مدیرعامل یک شرکت داروسازی در گفتوگو با «توسعه ایرانی»:
کیفیت ۷۰ درصد داروهای وطنی قابل‌اعتناست؛ حمایت کنیم
داروی ایرانی چه کیفیتی دارد؟ در این خصوص نظرهای متفاوتی مطرح است. در حالی که برخی از بیماران نظری منفی نسبت به داروی داخلی دارند، وزارت بهداشت از کیفیت آن دفاع می‌کند و می‌گوید داروهای تولید داخل مراحل دقیقی را برای اثبات اثربخشی گذرانده است. حتی برخی از فعالان تولید دارو معتقدند، آنچه محصولات خارجی را این‌گونه اثربخش جلوه می‌دهد نه کیفیت که تبلیغات آن‌هاست؛ اما همه ماجرایِ واماندگی داروی داخلی همین است؟ دراین‌باره با سید روح‌الله حسینی، مدیرعامل یک شرکت داروسازی گفتوگو کرده‌ایم تا موشکافانه‌تر به آنچه در صنعت دارو رخ می‌دهد، بپردازیم.
سعیده علیپور
شما به‌عنوان فعال صنعت دارو، با نگاه یک منتقد بی‌طرف کیفیت داروی داخلی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
70 درصد نمونه‌های دارویی تولیدکنندگان داخلی، از نظر کیفی تفاوت آن‌چنانی با نمونه اصلی ندارد؛ اما حدود 30 درصد تولیدکنندگان به دلایلی چون سودجویی یا عدم امکان واردات مواد اولیه مناسب، ممکن است محصولشان با نمونه اصلی برند تفاوت‌هایی داشته باشد.
اینکه برندهای اصلی برای تبلیغ محصول خود هزینه می‌کنند موضوعی عادی است. مثلاً اگر یک‌میلیون دلار درآمد داشته باشند؛ 100 هزار دلار هزینه می‌کنند تا به پزشکان و سایر گروه‌ها بقبولانند که برندشان کارآمد است.
مسئله اصلی بیماران خاصی چون بیماران سرطانی یا تالاسمی و... هستند. بیمارانی که اگر دارو کیفیت لازم را نداشته باشد، زندگی‌شان تهدید می‌شود. در بین این بیماران این نگاه که داروی ایرانی کیفیت لازم را ندارد، پررنگ‌تر است.
اگر دولت دست بخش خصوصی را باز بگذارد ما نه نگران تحریم هستیم نه نگران کمبود. تنها مشکلی که وجود دارد این است که وقتی می‌خواهم محصولم را به بازار وارد کنم یا حتی با ارز شخصی مواد اولیه یا دستگاهی را وارد کنم؛ باید چهار ماه در نوبت بمانم
در داروهای HIGH TECH (با تکنولوژی بالا)، تولیدکننده‌های ما خیلی محدود هستند و تولیدکنندگانی داریم که تحت لیسانس برند اصلی(خارجی) تولید می‌کنند، کیفیت آن با کیفیت نمونه اصلی آن‌چنان فرقی ندارد؛ اما در این میان مواردی نیز وجود دارد که خود تولیدکنندگان داخلی می‌گوید که مواد اولیه خود را از هند و چین می‌آورد و مسلماً کیفیت لازم را ندارد. از سوی دیگر فرمولاسیون داروهای HIGH TECH دارای حق امتیاز است، به همین دلیل وقتی ما آن محصول را ایرانیزه می‌کنیم، فوت کوزه‌گری را ندارد و این باعث می‌شود که مصرف‌کننده آن جوابی را که از دارو می‌خواهد، نگیرد.
داروهای HIGH TECH تولید ایران که از نظر کیفی حرفی برای گفتن دارند، اکثراً آن‌هایی هستند که تحت لیسانس آن شرکت اصلی و با فرمولاسیون تحت نظارت شرکت اورجینال تولید می‌شوند.
نظارت وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو در حوزه تولید دارو چطور است؟
من معتقدم در ایران، سختگیری‌ها خیلی فراتر از کشورهای اروپایی و آمریکایی در تولید دارو است. در خیلی از شرکت‌های داخلی و خارجی که من دیده‌ام، نظارت به‌گونه‌ای بوده که اگر به ایرانی 100 بدهم به اروپایی 30 هم نمی‌دهم. سازمان غذا دارو خیلی سختگیرانه عمل می‌کند؛ اما از سویی، اتفاقات دیگری در کنار این نظارت‌ها می‌افتد که باعث می‌شود عده‌ای از باگ‌های موجود سوءاستفاده کنند یا بعضی اوقات به دلیل سیاست‌های کشور، بخش‌های نظارتی مجبور هستند تا از یک سری از موارد چشم‌پوشی کنند. مثلاً وقتی نمی‌توانم بنز تولید کنم، مجبور هستم به پراید استاندارد بدهم و بایستیم و بگویم که ماشین خوبی است. در حوزه دارو هم ما روی شماری از داروها چنین حالتی را داریم.
سازمان غذا و دارو روی بعضی از موارد برای کمک به تولید داخل با اغماض پیش برود.
اتفاقاً اشاره خوبی کردید. در حوزه خودرو خواستیم به خودکفایی برسیم و سال‌هاست پراید تولید می‌کنیم، در حوزه دارو آیا این اتفاق تکرار نخواهد شد؟
من معتقدم در حوزه دارو خیلی بهتر از خودرو عمل کرده‌ایم و اگر کمی همکارهای دولتی با سیستمهای خصوصی فراهم باشد خیلی بهتر می‌توانیم حرفی برای گفتن حتی در کشورهای اروپایی و آمریکایی داشته باشیم. ما در صنعت دارو خیلی خوب توانسته‌ایم با همکاری کشورهای مختلف یا حتی فرمولاسیون‌‌های داخلی عمل کنیم؛ اما باید یک سری حمایت‌ها از بخش خصوصی صورت گیرد تا بتواند در برابر این بروکراسی‌هایی که در سیستمهای دولتی وجود دارد، تاب بیاوریم. در حال حاضر 60 تا 70 درصد سیستم دارویی ما دست بخش دولتی می‌چرخد. دولتی که هیچ سود و زیانی برایش مهم نیست. حال بخش خصوصی می‌خواهد با این شرکت‌ها رقابت کند. این موضوع دست و بال صنعت دارو را بسته است. اگر کل سیستم دارویی به بخش خصوصی واگذار می‌شد و کل سازمان غذا و دارو همان وظیفه‌ای که باید داشته باشند را انجام می‌داد و نظارت می‌کرد، آن وقت ما در حوزه دارو در حیطه بین‌المللی حرفی برای گفتن داشتیم. برخی از متخصصان ما که در ایران روی داروها کار می‌کردند، حال در بهترین شرکت‌های داروسازی دنیا مشغول به فعالیت هستند و همان فرمولی که در ایران کار می‌کردند را آنجا ارائه می‌دهند. آن وقت ما همان دارو را می‌خواهیم بیاوریم ایران و مهندسی معکوس کنیم و دوباره بسازیم. امیدواریم که مسئولان به این فکر بیافتند که از سیستم دولتی دست بردارند و کار اصلی‌شان یعنی نظارت را انجام دهند.
در حال حاضر 60 تا 70 درصد سیستم دارویی ما دست بخش دولتی می‌چرخد. دولتی که هیچ سود و زیانی برایش مهم نیست. حال بخش خصوصی می‌خواهد با این شرکت‌ها رقابت کند. این موضوع دست و بال صنعت دارو را بسته است
با توجه به تحریم‌ها فکر می‌کنید این سیاست داخلی‌سازی دارو چقدر امکان پیش‌روی دارد؟
باز هم بر می‌گردم به جمله قبلی. اگر دولت دست بخش خصوصی را باز بگذارد ما نه نگران تحریم هستیم نه نگران کمبود. تنها مشکلی که وجود دارد این است که وقتی می‌خواهم محصولم را به بازار وارد کنم یا حتی با ارز شخصی مواد اولیه یا دستگاهی را وارد کنم؛ باید چهار ماه در نوبت بمانم.
با این فرآیندی که پیش می‌رود، در پروسه تولید محکوم به شکست هستیم. چون خیلی از مواد اولیه دارویی ما به دلایل مختلف مثل کمبود نقدینگی، بروکراسی‌های خیلی پیچیده که برای سیستمهای نظارتی در نظر گرفته شده و ... دچار چالش زیاد است. اگر سیستم نظارتی تنها نظارت داشته باشد و دست بخش خصوصی باز باشد و سازمان غذا و دارو تنها استانداردها را مشخص کند و به هیچ عنوانی اجازه عدول از آن را ندهد؛ آن وقت در صورتی که دارویی کیفیت لازم را نداشت و در بازار اجازه توزیع نیافت، بخش خصوصی ضرر می‌کند و به همین دلیل هم همه تلاشش را می‌کند که متحمل این ضرر نشود.
در قیمت‌گذاری دارو هم مشکلات زیادی وجود دارد و دولت دست بخش خصوصی را می‌بندد. مثلاً سازمان غذا و دارو می‌گوید شربت لاکتولوز را با قیمت X تومان در ایران تولید کنید و بفروشید. از آنجایی که ماده اولیه گران شده، قیمت تمام شده گاهی بالاتر از قیمت تعیین شده می‌شود و به همین دلیل تولیدکننده داخلی نیز این محصول را تولید نمی‌کند. کار که به اینجا می‌رسد وزارت بهداشت برای رفع کمبود این دارو، مجوز واردات نمونه خارجی را می‌دهد و به آن محصول اجازه می‌دهد 40 تا 50 درصد بالاتر از تولید داخلی قیمت بگذارد. این باعث می‌شود که تولیدکننده ما دچار چالش شود. از سوی دیگر مصرف‌کننده ایرانی وقتی نمونه خارجی را استفاده می‌کند و تبلیغات آن را می‌بیند، بعد از اینکه تولیدکننده داخلی مجدداً به عرضه محصولش بازگشت، آن را پس می‌زند.
چندی است که وزارت بهداشت اعلام کرده که واردات دارو به ۱۰ درصد نیاز داخلی کاهش پیدا کرده است. آیا این موضوع کمکی به کیفی شدن محصولات داخلی می‌کند؟
گرچه وزارت بهداشت برای حمایت از تولید داخل واردات را ممنوع می‌کند، اما معتقدم برای حمایت از تولید داخل باید مسئله‌های دیگر را حل کنیم. بیاید یک سری از استاندارها را مشخص کنیم و به تولیدکننده داخلی میدان دهیم تا جنسش را تولید کند و از آن سمت اگر جنس کیفیت نداشت اجازه توزیع ندهد و از آنجایی که بخش خصوصی از جیب خودش هزینه می‌دهد، جنس را با کیفیت تولید می‌کند؛ و از آنجایی که مجبوریم محصولاتمان را با محصولات خارجی با کیفیت مقایسه کنیم تا مصرف‌کننده استفاده کند، قطعاً در مسئله کیفی آن دقت لازم صورت می‌گیرد.
آیا همه کشورهای توسعه‌یافته در حوزه دارو مستقل عمل می‌کنند و وارداتشان را قطع کرده یا به حداقل رسانده‌اند؟
این‌طور نیست. یک کشور می‌رود سراغ تولید دارو، یک کشور خودرو، یکی در صنایع نظامی رشد می‌کند و ... . اینکه ما بخواهیم در همه چیز و همه کار خِبره باشیم، مسلماً امکانش وجود ندارد. به قول معروف یک ده آباد به از صد شهر ویران است.
70 درصد نمونه‌های دارویی تولیدکنندگان داخلی، از نظر کیفی تفاوت آن‌چنانی با نمونه اصلی ندارد؛ اما حدود 30 درصد تولیدکنندگان به دلایلی چون سودجویی یا عدم امکان واردات مواد اولیه مناسب، ممکن است محصولشان با نمونه اصلی برند تفاوت‌هایی داشته باشد
نظر من این است که اگر ما تنها در صنعت دارو ورود می‌کردیم، می‌توانستیم به قطب دارویی خاورمیانه تبدیل شویم و حجم عمده‌ای از صنعت دارویی خاورمیانه و حتی اروپا را تأمین کنیم و از آنجا که منابع انسانی ارزان قیمتی در اختیار داریم، می‌توانیم از نظر کیفی و قیمتی سهم عمده‌ای از بازار دنیا را بگیریم.
دیدگاه تان را بنویسید