رواج پایاننامهفروشی صدای رؤسای دانشگاه‌ها را درآورده است
چرا با تقلبات علمی و پژوهشی برخورد قاطع نمی‌شود؟
سعیده علیپور
دیگر صدای خیلی‌ها درآمده است، مخصوصا آنها که خود سکاندار دانشگاه‌های صاحب نام کشور هستند و به خوبی می‌دانند، تخلفات علمی و پژوهشی چه بلایی بر سر جایگاه علمی دانشگاه‌ها می‌آورد و تا چه میزان شأن علمی متخصصان را تنزل می‌دهد. یکی از رایج‌ترین این تخلفات خرید و فروش پایان‌نامه است. پدیده‌‌ای که این روزها چنان رواج یافته که دیگر نمی‌توان آن را مختص دانشجویان برخی از دانشگاه‌های غیرحضوری یا پولی دانست. به طوری که حتی شاهدیم برخی افرادی که روزی خود با انگیزه‌‌ای فراوان برای راه یافتن به دانشگاه‌های معتبر کشور، متحمل رنج بسیار عبور از سد کنکور شده‌اند هم به سوی دالان‌های مخفی میدان انقلاب متمایل هستند و ترجیح می‌دهند در این بازار مکاره مدرک‌فروشی خود را درگیر مشقت نوشتن پایان‌نامه نکنند.
اعتراض برخی روسای دانشگاه‌ها
دیروز سعدالله نصیری قیداری، رییس دانشگاه شهید بهشتی با تاکید بر اینکه باید هم‌زمان با توسعه رشته‌ها و دوره‌های تحصیلات تکمیلی یعنی از همان چهار دهه قبل اخلاق در پژوهش را نیز جدی می‌گرفتیم، گفت: «این خلأ باعث شده است که امروز در کف خیابان‌ها مقاله و پایاننامهفروشی شکل بگیرد». او در حالی به این نکته اشاره کرد که چند روز پیش نیز، سیداحمد معتمدی، رئیس دانشگاه امیرکبیر با اشاره به پدیده پایاننامهفروشی گفته بود: «با اینکه برخورد با مراکز و افرادی که اقدام به مقاله یا مدرک‌فروشی می‌کنند، ساده است اما نمی‌دانم چرا با تقلبات علمی و پژوهشی به طور قاطع برخورد نمی‌شود و در روبروی دانشگاه تهران یا جاهای مختلف علنا انجام می‌شود. این موضوع جای سئوال دارد و به نظر می‌رسد عده‌‌ای از این پدیده سود می‌برند».
فروش پایان‌نامه با نازل‌ترین قیمت
دیگر مختص به میدان انقلاب نیست. گرچه اگر قدم زنان در این خیابانی که از روزگاران قدیم محل تردد دانشجویان و بورس خرید کتاب بوده، عبور کنید، آگهی‌های با کیفیت فروش پایان‌نامه آن هم با نازل‌ترین قیمت را خواهید دید. حتی جارچیانی هم هستند که با صدایی نه چندان بلند ممکن است عابران نسبتا جوان را خانم و آقای دکتر خطاب کرده و پیشنهاد نوشتن انواع پایان‌نامه را مطرح کنند.
با این حال روی دیوار بسیاری دیگر از خیابان‌های پایتخت و شهرهای دیگر هم می‌توان آگهی‌های مشابه را دید یا حتی جستجوی کوچکی در اینترنت هم شما را به نزدیکترین مسیر مجازی پایان‌نامه فروشی هدایت می‌کند.
این افراد که برخی از آنها در قالب تیم و برخی به صورت مجزا فعالیت دارند معمولا بنا به مقطع تحصیلی و رشته تحصیلی و میزان کاری که باید برای پایان‌نامه انجام دهند از 5 تا 20 میلیون تومان دریافت می‌کنند. آنها در پایان کار خلاصه‌‌ای از کار را در اختیار دانشجو قرار می‌دهند تا آن را مطالعه کرده و به پرسش‌های احتمالی اساتید در روز ارائه پایان‌نامه پاسخ دهد.
دختر جوانی که خود کارشناسی ارشد یکی از رشته‌های علوم انسانی است و مدتی است کار پایان‌نامه هم انجام می‌دهد می‌گوید: «اغلب متقاضیان پایان‌نامه شاغل هستند و در دانشگاه‌های غیرحضوری یا آزاد تحصیل کرده‌اند و زمان کافی برای تکمیل پایان‌نامه ندارند. خیلی از آنها حتی به گفته خودشان نه تنها به دانسته‌های علمی رشته‌شان علاقه‌ای ندارند که حتی نیاز هم پیدا نمی‌کنند و صرفا برای ارائه مدرک تحصیلی به محل کار و دریافت اضافه حقوق اقدام به ادامه تحصیل کرده‌اند و به همین دلیل لزومی نمی‌بینند که خود برای این پایان‌نامه وقت صرف کنند. حتی می‌شود گفت که برخی از اساتیدی هم که در جلسه دفاع آنها حضور دارند از این موضوع به خوبی آگاه هستند، اما دیگر خود را درگیر این جزئیات نمی‌کنند».
یک استاد دانشگاه: «وقتی دانشجو صرفا با اتکا به پول، یا سهمیه‌‌ای خاص در رشته‌‌ای پذیرفته می‌شود و بار علمی لازم را ندارد، به سمت تقلب و زیر پا گذاشتن اخلاقیات برای گرفتن مدرک گرایش پیدا می‌کند»
او ادامه می‌دهد: «البته فقط این گروه نیستند و در چند ساله اخیر از دانشجویان دانشگاه‌های معتبر کشور نیز به این سمت گرایش پیدا کرده‌اند، چرا که برخی از آنها هم شاغل هستند و ترجیح می‌دهند کمتر زمان به این موضوع اختصاص دهند و برخی هم با مشاهده وفور این پدیده، خود نیز به خیل سفارش‌دهندگان پایان‌نامه می‌پیوندند و موهایشان را برای این کار سفید نمی‌کنند».
پایان‌نامه‌های غیرکاربردی
اما در آن سوی ماجرا هم سفارش‌دهندگانی هستند که معتقدند این پایان‌نامه‌ها کاربردی در آینده علمی آنها ندارد.
ریحانه دانشجویی یکی از دانشگاه‌های دولتی است که در رشته زمین‌شناسی پایان‌نامه‌اش را به یکی از همین مراکز تهیه پایان‌نامه سفارش داده، درباره دلیل این کار خود می‌گوید: «حتی دوره کارشناسی ارشدکه دو سال بریا آن وقت گذاشتم هم بار علمی برای من نداشته و به همین دلیل فکر نمی‌کنم پایان‌نامه هم چیزی به داشته‌های علمی من اضافه کند. دلیل دیگرم این است شکل و شمایل پایان‌نامه نویسی در ایران خیلی کسالت‌بار و خسته‌کننده است است و موضوعات انگیزه لازم را در دانشجو ایجاد نمی‌کند. ضمن اینکه دسترسی به اطلاعاتی که می‌تواند پایان‌نامه را خواندنی کند هم در کشور ما محدود است».
برخی دانشجویان دانشگاه‌های معتبر کشور نیز به سمت خرید و سفارش پایان‌نامه گرایش پیدا کرده‌اند، چراکه برخی از آنها هم شاغل هستند و ترجیح می‌دهند کمترین زمان را به این موضوع اختصاص دهند
جای خالی اخلاقیات در کارهای پژوهشی
در کنار این اظهارات، مینو قائمی، استاد یکی از دانشگاه‌های تهران که خود بارها شاهد این اقدام از سوی دانشجویانش بوده است می‌گوید: «روش آموزش در طول سال‌های تحصیلی مدرسه تا دانشگاه، همواره مبتنی بر آموزش یک طرفه بوده است. به طوری که اغلب دانشجویان ما تا مقطع کارشناسی ارشد و دکتری با تحقیق و پژوهش و نوشتن مقاله و ارائه آن و آزمایش بیگانه هستند. همین موضوع کار را برای پایان‌نامه برای آنها سخت می‌کند. به همین دلیل بخشی از این مشکل را می‌توان به روش آموزش در ایران از دوران ابتدایی تا بزرگسالی نسبت داد».
اما او بخش دیگری از مشکل را نیز به دلایل دیگری، چون تعدد دانشگاه ها، نبود شغل، کاهش کیفیت علمی و سختگیری دانشگاه و افزایش چشمگیرسهمیه‌های مختلف می‌داند و می‌گوید: «وقتی دانشجو صرفا با اتکا به پول، یا سهمیه‌‌ای خاص در رشته‌‌ای پذیرفته می‌شود و بار علمی لازم را ندارد، به سمت تقلب و زیر پا گذاشتن اخلاقیات برای گرفتن مدرک گرایش پیدا می‌کند. این موضوع پس از مدتی تبدیل به فرهنگ می‌شود و سایر دانشجویان هم به این سمت متمایل می‌شوند. حتی شاهد هستیم کاهش اخلاقیات در دانشگاه‌ها به حدی رسیده که بسیاری از اساتید هم مقالات علمی جعلی و دزدی را در لیست فعالیت‌های علمی خود قرار می‌دهند».
برخورد با متخلفان
در همین راستا غلامحسین رحیمی، معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم، گفت: «در مقابله با هر نوع تخلف علمی خیلی جدی هستیم و اگر تخلف در حوزه علمی و پایان‌نامه باشد، اولین کسی که مقصر است، استاد راهنماست که یک سال در کارشناسی ارشد و 3 سال در دوره دکترا با دانشجو در ارتباط است و متوجه نشده است».
وی ادامه داد: «مقصران دوم گروه داوری است که متشکل از چند استاد است که با دانشجو سوال و جواب می‌کنند و متوجه این موضوع نشدند؛ مقصر سوم دانشگاه است و مقصر بعدی، دانشجوست که به چنین کاری دست زده است».
رحیمی افزود: «اگر 20 سال هم بگذرد و مشخص شود که پایان‌نامه‌ای جعلی و کپی است، صدور مدرک ناشی از پایان‌نامه باطل می‌شود».
با این وجود و با وجود تمام اقداماتی که برای دستگیری باندهای فروش پایان‌نامه و برخورد با اساتیدی که در این باره سختگیری به خرج نمی‌دهند، باز هم در کشور به وفور شاهد این پدیده هستم و باید دنبال راه‌های دیگری برای کاهش این موضوع بود.
خدمات اجتماعی جای پایان‌نامه
برای کاهش این تخلفات که طبق قانون جرم است، معاون آموزشی وزارت بهداشت پیشنهاد می‌کند که در صورت تمایل دانشگاه‌ها، دانشجویان می‌توانند به جای پایان‌نامه، زیر نظر استاد راهنما فعالیت اجتماعی انجام دهند.
علی اکبر حق‌دوست چندی پیش گفته بود: «طبق هماهنگی‌های به عمل آمده با معاونت تحقیقات و فناوری و شورای عالی برنامه‌ریزی مقرر شده است در صورت تمایل دانشگاه‌ها، پایان‌نامه‌ها از حالت پژوهشی خارج شود و دانشجویان می‌توانند به جای ارائه پایان‌نامه، مدت ۲۰۰ ساعت زیر نظر اساتید مشاور و راهنما، فعالیت جایگزین انجام بدهند».
به اعتقاد او با این تمهید می‌توان صدها دانشجوی پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی را به سمت کارهای عام‌المنفعه، خیریه و پاسخگویی اجتماعی هدایت کرد.
دیدگاه تان را بنویسید