۲۰ میلیون نفر ساکن در زون‌های فرونشست

دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی با بیان اینکه نزدیک به حدود ۲۰ میلیون نفر از جمعیت شهری در زون‌های فرونشستی با نرخ‌های متفاوت ساکن هستند، گفت: بررسی‌هایی که به صورت کشوری انجام شده نشان داده می‌شود که از ۳۱ استان در ۱۸ استان شاهد رخداد فرونشست هستیم.

علی بیت‌الهی، درباره فرونشست زمین و چالش‌هایی که ایجاد کرده است، به ایسنا گفت: متأسفانه اتخاذ سیاست‌هایی برای مقابله با فرونشست در کشور ما آغاز نشده و اقدام خاص و قابل لمسی صورت نگرفته است. بر همین اساس با ادامه روند خشکسالی، کمبود نزولات جوی، نیاز آبی اراضی کشاورزی و سیستم‌های غلط آبیاری که موجب هدر رفت زیاد آب می‌شود، فشار روی سفره‌های آب زیرزمینی بیشتر شده است. این فشار به این معنی است که آب زیادی از آب‌های زیرزمینی که محدود هم هستند برداشته می‌شود و سطح آب زیرزمینی بیشتر از پیش پایین می‌آید. اینگونه فرونشست زمین توسعه بیشتری پیدا کرده و این پدیده اخیرا به بروز و ظهور عوارض خطرناک خود نیز نزدیک شده است.

وی ادامه داد: منظور از عوارض خطرناک وجود چاله‌ها و شکاف‌هایی است که به صورت ناگهانی در امتداد جاده‌ها، محدوده شهرها، در مراکز زیرساختی و مهم ایجاد می‌شود که نمونه‌های بارز آن را در شهرهای مختلف زیاد دیدیم. اخیرا در رسانه‌ها درباره ترک‌خوردگی متعدد ساختمان‌ها در شهر اصفهان و شهرک‌های اطراف آن و زیرساخت‌های مهم این شهر بسیار صحبت شده است. این امر به دلیل کمبود آب، به دلیل خشک شدن زاینده رود و کاشت برنج است که در اطراف زاینده رود اتفاق می‌افتد و آب زیادی از این طریق هدر می‌رود.

بیت‌الهی اظهار کرد: در بیش از ۶۰۰ دشت در گستره کشور فرونشست زمین در حال رخ دادن است و شرایط تعدادی از آن‌ها به یک حالت فوق‌بحرانی رسیده است، به طوری که در بعضی از این مناطق ممنوعیت حفر چاه اعمال شده و در برخی از دشت‌ها هم فقط برای تأمین آب شرب مجوز حفر داده می‌شود. همه موارد ذکر شده بر زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم و روی کشاورزی و امنیت غذایی کشور تاثیر دارد و فرونشست به حد بحرانی رسیده است.

وی در خصوص حساسیت پدیده فرونشست و دلیل اهمیت ویژه آن گفت: حساسیت فرونشست را فقط نباید از دریچه خود خطر و آسیب‌های ناشی از آن نگاه کنیم. اهمیت این موضوع صرفا به این دلیل نیست که حوادث تلخ اتفاق می‌افتد یا خودرویی داخل چاله فرو می‌رود؛ چرا که این‌ها تنها از ابعاد کوچک فرونشست زمین است. از مهم‌ترین و دیگر آثار فرونشست از بین رفتن دشت‌ها و از بین رفتن کشاورزی است. اگر فرونشست به صورت ریشه‌ای و با روندی پیوسته دنبال نشود، این نگرانی را داریم که به مرحله‌ای برگشت‌ناپذیر برسد.

بیت‌الهی گفت: فرونشست وسعت زیادی را دارد و کل کشور را در برگرفته است و در مقایسه این پدیده با زلزله که فقط حالت مخربی را در یک نقطه ایجاد می‌کند، متوجه گسترده بودن این پدیده می‌شویم. همچنین فرونشست هر روز و به طور تدریجی و مستمر ادامه پیدا می‌کند. بنابراین این اثرات به ویژه از نظر اقتصادی حتی عمیق‌تر از زمین‌لرزه خواهد بود. وی گفت: علت این پدیده کاهش سطح آب زیرزمینی است. در این حالت سطح آب درون زمین پایین آمده و حالتی کششی به پایین سطح زمین ایجاد می‌شود. پس بهتر است حفر چاه‌های آب بلا انقطاع محدود شود که البته بعضی از این‌ها هم چاه‌هایی هستند که غیر قانونی حفر شدند. در زمینه کشاورزی نیز همینطور است، سیستم آبیاری غلط است. اگر سیستم آبیاری درست باشد این حجم از آب برای کشاورزی نیاز نمی‌شود. در این خصوص وزارت جهاد کشاورزی باید تشویق کند که کشاورزی بر اساس مبانی علمی و نوین توسعه پیدا کند. همینطور از نظر کشت محصولات که آب زیادی نیاز دارند در زون‌های فرونشست اصلا نباید مجوز کشت داده شود. اگر این محدودیت‌ها انجام شود، مطمئنا نتیجه خواهیم گرفت.

وی گفت: در سال ۱۹۶۵ دشت توکیو در ژاپن حدود ۱۲ سانتی متر فرونشست داشت؛ اما حالا این میزان به کمتر از یک سانتی‌متر رسیده است؛ چرا که در مقابله با گسترش این پدیده سیاست‌هایی اتخاذ شده و به طور جدی موضوع فرونشست زمین را دنبال کردند.