باغ‌کُشی در دوره قالیباف شدت گرفت و هنوز ادامه دارد؛
بازی برد- برد شهرداری‌ها و مالکان// محسن هاشمی: در طول ۶۰ سال گذشته ۱۰۰ هزار قطعه باغ تهران از بین رفته است
ریحانه جولایی
تاراج فضای سبز سنتی تهران، بحث تازه‌ای نیست، از 20 سال پیش تا امروز، باغ‌های تهران، لحظه‌به‌لحظه آب می‌روند، درختان به دندانه‌های تیز اره سپرده می‌شود و هر جا سروصدای اره‌برقی، اعتراض مردم را بالا می‌برد، سودجویان، بی‌سروصدا با نفت و گازوئیل، ریشه درختان باغ‌ها را می‌سوزانند تا راحت‌تر بشود در باغ‌های تهران، آجر روی آجر گذاشت و ساختمان ساخت.
باغ‌ها در تهران رو به نابودی می‌روند، دلیل آن هم بسیار روشن است: ارزش زمین در تهران، نجومی شده است و هر صاحب باغی را ترغیب می‌کند به‌جای نگهداری از درختان، در زمین خود، برج بسازد و با قیمت‌هایی که سر به فلک می‌کشد، به مردم بفروشد.
بلای نابودی باغات تهران، تنها در دوره ۱۲ ساله حضور محمدباقر قالیباف در شهرداری تهران، بر سر پایتخت نازل نشد، نمونه نابودی باغات را حتی هم‌اکنون هم می‌توان در تهران دوره پساقالیباف هم جستجو کرد.
باغ‌های تهران کشته شدند!
باغ‌کُشی در دوره جدید مدیریت شهری، قدمتی حدوداً ۲۰ ساله دارد. اصلی‌ترین موضع حمله به باغات تهران در سال ۸۲ رقم خورد. در آن سال شورای شهر مصوبه‌ای را تصویب کرد که معروف به مصوبه برج باغ‌ها شد. این مصوبه شرایطی را فراهم می‌کرد تا صاحبان باغ، ۳۰ درصد آن را تبدیل به ساخت‌وساز کنند. این مصوبه باعث شد در تمام زمین‌هایی که باغ شناخته می‌شدند ساخت‌وساز انجام شود. نکته اینجاست که ۷۰ درصد باقیمانده زمین باغات هم به دلیل گودبرداری کامل عرصه زمین، از درختان تهی شد و نابودی کامل بسیاری از باغات تهران از آن سال کلید خورد.
اعتراضات مختلف به شهرداری تهران که چرا مجوز ساخت‌وساز گسترده در باغات را صادر کرده، باعث شد تا در ۸ مرداد ۹۱، شهردار وقت تهران در چهارصد و هشتادمین جلسه شورای شهر حاضر شود و بگوید: در هیچ دوره‌ای از شهرداری، ۸۲ هکتار تملک باغ توسط شهرداری صورت نگرفته است.
محمدباقر قالیباف در ادامه سخنانش گفته بود کمیسیون ماده ۵ خرید تعدادی باغ را به شهرداری تهران تأکید کرده است که برای این منظور حدود ۶۰۰ میلیارد تومان اعتبار لازم است. در دفاع از عملکرد شهرداری دوره قالیباف، علی‌محمد مختاری، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهر تهران، تخریب باغات را مربوط به عوامل دیگری بجز مجوز ساخت‌وساز دانست و گفت: علت تخریب باغات منطقه ازگل، کم‌آبی، پراکنده بودن باغات، رها شدن برخی از این باغات توسط مالکین و عدم رسیدگی منظم و مرتب از سوی مالکین بوده است که منجر به خشک شدن تعداد زیادی از درختان این‌گونه باغات شده و مدیریت شهری هیچ نقشی در تخریب این‌گونه باغات نداشته است.
میراثی که سبز نیست
واقعیت این است که جز عملکرد موردی شهرداری در اعطای مجوز ساخت‌وساز در باغات تهران، بسیاری از تغییر کاربری‌ها به‌صورت سیستماتیک و بر اساس طرح تفصیلی بوده است. اطلاعات موجود طرح تفصیلی نشان می‌دهد طرح تفصیلی مربوط به باغات منطقه ازگل، طرشت و کن که اکثراً در پهنه، R۱۲۱ (مسکونی) واقع‌شده‌اند با این مجوز تغییر کاربری پیدا کرد و به منطقه مسکونی تبدیل شد.
طرح تفصیلی، مصوبه برج باغ‌ها و مصوبات موردی ازجمله مصوبه تغییر کاربری ۶۲ عرصه باغی در تهران که توسط شورای دوره پنجم شهر تهران در ۱۵ اسفندماه ۹۷ به تصویب رسید، نمونه‌های اعلای نابودی نظام‌مند باغات در تهران هستند.
در دوره قالیباف، نابودی باغات به‌اندازه‌ای شتاب گرفته بود که حتی مجلس هم خود را مجبور به ورود به موضوع دانست. در ۹ مهرماه ۹۳، کمال‌الدین پیرموذن، عضو هیئت‌رئیسه فراکسیون محیط‌زیست در مجلس با یادآوری تأکیدات مقام معظم رهبری نسبت به حفظ باغات در کشور، گفت: بر اساس خبرهای موثقی که به دست رسیده در برخی باغات تهران درختان تنومند برای احداث هتل قطع‌شده که بر این اساس قرار است از شهردار تهران دعوت کنیم تا توضیحاتی را ارائه کنند.
هرچند تاکنون از برگزاری و نتایج جلساتی که عنوان‌شده، هیچ اطلاعی منتشرنشده ولی به عینه می‌توان دریافت میراثی که قالیباف درباره باغات بر جا گذاشت، چندان میراث سبزی نیست.
در روند نابودی باغ‌های تهران مالکان هم مقصرند. بر اساس اطلاعاتی که مردادماه امسال منتشر شد، بسیاری از باغ‌های منطقه یک تهران در حال نابودی کامل هستند که به‌‌رغم اقدامات انجام‌شده همچنان اراده مالکان بر این اقدامات برتری دارد
نابودی باغ‌ها به خاطر مشکلات مالی شهرداری
پس از نابودی گسترده و نظام‌مند باغات تهران و تبدیل آن‌ها به خانه و برج و پاساژ، در دوره شورای شهر پنجم، روند دست‌درازی به طبیعت سبز تهران همچنان ادامه داشت. آن‌طور که در ۲۰ شهریور ۹۷، علی اعطا، عضو کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر گفته است: در دهه اخیر ۴۳۰ قطعه زمین که باغ بوده‌اند پروانه ساخت گرفته‌اند. به ازای صدور پروانه در این تعداد باغ تعداد ۱۳۰ هکتار از باغات تهران به زیرساخت رفته‌اند.
سخنگوی شورای شهر تهران با تأکید بر اینکه ما به ازای ۱۳۰ هکتار باغ که به زیرساخت فرستادیم، صرفاً یک درصد درآمد ناشی از صدور پروانه را کسب کردیم، اظهار کرد: در این شرایط نابسامان که شهرداری در حوزه مالی با آن مواجه است، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که راهکار اصلی تملک باغات باشد. این سخنان به‌روشنی مشخص می‌کند تنگناهای مالی که شهرداری در دوره پساقالیباف با آن دست‌به‌گریبان است، تداوم راه نابودی باغات را رقم‌زده است. ازاین‌رو می‌بینیم شورای شهر تهران، بالاخره به شهرداری مجوز داد تا پروانه ساخت‌وساز در ۶۲ باغ بزرگ‌مقیاس را صادر کرده تا از این رهگذر، اندکی چاه‌های عمیق مشکلات مالی خود را پر کند.
100هزار باغ در تهران از بین رفته است
تخریب باغ‌ها اما تنها به دوران قالیباف ختم نمی‌شود و همچنان هم شاهد از بین بردن باغ‌های تهران هستیم.
در همین رابطه روز گذشته محسن هاشمی، رئیس شورای اسلامی شهر تهران گفت: در طول ۶۰ سال گذشته تاکنون ۱۰۰ هزار قطعه باغ تهران از بین رفته است.
او با بیان اینکه موضوع فضای سبز تهران از اهمیت برخوردار است و در طول ۶۰ سال گذشته صد هزار پارسل باغی تهران از بین رفته است، افزود: این عدد اغراق‌آمیز نیست و باید حساسیت روی موضوع باغات در تهران بالا باشد.
هاشمی ادامه داد: هرچند تعداد زیادی بوستان به تهران اضافه‌شده است، اما، ۳۰ هزار درخت در گذشته در تهران قطع شده است.
به گفته هاشمی، پیش‌ازاین باغات تهران با استفاده از آب قنات‌ها آبیاری می‌شد و باغات حق آب داشتند اما اکنون از آب شهری به‌جای آب قنات استفاده می‌کنند و دیگر موضوع حق آبه مطرح نیست و صاحبان باغات به درختان توجهی ندارند و اجازه می‌دهند که درختان خشک شود.
ترجیح مالکان ساخت برج است نه حفظ باغ
در این میان اما مالکان هم مقصرند. بر اساس اطلاعاتی که مردادماه امسال منتشر شد، بسیاری از باغ‌های منطقه یک تهران در حال نابودی کامل هستند که علی‌رغم اقدامات انجام‌شده همچنان اراده مالکان بر این اقدامات برتری دارد.
همان زمان الهام افتخاری، عضو شورای شهر تهران به این موضوع اشاره‌کرده بود که در بعضی از مناطق تهران فرآیند تملک باغ‌ها و تبدیل آن‌ها به فضای سبز همگانی انجام شده است، به گفته او در بیشتر مناطق تهران تعداد کمی باغ‌های با متراژ بالا وجود دارد، در بعضی از مناطق مثل منطقه ۷ و ۸ باوجود فقط چند پلاک، فرآیند تبدیل به فضای سبز انجام‌شده و به نتیجه رسیدن این تبدیل‌ها با همراهی و همکاری مالکان امکان‌پذیر است.
در دوره قالیباف، نابودی باغات به‌اندازه‌ای شتاب گرفته بود که حتی مجلس هم بنابر اضطرار به موضوع ورود کرد
او در ادامه گفته بود ضابطه‌ای در سیستم شهری وجود دارد که درآمد جریمه‌هایی که از قطع درختان حاصل می‌شود، فقط برای تملک و تبدیل آن‌ها به فضای سبز عمومی استفاده شود. متأسفانه در منطقه یک تهران بسیاری از باغ‌ها به برج‌ها و ساختمان‌ها تبدیل‌شده‌اند و این هم به دلیل ارزش‌افزوده بالایی است که از این تبدیل برای مالکان حاصل می‌شود.
عضو شورای شهر تهران با اشاره به تعداد محدود باغ‌هایی که در منطقه یک وجود دارد، گفت: در سال گذشته دو باغ به فضای سبز عمومی اضافه‌شده و تلاش برای تملک باغ‌های باقیمانده صورت می‌گیرد، اما اراده مالکان برای واگذاری این‌ها بسیار کم است و کار را بسیار سخت می‌کند.
در همین راستا اما لغو مصوبه برج باغ ازجمله اقداماتی است که انجام‌شده است. بااینکه مصوبه برج باغ‌ها در جهت حفظ باغ‌ها تصویب شده بود، اما در عمل باعث از بین بردن اکثر باغ‌ها شده است. برج‌سازها نیز بدون توجه به مصوبه برج باغ اقدام به ساخت برج‌های بسیار بلندی کردند که فقط با پرداخت جریمه پروژه را به اتمام می‌رساندند. علاوه بر جریمه و اقدامات تنبیهی که صورت می‌گیرد، اقدامات تشویقی نیز باید انجام شود تا برای مالک باغ بتوان درآمد جدید و کاربری جدیدی را در باغ ایجاد کرد که از تخریب هم جلوگیری کرد. به‌عنوان‌مثال بعضی از خانه باغ‌ها به فضای کتاب و فضای فرهنگی و اجتماعی تبدیل شده است که نمونه‌ای از آن در محله دزاشیب وجود دارد.
شواهد نشان می‌دهد در حال حاضر منطقه یک رکورددار واحد‌های خالی است، اما بااین‌حال درآمد برای ساخت برج به‌قدری بالاست که گرایش مالکان چیزی جز ساخت برج نیست. بسیاری از پلاک‌هایی که در حال حاضر در منطقه یک وجود دارند متعلق به نهاد‌های دولتی هستند که تصمیمات برای حفظ یا تبدیل باغ‌ها به ساختمان‌ها توسط آن‌ها گرفته می‌شود و تغییر مدیریت‌ها و برنامه‌های آن‌ها موجب نادیده گرفتن شرایط برای حفظ این باغ‌ها می‌شود.
دیدگاه تان را بنویسید