کشاورزان حق‌آبه خود را از زاینده‌رود می‌خواهند، حتی اگر یک استکان است
رنج بی‌پایان نازایی یک رود!
ریحانه جولایی
اصفهان سال‌هاست که با معضل خشکی زاینده‌رود و تبدیل این رودخانه دائمی به یک رودخانه فصلی روبرو است. بااین‌حال در دوره‌های مختلف قول‌ها و تصمیمات بسیاری برای احیای زاینده‌رود مطرح‌شده که هیچ‌کدام نتوانسته کمکی به این رودخانه قدیمی و پرآب سابق کند.
داستان بی‌پایان خشکی زاینده‌رود در دولت‌های مختلف با تصمیم‌گیری‌های متفاوت روبه‌رو بوده است، در دولت قبلی تشکیل کارگروه‌هایی در راستای اجرای دستور رئیس‌جمهور به شورای عالی آب به‌عنوان مرجع هماهنگی سیاست‌گذاری تأمین، توزیع و مصرف آب کشور مطرح شد که محوریت اصلی این کارگروه‌ها احیای رودخانه زاینده‌رود، ساماندهی کمی و کیفی رودخانه کارون بزرگ و در صورت لزوم بحث و بررسی سایر رودخانه‌ها بود اما این دستورات در پیچ‌وخم بروکراسی‌های اداری قرار گرفت و هر بار با قولی جدید به تعویق می‌افتد.
کشاورزان به دنبال مدیریت حق آبه‌هایشان
حالا اما با کاهش نزولات جوی، برداشت‌های غیرمجاز و اجرایی نشدن مصوبات شورای عالی آب زمینه نارضایتی کشاورزان و معیشت سخت آن‌ها را فراهم کرده است؛ آنان که از همه راه‌های رفته ناامید شدند برای تحقق مطالبات خود اعلام کرده‌اند از ابتدای اردیبهشت‌ماه به دنبال مسیر رودخانه حرکت و از برداشت‌های غیرمجاز جلوگیری می‌کنند.
همین موضوع دلیلی بود تا روز شنبه چهارم اردیبهشت‌ماه کشاورزان اصفهانی دست به تجمع و اعتراض بزنند. کشاورزان شرق اصفهان با تجمع در منطقه چادگان، نزدیک سد زاینده‌رود خواهان دریافت حق آبه کشاورزی‌شان شدند. آن‌ها می‌گویند از منطقه شرق اصفهان که سال‌ها است با مشکل بی‌آبی و خشک‌سالی و عدم تخصیص حق آبه کشاورزی مواجه است با ماشین به چادگان آمده‌اند تا لوله انتقال آب به یزد را کور کنند! یکی از آن‌ها به خبرنگار ایلنا می‌گوید: ما چیزی جز حق آبه خودمان نمی‌خواهیم؛ می‌دانیم خشک‌سالی است، ولی حق آبه مان حتی اگر یک استکان آب است را به خودمان بدهند تا در موردش تصمیم بگیریم که چگونه آن را مصرف کنیم. مدیریت آب را به خودمان بدهند؛ اصلاً بدهند دست یک بچه کشاورز تا ببینند بهتر از خودشان مدیریت می‌کنیم یا نه؟
هر نوع اعتراضی ممنوع است!
داستان نارضایتی کشاورزان از اینجا شروع می‌شود که سه استان اصفهان، چهارمحال و بختیاری و خوزستان هرکدام نسبت به برداشت آب از زاینده‌رود سهمی را طلب می‌کنند و معتقدند که توزیع آب نامتوازن است. در منطقه شرق اصفهان حدود ۴۰۰ تا ۴۵۰ هزار نفر به‌صورت مستقیم از راه کشاورزی کسب درآمد می‌کنند که خواسته آن‌ها تأمین حق آبه از محل رودخانه زاینده‌رود است. کشاورزان می‌گویند برداشت غیرقانونی از منابع آبی زاینده‌رود باید متوقف شود و حق آبه‌ها به شکل عادلانه‌ای تخصیص یابد.
بیش از یک دهه است که موضوعاتی چون بحران خشک‌سالی درنتیجه کم‌بارشی، کشت محصولات آب بر، برداشت‌ها و پمپاژهای غیرمجاز، بی‌برنامگی برخی مسئولان، اتلاف وقت، افزایش جمعیت و برداشت‌های آب در بخش صنعت و به‌تبع آن‌ها افزایش مصرف آب و عدم اجرای مصوبات شورای عالی آب، معیشت کشاورزان را هدف گرفته است. از سوی دیگر بسیاری معتقدند مسئله کم‌آبی تبدیل به موضوعی امنیتی شده است. همچنین در پی اعتراضات کشاورزان دادستانی اصفهان دستور داده بود تجمع کشاورزان ممنوع است و روز شنبه هم علی اصفهانی، دادستان اصفهان، تهدید کرد که با تجمع اعتراضی کشاورزان برخورد خواهد شد. او گفت که این تجمعات مورد «سوءاستفاده جریان‌های معاند» قرارگرفته و «شناسایی مرتبط یا با گروه‌های معاند در دستور کار دستگاه‌های امنیتی قرار دارد».
دبیر اجرایی صنف کشاورزی اصفهان: کشاورزان امیدی به مساعدت دستگاه‌های مختلف ندارند، به دلیل اینکه مصوبات شورای عالی آب اجرا نشد و وزارت نیرو هم بابت برداشت‌هایش از حق‌آبه‌ها باید طرح‌های تأمین آب را اجرا و آب را تحویل می‌داده، اما این کار را نکرده است
برداشت‌های غیرقانونی و گم‌شدن بخش زیادی از آب زاینده‌رود
کشاورزان اما می‌گویند اینجا خبری از معاندان و عاملان نفوذی نیست و بحث دریافت مطالبات کشاورزان است. محمد نقدعلی، نماینده اصفهان در مجلس وزارت نیرو را مقصر این وضعیت می‌داند. او گفته است که از آب شربی که در مسیر رودخانه رهاسازی شده در محدوده چهارمحال و بختیاری برداشت غیرقانونی صورت گرفته است. درحالی‌که وزارت نیرو حق را به استان‌های هم‌جوار و صنعت واگذار کرده و طبق مصوبات قرار بود جبران کند اما هیچ اقدامی صورت نگرفته است. صنف کشاورزی چهارمحال و بختیاری اما می‌گوید که مشکل جای دیگری است و استان اصفهان از سهم تخصیص‌یافته صددرصدی آب زاینده‌رود 95 درصد را استفاده می‌کند و فقط 5 درصد از این سهم نصیب استان چهارمحال و بختیاری می‌شود. به گفته آن‌ها مقدار بسیار زیادی از آب دریکی مسیرها گم می‌شود.
در همین رابطه، اسفندیار امینی، دبیر اجرایی صنف کشاورزی اصفهان نیز گفته است که معاون عمرانی استاندار اصفهان به کشاورزان قول داد تا در اردیبهشت‌ماه آب رهاسازی شود، البته معاون استاندار هم بر اساس مصوبات کارگروه سازگاری با کم‌آبی این قول را به کشاورزان داده بود.
او با اشاره به فراخوان تجمع کشاورزان، ادامه داد: کشاورزان خبردار شدند که خروجی سد زاینده‌رود تا حدود ۵ متر افزایش‌یافته درصورتی‌که آبی به کشاورزان اختصاص نیافته است؛ وقتی از آب منطقه‌ای پیگیر شدیم در پاسخ شنیدیم که این افزایش خروجی به دلیل کفاف ندادن مقدار رهاسازی قبلی برای مصارف شرب، صنعت و اختصاص به استان یزد بوده است.
بر اساس گفته‌های دبیر اجرایی صنف کشاورزی اصفهان این موضوع به معنای این است که برداشت‌هایی در بین مسیر ازجمله در فاصله چم آسمان تا سد زاینده‌رود در استان چهارمحال و اصفهان شروع‌شده که این امر سبب ناراحتی کشاورزان شده است؛ سؤال کشاورزان از مسئولان این است که چرا مناطق بالادست باید تا این حد آزاد باشند که هر زمانی که مایل هستند برداشت آب داشته باشند؟
امینی با بیان اینکه در اردیبهشت، آبی به کشاورزان نمی‌رسد، خاطرنشان کرد: کشاورزان امیدی به مساعدت دستگاه‌های مختلف ندارند، به دلیل اینکه مصوبات شورای عالی آب اجرا نشد و وزارت نیرو هم بابت برداشت‌هایش از حق آبه‌ها باید طرح‌های تأمین آب را اجرا و آب را تحویل می‌داده، اما این کار را نکرده است؛ به همین سبب کشاورزان برنامه‌ریزی کردند تا خودشان از اردیبهشت‌ماه به دنبال رودخانه حرکت کنند و مانع برداشت‌های غیرمجاز آب شوند.
او افزود: در مورد خسارت نکاشت قرار شد مبالغی را به کشاورزان غرب اصفهان پرداخت کنند که البته آن‌هم به خاطر خسارت نکاشت امسال نیست و به دلیل بدهکار بودن آن‌ها در سال ۹۶ و ۹۷ است؛ امسال هم هنوز برنامه‌ای برای جبران خسارات کشاورزان تعیین نشده است.
مخالفت‌ها به انتقال آب زاینده‌رود به استان‌های مرکزی
این اعتراض‌ها به کمبود حق آبه اما تازه نیست. پیش‌ازاین هم اعتراضات زیادی در این رابطه وجود داشت؛ حالا اما ازسرگیری پروژه انتقال آب بن به بروجن باعث شده تا کشاورزان اصفهانی بیش از گذشته خشمگین شوند. طرحی که قرار است سالانه 40 میلیون مترمکعب از آب زاینده‌رود را به حوزه آبریز کارون منتقل کند. از طرفی طرح‌های آب‌رسانی به اصفهان هنوز اجرایی نشده است. ازجمله پروژه‌های سد و تونل بهشت‌آباد و فاز 3 تونل کوهرنگ.
کشاورزان معترض اصفهانی: ما چیزی جز حق آبه خودمان نمی‌خواهیم؛ می‌دانیم خشک‌سالی است، ولی حق آبه‌مان حتی اگر یک استکان آب است را به خودمان بدهند تا در موردش تصمیم بگیریم که چگونه آن را مصرف کنیم
یکی دیگر از معضلاتی که کشاورزان و حتی مردم اصفهان با آن روبه‌رو هستند و باعث اعتراض آن‌ها شده، انتقال آب زاینده‌رود به استان‌های مرکزی کشور است. طرح انتقال آب از زاینده‌رود به استان‌های مرکزی سال‌هاست که مطرح‌شده، اما این موضوع هنوز پیچیدگی‌هایی دارد که تاکنون حل‌نشده باقی‌مانده است. بسیاری از اصفهانی مخالف طرح انتقال آب زاینده‌رود به یزد هستند و بارها لوله‌های انتقال آب را تخریب کرده و با مأموران درگیر شده‌اند.
بسیاری از کارشناسان معتقدند سیاست‌های اشتباه دولت مردم را رو به روی‌هم قرار داده است و مردم دیگر برای گرفتن حقشان به سوی مراجع قانونی نمی‌روند و خودشان دست‌به‌کار می‌شوند.
حال ناخوش کشاورزی در اصفهان
سال‌ها پیش که خشک‌سالی در همه استان ریشه ندوانده بود، مردم شرق اصفهان به کشت گندم و جو و پنبه و بعضاً صیفی‌جات مشغول بودند و در کنار کشاورزی دام‌پروری و دامداری هم داشتند. اما بیش از 20 سال است که این منطقه با بحران بی‌آبی مواجه شده است.
بیشتر محصولات در منطقه شرق اصفهان به از بین رفته است و به دلیل عدم دریافت حق آبه، مزارع گندم و جو حالا به چراگاه دام تبدیل‌شده است. شرایط بارندگی و وضعیت سد هم گواه این موضوع است که خبری از آب نیست. ذخیره سد کمتر از 20 درصد است و بارندگی سال زراعی نیز اصلاً خوب نبود. بیشتر کشاورزان بیش از 20 سال است که با این معضل مواجه‌اند و برای دریافت حق آبه هایشان مشکل دارند. شغل اکثر این افراد فقط کشاورزی است و بارها در اعتراضاتشان اعلام کرده‌اند جز حق آبه هیچ چیز دیگری نمی‌خواهند.
شاید این پرسش مطرح شود که چگونه در این سال‌های خشک‌سالی و نبود آب، کشاورزان ارتزاق می‌کردند؟ جواب این سؤال، تخصیص فصلی آب و عمیق‌تر کردن چاه‌های کشاورزی است. اما حالا آب چاه‌های عمیق هم شور شده و به درد آبیاری و دام‌پروری نمی‌خورد. در سال گذشته هم هیچ آبی برای کشت پاییزه و آبیاری بهاره به کشاورزان تخصیص داده نشد و بر مشکلات این قشر زحمتکش افزود. آن‌قدر که کارد به استخوانشان رسیده و راهی به‌جز اجتماع در نزدیکی سد زاینده‌رود و محل لوله انتقال آب زاینده‌رود به یزد پیش روی‌شان باقی نگذاشته است.
حال باید دید مسئولان، چه پاسخ و راهکاری برای ارتزاق کشاورزان شرق اصفهان دارند. البته راهی به‌جز تأسیس گلخانه صنعتی که در حد شعار باقی ماند، نمانده است. طرحی که در زمان استانداری محسن مهرعلیزاده در اصفهان روی خروجی خبرگزاری‌ها رفت و فقط چند عکس یادگاری برای آقای استاندار وقت به همراه داشت، چراکه به گفته اصغر آیتی کشاورز منطقه پس‌ازآن خبری از تأسیس و واگذاری این گلخانه نشد که نشد.
دیدگاه تان را بنویسید