی دارد. مشکل اصلی مازوت، گوگرد بالای آن است که در احتراق علاوه بر اکسیدهای گوگرد، سولفات‌ها و نیترات‌ها و ذرات معلق را منتشر می‌کند.
حالا مشکل اصلی گویا از کیفیت مازوت تولیدشده در ایران است. چراکه به گفته کارشناسان مازوت تولیدی ایران بیش از ۳ درصد گوگرد دارد که حدود ۷ برابر استاندارد جهانی است. از طرف دیگر به دلیل قدیمی بودن پالایشگاه‌های ایران و پایین بودن فناوری‌های تولید آن‌ها، بسته به نوع پالایشگاه، حدود ۱۵ تا ۳۵ درصد از نفت خام ورودی به پالایشگاه‌های ایران به مازوت تبدیل می‌شود که میانگین آن بیش از ۲ برابر متوسط جهانی است. ۷۰ درصد پالایشگاه‌های ایران عمر خود را سپری کرده‌اند و طرح توسعه برای تبدیل آن به دیگر محصولات نفتی انجام‌نشده است. اما مشکل این مازوت زمانی بیشتر می‌شود که به‌موازات افزایش تولید مازوت در داخل، تحریم‌ها مانع صادرات آن است. درنتیجه انبار مازوت پالایشگاه‌ها پرشده است. ازدیاد مصرف گاز در زمستان نیز بهانه لازم برای استفاده آن‌ها در نیروگاه‌ها و صنایع را فراهم کرده است. مردم نیز به‌عنوان متهمان اصلی مصرف گاز معرفی‌شده‌اند.
آلودگی هوا امروزه به‌عنوان بزرگ‌ترین مخاطره زیست‌محیطی برای سلامت جوامع معرفی‌شده است همچنین در یک تخمین کلی آلودگی هوا عامل سالانه بیش از ۷ میلیون مرگ زودرس در جهان است و آن را به‌عنوان چهارمین علت مهم مرگ زودرس در دنیا می‌شناسند
از سال گذشته و با تشدید آلودگی هوا حساسیت‌ها درباره مصرف مازوت در نیروگاه‌ها و صنایع کشور به‌ویژه پایتخت بیشتر شده است. در آن مقطع ابتدا مازوت‌سوزی در تهران تکذیب شد اما دی‌ماه استفاده از این سوخت در تهران تائید شد و مسعود تجریشی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست از ارسال نامه به دادستانی به‌منظور جلوگیری از مصرف مازوت خبر داد.
همان هنگام فرشید باباخانی، معاون فنی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران هم ضمن اشاره به روند افزایشی غلظت آلاینده دی‌اکسید گوگرد در تهران گفته بود: نشانه‌هایی از مصرف سوخت غیراستاندارد در صنایع و نیروگاه‌های تهران وجود دارد البته استفاده از سوخت غیراستاندارد علاوه بر گوگرد، سبب تولید آلاینده‌های دیگری ازجمله ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون نیز می‌شود.
البته مسئولان دستگاه‌های مختلف از سازمان حفاظت محیط‌زیست و اداره کل محیط‌زیست استان تهران گرفته تا مدیر دفتر مدیریت بحران پدافند غیرعامل شرکت تولید نیروگاه‌های برق حرارتی تأکید کرده‌اند که در تهران مازوت مصرف نمی‌شود و اداره کل محیط‌زیست تهران نیز از افرایش پایش برای جلوگیری از اقدامات تشدیدکننده آلودگی هوا مانند مازوت‌سوزی خبر می‌دهد. هفته گذشته هم زهره عبادتی، معاون محیط‌زیست استان تهران گفت که مخازن مازوت این واحدها در تهران پلمب است. او همچنین اعلام کرد که به‌صورت شبانه‌روزی و گاهی آنلاین فعالیت این مخازن رصد می‌شود.
همان‌طور که گفته شد آلودگی هوا سهم زیادی در مرگ ایرانی‌ها دارد. سال گذشته آمار شوکه‌کننده‌ای از مرگ 41 هزار ایرانی براثر آلودگی هوا منتشر شد. این عدد معادل 10 درصد کل موارد فوتی است
او همچنین گفته است که تصمیم داریم اجازه مصرف مازوت را با توجه به تولید آلودگی در تهران ندهیم. مخازن مازوت نیروگاه بعثت و شرکت سیمان تهران از سال ۹۸ پلمب است و این پلمب را هرروز چک می‌کنیم تا مازوت مصرف نکرده باشند چراکه فعالیت‌های آن‌ها بر آلودگی هوای تهران تاثیرگذاراست.
محدودیت‌های ترافیکی چاره‌ساز نیست
از سوی دیگر برای کاهش آلودگی هوا چند سال است که طرح‌های محدودیتی ارائه می‌شود ازجمله شناور کردن ساعات کاری ادارات، ایجاد محدوده‌های ترافیکی با طرح‌های زوج و فرد. بااین‌حال روز گذشته عضو هیئت‌رئیسه شورای شهر تهران گفته است مسئله ترافیک و آلودگی هوا تنها با راه‌حل علمی و اصولی رفع می‌شود.جعفر شربیانی در تذکر خود در جلسه علنی روز گذشته بیان کرده که آمار روزهای پاک در سنوات گذشته نشان می‌دهد که طرح‌های اتخاذشده و تعطیلی عمومی عملاً نتوانسته مسئله ترافیک و آلودگی تهران را حل کند.
حل معضل آلودگی وظیفه تمام دستگاه‌هاست
در چنین روزهایی انگشت اتهام به‌سوی شهرداری نشانه گرفته می‌شود. درست است که شهرداری اصلی‌ترین وظایف در این زمینه را به عهده دارد اما نباید از اهمت سایر نهادها هم غافل شد. حل معضل آلودگی کلان‌شهر تهران با شانه خالی کردن سایر دستگاه‌ها و انداختن آن به گردن شهرداری امکان‌پذیر نیست. در این میان وزارت کشور نقش مهمی دارد و باید دستگاه‌های مسئول در این زمینه را دورهم جمع و برای رفع معضل آلودگی هوای تهران برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کند. در این مورد لازم است تا دستگاه متولی اصلی یعنی وزارت کشور و سایر نهادهایی که در این خصوص کار می‌کنند، از همه دستگاه‌ها بخواهند تا برنامه عملی خود را ارائه دهند و با مشخص بودن شرح وظایف هر دستگاه، یک مطالبه گری از سوی وزارت کشور انجام شود. نباید فراموش کرد که آلودگی هوا سالانه جان افراد زیادی را می‌گیرد و مشکلات بزرگ و گاه غیرقابل جبرانی را به مردم وارد می‌کند.
دیدگاه تان را بنویسید