حجت‌الاسلام مروی: بیشتر حرف‌ها درباره پول‌های آستان قدس شایعه است
شفاف‌سازی کنید تا شایعه سازی نکنند
آسو محمدی
ولی‌فقیه عهده‌دار تعیین تولیت آستان قدس است. پس از انقلاب تولیت آستان با نام مرحوم عباس واعظ طبسی، گره خورد. او از سال ۱۳۵۹ شمسی تا 1394 تولیت آستان قدس بود و بعد از آن ابراهیم رئیسی به این سمت منصوب شد. پس از انتصاب وی به ریاست قوه‌قضاییه نیز، حجت‌الاسلام احمد مروی عهده‌دار تولیت آستان قدس رضوی شد. او پس از عباس واعظ طبسی و ابراهیم رئیسی، سومین تولیت آستان پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.
اما با وجود سابقه چند صد ساله؛ در دوران تولیت عباس واعظ طبسی بود که حریم آستان از حرم امام رضا بسیار فراتر رفت و بدل به نهادی شد که منتقدان، آن را امپراتوری آستان و تولیتش را والی خراسان لقب دادند. آستان قدس رضوی اگر ثروتمندترین مجموعه اقتصادی ایران نباشد، به گفته مسئولان آن بزرگ‌ترین نهاد موقوفاتی جهان اسلام است. اداره تمام نذورات و موقوفات امام هشتم شیعیان به عهده آستان قدس است. با وجود فعالیت‌های اقتصادی فراگیر، از پرداخت مالیات معاف است و برای این معافیت نامه‌ای از امام خمینی(ره) دارد که از زمان ایشان تا به امروز دست دولتی‌ها را که چشم به این آستان دوخته‌اند، بسته است. افزون بر این، تولیت سالی ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیارد ریال بابت اجاره زمین‌های موقوفی به این آستان از دولت پول مطالبه می‌کند. این موقوفات محدود به مشهد و خراسان نیست و آستان قدس در سرتاسر ایران زمین و باغ و چاه و قنات دارد.
درست است، زمین و اموال داریم. اما در ذهن مردم طوری تبلیغات کرده‌اند که انگار نصف ثروت آمریکا در اینجا است. این قدر پول اینجا نیست که فکر می‌کنید. به طور قطع اگر هم این توان باشد به محرومان و مستضعفان می‌رسیم
اینقدر پول اینجا نیست که فکر می‌کنید
با وجود این دو روز پیش تولیت آستان قدس گفت: بیشتر حرف‌ها درباره پول‌های آستان قدس شایعه است. به گزارش آستان‌نیوز، «حجت‌الاسلام مروی گفت: اگرچه آستان قدس رضوی از حیث اموال و دارایی شرایط خوبی دارد، اما آنگونه که گاهی بیان می‌شود نیز ثروتمند نیست، ما هزینه‌های بسیار بالایی داریم به عنوان نمونه سالانه یک میلیون منتخب مفاتیح چاپ و 10 میلیون لیوان پلاستیکی برای حرم مطهر مصرف می‌شود.» او تصریح کرد: «بیشتر حرف‌ها درباره پول‌های آستان قدس شایعه است. درست است، زمین و اموال داریم. اما در ذهن مردم طوری تبلیغات کرده‌اند که انگار نصف ثروت آمریکا در اینجا است. این قدر پول اینجا نیست که فکر می‌کنید. به طور قطع اگر هم این توان باشد به محرومان و مستضعفان می‌رسیم.»
در این میان درآمدهای آستان قدس همیشه محل بحث و مجادله برخی از مسئولان بوده و عدم پرداخت مالیات در این نهاد به یکی از چالش‌های مسئولان آستان بدل شده است. سال 96 برای اولین‌بار در جدول شماره 5 بخش مربوط به مالیات اشخاص حقوقی ردیفی به نام «شرکت‌ها و مؤسسات وابسته به آستان قدس رضوی» آمده که بر اساس آن شرکت‌ها و مؤسسات وابسته به آستان قدس رضوی باید امسال مالیاتی برابر با 30 میلیارد تومان به دولت پرداخت می‌کردند، اما پرداخت مالیات آستان حتی به پیش از سال 96 بازمی‌گشت. به گزارش «اعتمادآنلاین»، در سال 95 آستان قدس رضوی در قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور ماده 31 بند ب تبصره 4 موظف به پرداخت مالیات شده بود، اما مالیات این نهاد در بودجه سال 96 نیامده و آستان قدس هم اقدامی برای پرداخت آن نکرده بود.
مجادله بر سر مالیات آستان قدس
از سوی دیگر حسن روحانی از ابتدای دولت دوازدهم بحث‌هایی مبنی‌بر مالیات‌ندادن آستان قدس مطرح کرد. علی مطهری، نایب‌رئیس مجلس، نیز در سخنرانی حزب همبستگی در دی‌ماه سال 96 در همین زمینه گفته بود: «مســئله دیگر تعیین‌تکلیف نهادهای زیرمجموعه رهبری از قبیل ســتاد اجرائی فرمان امام (ره) و بنیاد مستضعفان اســت که اینها بعد از سرنگونی حکومت شاه برای تعیین‌تکلیف اموال به‌طور موقت ایجاد شدند، اما امروز بخشــی از اقتصاد کشور در دست اینهاست و باید اصلاح شــوند؛ جز ایــن راه، راه دیگری نداریم. هر کسی یا هر نهادی که درآمدی دارد، باید مالیات بدهد؛ معنی ندارد که بگوییم آســتان قدس معاف از مالیات است». مطهری بعد از پاسخ آستان قدس به او که اشاره به فرمان امام خمینی (ره) برای معافیت شرکت‌ها و مؤسسات وابسته به آستان بود و اینکه آستان مالیات بر ارزش افزوده را به صورت کامل پرداخت می‌کند، در توضیح صحبت‌های خود گفته بود: «سخن من درباره مالیات آستان قدس ناظر به نذورات و موقوفات یا ناظر به مالیات تکلیفی و مالیات بر ارزش افزوده نبود، بلکه ناظر به مالیات عملکرد شرکت‌ها و مؤسسات وابسته به آستان قدس بود که اکنون محاسبه و پرداخت و به صورت جمعی خرجی عینا به آستان برگشت داده می‌شود و درواقع آستان قدس این بخش از مالیات خود را نمی‌پردازد و البته می‌گوید حکم حکومتی معافیت دارد. اگر این معافیت را در بخش شرکت‌ها و مؤسسات موقوفه آستان فرضا به دلیل وقف‌بودن آنها بپذیریم، در بخش شرکت‌ها و مؤسسات خصوصی آن پذیرفته نیست. استفاده این شرکت‌ها از امکانات عمومی و امنیتی که حکومت ایجاد کرده است؛ مثلا استفاده‌ای که شرکتی از آستان قدس از امکانات یک شهرک صنعتی می‌کند و از حقوق عامه است چگونه جبران می‌شود و با این تبعیض‌ها، سایر شرکت‌ها چگونه با آنها رقابت کنند». این در حالی بود که ابراهیم رئیسی، تولیت آستان، اواخر سال 96 گفته بود: «تا دو سال قبل طبق استفتایی که از امام خمینی (ره) داریم آستان قدس مالیات پرداخت نمی‌کرد و امام فرموده بودند آستان قدس رضوی و شرکت‌های تابعه از پرداخت مالیات معاف هستند، اما بنده در زمان انتصاب به تولیت از مقام معظم رهبری استعلام کردم و نتیجه این شد که آستان قدس باید مالیات پرداخت کند. درحال‌حاضر دو سال است که آستان قدس مالیات پرداخت می‌کند».
موقوفات آستان در کدام شهرهاست؟
آستان قدس رضوی موقوفات بسیار زیادی دارد. بخشی از زمین‌های کلان‌شهر مشهد، زمین‌های شهر‌های چناران و سرخس و فریمان و دیگر شهرستان‌های استان‌های سه‌گانه خراسان جزو موقوفات هستند. همچنین اراضی، مستغلات و منابع درآمدی وقف شامل املاک مزروعی، اراضی شهری، جنگل و مرتع، مغازه، منزل، اتومبیل، سهم کارخانه، بیمارستان، قنات، چاه آب و ... هستند که در شهرستان‌های متعدد کشور وقف امام رضا (ع) شده است.
درآمدهای وقف‌های خاص که از موضوعیت افتاده است
نکته درخورتوجه اینکه موارد هزینه‌کرد درآمدهای موقوفات، بسیار گسترده است. همه آنچه امروزه در کلیه زوایای آستان قدس رضوی مشاهده می‌کنید، چه بناهای زیبای تاریخی و مدرن، چه خدمات رفاهی زائران، چه برنامه‌های فرهنگی و هنری، چه فعالیت‌های بهداشتی و درمانی و چه موارد دیگر، تماما از نذورات و عواید موقوفات است. ظاهرا بعضی از درآمدهای وقف‌های خاص به‌گونه‌ای بوده که در حال حاضر از موضوعیت افتاده است؛ مثلا در سبزوار وقفی متعلق به حضرت ثامن‌الائمه (ع) وجود داشته که درآمدش را باید قلم و کاغذ می‌خریدند و به کسانی که می‌خواستند از دولت شکایت کنند می‌دادند تا عریضه بنویسند. یا وقفی که باید از درآمدش گوشت خرید و در اطراف مشهد پراکنده کرد تا سگ‌های ولگرد بخورند و وارد شهر نشوند. یا وقفی که درآمدش را باید پوستین بخرند و در زمستان به مسافران بین قوچان و مشهد بدهند تا بپوشند و سرما نخورند. یا وقفی که با درآمدش باید روز تولد امام حسین (ع)، جشن تشریفاتی مفصلی برپا کنند و از اعیان و اشراف و امرا و مقامات و سرشناسان شهر برای صرف ناهار دعوت شود و در تالار تشریفات آستان قدس رضوی با بهترین غذا‌ها و تازه‌ترین میوه‌ها از آنان پذیرایی کنند. جالب‌تر اینکه شخص تولیت آستان قدس رضوی باید دم در تالار بایستد و به مدعوین خوشامد بگوید.
ما هزینه‌های بسیار بالایی داریم به عنوان نمونه سالانه یک میلیون منتخب مفاتیح چاپ و 10 میلیون لیوان پلاستیکی برای حرم مطهر مصرف می‌شود
درآمدهای آستان چقدر است و کجا هزینه می‌شود؟
فارغ از نگاه دولت‌ها؛ هم نذر و هم وقف در آموزه‌های اسلامی جایگاه اقتصادی ویژه‌ای دارد و به تبع آن احکام و مقررات شرعی خاصی هم برای تحویل‌گرفتن، نگهداری و هزینه‌کردن آنها وجود دارد که علی‌القاعده، باید متولیان منصوب حکومتی با دقت و وسواس نسبت به رعایت قوانین و مقررات شرعی آن اقدام کنند.
خیلی‌ها منتظرند با اعداد و ارقام و میزان دریافتی‌ها روبه‌رو شوند، مخصوصا درآمدها و ثروت آستان قدس رضوی که در اذهان بسیاری از مردم، اعداد و ارقامی واقعا نجومی است. نه‌تنها نگارنده که بیشتر علاقه‌مندان، هیچ اطلاع نزدیک به واقعیتی از آن ندارند. به نظر می‌رسد حالا که تولیت آستان قدس در مورد پول‌های آستان صحبت کرده و گفته است که این مبالغی که مطرح می‌کنند شایعه است، خود ایشان برای جلوگیری از شایعه‌سازی، شفاف‌سازی کنند.
دیدگاه تان را بنویسید