رویای دیرینه «ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» برخی در آستانه تحقق است؛
فیلترینگ عمومی و جرم‌انگاری فیلترشکن!
ریحانه جولایی
به نظر می‌رسد مجلس یازدهم در همین بدو کار، حسابی عزم خود را جزم کرده تا به هر قیمتی که شده است دسترسی کاربران به فضای مجازی را از طریق پیام‌رسان‌های خارجی نه محدود، بلکه مسدود کند. روز دوشنبه خبری منتشر شد مبنی بر اینکه ۴۰ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، طرح «ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» را تسلیم هیأت‌رئیسه مجلس کرده‌اند.
جزئیات طرح «ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی»
بالاخره نسخه جدید طرح «ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» منتشر شد، طرحی که در صورت تصویب احتمالاً باعث مسدود شدن همه پیام‌رسان‌های خارجی می‌شود. طرح را گروهی از نمایندگان مجلس پیشنهاد داده‌اند و برای تبدیل شدن به قانون باید در صحن علنی به تصویب برسد.
این طرح تازه‌ترین تلاش برای ایجاد حاکمیت دولتی بر اینترنت و درواقع پیام‌رسان‌های اینترنتی است، اما درون خود باعث تغییرات گسترده دیگری هم در این فضا می‌شود؛ ازجمله احراز هویت تمامی کاربران یا ایجاد صندوق دولتی حمایت از پیام‌رسان‌ها که ظاهراً قرار است با پول حاصل از فروش پهنای باند تغذیه شود. توسعه فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی و به‌خصوص پیام‌رسان‌های اجتماعی و تحولات مرتبط با آن موجب ایجاد خلأ قانونی در این حوزه شده است.
طرح نمایندگان مجلس شامل ایجاد یک‌نهاد مرکزی است که آن را «هیأت ساماندهی» نامیده‌اند. این هیأت متشکل از رئیس مرکز فضای مجازی، نماینده وزارتخانه‌های ارتباطات، ارشاد، اطلاعات، دادستانی کل کشور، کمیسیون فرهنگی، صداوسیما، اطلاعات سپاه، سازمان تبلیغات، نیروی انتظامی و سازمان پدافند غیرعامل است. این طرح با امضای ۴۰ نماینده اصولگرای مجلس اعلام وصول شد و در نوبت بررسی در صحن علنی است. در طرح پیشنهادی نمایندگان استفاده از فیلترشکن جرم تلقی شده و برای آن مجازات زندان و جزای نقدی در نظر گرفته شده است.
نکته دیگر اینکه در ماده چهار این طرح آمده که وظیفه هیأت ساماندهی پیام‌رسان‌ها؛ دادن مجوز، پایش و نظارت بر عملکرد آن‌ها و رسیدگی به شکایات و حتی حمایت از آن‌هاست. نمایندگان مجلس محل تأمین بودجه این هیأت را که دارای اختیارات اجرایی است، به‌عنوان زیرمجموعه‌ای از مرکز ملی فضای مجازی در نظر گرفته و در تبصره ۳ آن تأکید کرده‌اند که درصورت تداخل و تعارض بین هیأت ساماندهی و نظارت با دیگر نهادهای تنظیم‌گر ذی‌ربط نظر این هیأت صائب است.
تلاشگران محدودسازی فضای مجازی چه می‌گویند؟
به گفته رئیس کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها، طرح انسداد پیام‌رسان‌های خارجی در راستای اولویت‌های اقتصادی ارزیابی می‌شود و هر جایی که بشود جلو از بین رفتن منافع مردم و کشور گرفته شود، مجلس ورود می‌کند.
محمد صالح جوکار در ادامه بیان کرده است که امروز میلیاردها تومان پول ملت را برای ایجاد فضای مجازی و پهنای باند اینترنت هزینه می‌کنیم، اما مدیریت این فضا برعهده خودمان نیست، روزانه میلیاردها تومان به‌حساب آمریکایی‌ها و کانادایی‌ها می‌ریزیم، اما مدیریتی بر آن نداریم. بهره‌بردار اصلی فضای مجازی آمریکایی‌ها و کانادایی‌ها هستند که رویکرد آن‌ها را در مقابل ایران همه می‌دانند.
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش اظهار کرد: شکی در این نیست که باید مدیریت فضای مجازی و اینترنت برعهده خودمان باشد، باوجوداینکه شبکه ملی اطلاعات در برنامه ششم توسعه طراحی شده بود اجرایی نشد و حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی به دست فراموشی سپرده شده است این در حالی است که برای توسعه پهنای باند اینترنت و ایجاد دولت الکترونیک هزینه‌های سنگینی از جیب مردم پرداخت شده است.
جوکار معتقد است بیشتر کشورها ازجمله انگلیس، فرانسه و روسیه شبکه ملی اطلاعات دارند چرا ایران نباید چنین شبکه‌ای داشته باشد و در شرایط سخت چرا باید پول مردم به جیب بیگانه ریخته شود درصورتی‌که می‌توان در سطح کشور شبکه‌ای ایجاد کرد و از مدیریت دشمن اصلی در فضای اینترنت راحت شد.
جوکار در ادامه بیان کرد: درست است که مباحث اقتصادی در اولویت مجلس قرار دارد، اما به این معنا نیست که به مباحث دیگر ورود نکند، در مباحث دیگر به مردم و کشور خساراتی وارد می‌شود که نمی‌توان در برابر آن سکوت کرد، البته ما این طرح را به‌عنوان بحث اقتصادی می‌بینیم چراکه میلیاردها تومان از منابع کشور به جیب خارجی‌ها ریخته می‌شود درحالی‌که با افزایش توانمندی در ایجاد شبکه ملی اطلاعات و پیام‌رسان داخلی از خروج سرمایه و پول کشور جلوگیری می‌شود.
مخالفت جریان‌های فساد یا نارضایتی مردم؟
رئیس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس در ادامه بیان کرد: طبیعی است وقتی جلو منافع یک سری از جریان‌های فساد را می‌گیریم آن‌ها در مقابل این موضوع بایستند، آن‌ها با ادبیاتی در مقابل طرح انسداد پیام‌رسان‌های خارجی ایستادگی می‌کنند که مردم را نگران کنند و می‌گویند مجلسی‌ها می‌خواهند برای مردم ایجاد محدودیت کنند.
نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: اینترنتی که امروز به دست مردم می‌رسد با دلالی که وزارت ارتباطات در این موضوع انجام می‌دهد، دست در جیب چند هزار میلیاردی مردم می‌شود، درواقع با ارائه اینترنت بی‌کیفیت ناامن مردم را چپاول می‌کند. درواقع ما با این طرح می‌خواهیم جلو این اتفاق را بگیریم. اگر این طرح اجرا شود اینترنت در کشور به‌شدت با کاهش قیمت روبه‌رو می‌شود، کاهشی که کاملاً محسوس خواهد بود و کیفیت اینترنت و خدمات اینترنتی به‌شدت افزایش پیدا می‌کند.
این موضوعات در حالی مطرح شده است که مردم کشور باید از حق استفاده از اینترنت آزاد بهره‌مند باشند و این طرح نمایندگان یعنی محدودیت در این زمینه. پژمانفر که طراح این طرح است، گفت که در این طرح دنبال هیچ محدودیتی برای مردم نیستیم، بلکه به دنبال این هستیم در عین اینکه مردم آزادانه و بااحساس امنیت از خدمات مختلف بهره‌برداری می‌کنند، بتوانیم اقتصاد، امنیت و کیفیت اینترنت را تأمین کنیم، در حال حاضر دانلود کردن فیلم، عکس و هر محتوایی زمان‌بر است گاهی مردم نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند، کیفیت حال حاضر اینترنت کشور آن چیزی نیست که حق مردم باشد.
شبکه‌های مجازی باید متولی غیردولتی داشته باشد
یکی دیگر از نمایندگان هم معتقد است همه فتنه‌های سیاسی و اقتصادی چند سال اخیر از طریق شبکه‌های اجتماعی بیگانه اداره شده است. احمدحسین فلاحی در گفت‌وگو با پیام نو، درباره جزئیات طرح انسداد شبکه‌های اجتماعی خارجی گفت: بنده این طرح را امضا کردم؛ اما نگاهم این است که شبکه‌های مجازی باید از دست دولت خارج شود و متولی غیر از دولت داشته باشد. باید نهاد مستقلی باشد که این شبکه‌ها را اداره کند.
نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس تصریح کرد: قطعاً شبکه‌های اجتماعی بیگانه، هیچ‌وقت خوبی جامعه ما را نمی‌خواهند. مشکلاتی که در چند سال اخیر در قالب فتنه‌های سیاسی و اقتصادی داشته‌ایم، همه از طریق همین شبکه‌های اجتماعی بیگانه اداره شده است و این فضا باید مدیریت شود.
به گفته فلاحی، زمانی که شبکه اجتماعی ملی داشته باشیم و از همین شبکه‌های مجازی داخلی استفاده کنیم، قطعاً آسیب‌هایمان کمتر است. همچنین قدرت رقابت را داریم. دولت باید از شبکه‌های اجتماعی داخلی حمایت کند؛ کاری که تاکنون نکرده است.
گرداندن یک پیام‌رسان با دو مهندس!
فلاحی در این مصاحبه از پیان‌رسان جدیدی به نام «ایتا» نام برد و آن را هم‌ردیف تلگرام دانست. او اعلام کرد که در حال حاضر پیام‌رسان «ایتا» با دو مهندس گردانده می‌شود، درصورتی‌که تلگرام هزار و 800 مهندس دارد. او در ادامه با انتقاد از اینکه امکاناتی در اختیار پیام‌رسان‌های داخلی قرار نگرفته گفت: باید امکانات در اختیار شبکه‌های داخلی قرار بگیرد که بتوانند رقابت کنند؛ اما تاکنون این امکانات داده نشده است.
اردشیر مطهری، نماینده مردم شهرستان‌های گرمسار و آرادان در توئیتی در مورد انسداد پیام‌رسان‌های خارجی نوشت: من با طرح انسداد کلیه پیام‌رسان‌های خارجی مخالفم. این طرح‌ها اولویت کشور نیست. معیشت بد فعلی را بدتر هم می‌کند
سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس یازدهم در پاسخ به این پرسش که آیا زیرساخت‌های جایگزینی شبکه‌های اجتماعی داخلی فراهم شده است یا خیر، خاطرنشان کرد: اگر دولت، نیمی از سرمایه‌ای که برای شبکه‌های اجتماعی بیگانه هزینه می‌کند را برای شبکه‌های داخلی هزینه و پشتیبانی می‌کرد، شبکه‌های اجتماعی داخلی نیز قدرت رقابت داشتند؛ البته در همین مدت کوتاه، پیام‌رسان «ایتا» توانسته زیرساخت‌هایش را فراهم کند و پاسخگوی نیاز‌های داخلی باشد.
او تأکید کرد: اگرچه گاهی اوقات، شبکه‌های داخلی مشکلاتی هم دارند که این مشکلات در پیام‌رسان «سروش» بیشتر است؛ ولی توانسته‌اند جایگاه خود را پیدا کنند؛ اما عدم‌حمایت دولتمردان باعث شده است که آن‌ها نتوانند با شبکه‌های بیگانه رقابت جدی داشته باشند.
نظر مخالفان چیست؟
این طرح در مجلس، اما با مخالفت‌هایی نیز همراه است. برای نمونه، مجتبی توانگر، نماینده مردم تهران در مجلس، دراین‌باره گفت: با طرح ارائه‌شده در مجلس مخالفم. مسئله مجلس، اقتصاد است و دنبال اقتصاد دیجیتال است. امروز شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها محل ارتباط و ابزار کار مردم هستند و به‌ویژه کسب‌وکار‌های خرد و معاش افراد بسیاری به این فضا وابسته است. مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی، راهکاری سازنده یا دست‌کم بهترین راه‌حل نیست. تعامل و پاسخ‌گو کردن پلت‌فرم‌های خارجی دستور کار درست‌تری است. طبق فتوای روشن مقام معظم رهبری مورخ ۲۰فروردین ۹۸ نقض حریم خصوصی کاربران در فضای مجازی حرام شرعی است.
اردشیر مطهری، نماینده مردم شهرستان‌های گرمسار و آرادان نیز در توئیتی در مورد انسداد پیام‌رسان‌های خارجی نوشت: من با طرح انسداد کلیه پیام‌رسان‌های خارجی مخالفم. این طرح‌ها اولویت کشور نیست. معیشت بد فعلی را بدتر هم می‌کند. اولویت مجلس انقلابی بهبود اوضاع معیشتی و دوری از حاشیه است.
طرح ارائه‌شده مجلس برای نظارت بر روش استفاده کاربران از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، واکنش‌های زیادی در همین بستر ایجاد کرد.
یکی دیگر از این واکنش‌ها متعلق به رضا رشیدپور، مجری تلویزیون، است که نوشت: ۲۵ سال پیش در چنین روزی بیل‌گیتس، از سیستم‌عامل ویندوز ۹۵ رونمایی کرد؛ و ما دقیقا در چنین روزی مشغول انتشار اخبار مربوط به طرح پیشنهادی برخی از نمایندگان گرامی مجلس درباره اینترنت و شبکه‌های اجتماعی هستیم.
بالاخره نسخه جدید طرح «ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» منتشر شد، طرحی که در صورت تصویب احتمالاً باعث مسدودشدن همه پیام‌رسان‌های خارجی می‌شود
مردم باید به فضای مجازی مطلوب دسترسی داشته باشند
به نظر می‌رسد که تمام این واکنش‌ها ریشه در سوالاتی دارد که در ذهن کاربران شکل گرفته است؛ سؤالاتی که جوابی هم برای آن‌ها پیدا نمی‌شود. سؤالاتی مثل‌اینکه: چرا مردم حق ندارند به‌راحتی از فضایی مثل توئیتر استفاده کنند، اما در مقابل مدیران می‌توانند بدون دردسر این فضا را در اختیار داشته باشند و هر جا که مصلحت بدانند، اظهارنظر کنند؟ اصلاً چه جایگزین قدرتمندی برای پر کردن خلأ این فضا وجود دارد؟
اگر قرار به دسترسی نداشتن به نرم‌افزار محبوبی مثل تلگرام باشد، قرار است با جایگزین‌هایی مثل سروش به استقبال آن برویم، نرم‌افزاری که حتی در اوج فیلترینگ هم نتوانست جایی در دل کاربران باز کند؟ بیشترین نگرانی در مسدودسازی شبکه‌های مجازی، درباره کسب‌وکار‌هایی است که در این سال‌ها پا گرفته‌اند. حال باید منتظر ماند و دید که این طرح، پس از بررسی در کمیسیون‌های تخصصی مجلس و درصورت طرح در صحن علنی، چه سرنوشتی پیدا خواهد کرد.
دیدگاه تان را بنویسید