با رأی اعضای شورای عالی فضای مجازی واتس اپ و گوگل پلی رفع فیلتر شدند؛
فیلترینگ؛ «گام به گام» تا خط پایان؟
محبوبه ولی
در چند روز اخیر تا پیش از جلسه دیروز عصر شورای عالی فضای مجازی، یک اینفوگرافی در فضای مجازی وایرال شده بود که وضعیت فیلترینگ در آخرین ماه سال 2024 در میان کشورهای منطقه از جمله ایران، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، عربستان، امارات، عراق، کویت، قطر، عمان و بحرین را نشان می‌داد.
بر اساس آن، در میان تمام این کشورها، ایران تنها کشوری است که شش شبکه اجتماعی و پیام‌رسان شامل یوتیوب، فیس‌بوک، واتس‌اپ، ایکس، تلگرام و اینستاگرام را فیلتر کرده است. بررسی انجام شده نشان می‌داد که در برخی کشورهای لیست مذکور، تنها سرویس پیام صوتی واتس‌اپ مسدود و خود پیام‌رسان فعال است.
گذشته از این رکوردداری، حضور مقامات و مسئولان حتی تا عالی‌رتبه‌ترین آنها در همین پلتفرم‌های مسدود شده، فیلترینگ را تبدیل به مضحکه‌ای کرد که نه‌تنها کارکرد ادعایی طرفدارانش را ندارد، بلکه شبکه گسترده و مافیایی فیلترشکن‌فروش‌ها را حول خود شکل داده است.
جلسه دیروز شورای عالی فضای مجازی اما استارت تغییر این وضعیت را زد.
گردنم در گرو وعده‌هایم
رفع فیلترینگ از وعده‌های انتخاباتی مسعود پزشکیان بود که با گذشت چند ماه از ریاست جمهوری او، کماکان بلاتکلیف مانده بود. وزیر ارتباطات او به مطالبات در این خصوص پاسخ روشنی نمی‌داد و انتقادها از او تا جایی پیش رفت که برخی با این استدلال که او اراده و توانایی لازم برای تحقق این وعده رئیس‌جمهور را ندارد، خواستار برکناری او شدند.
نهایتا اما پس از ماه‌ها بحث و جدل، زمزمه‌ها درباره یک خروجی مثبت از جلسه دیروز شورای عالی فضای مجازی بالا گرفت و هاشمی نیز خبر از رفع گام به گام فیلترینگ داد.
ساعاتی پیش از جلسه شورای عالی فضای مجازی، سایت رئیس‌جمهور با انتشار تیتر «گردنم درگرو وعده‌هایم»، اشاره تلویحی به تحقق وعده رفع فیلترینگ کرد.
اظهارات غلامحسین اژه‌ای، رئیس قوه قضائیه درباره حکمرانی بر فضای مجازی به نحوی که بتوان از فرصت‌های آن نیز استفاده کرد، گمانه‌زنی‌ها درباره نتیجه جلسه شورای عالی فضای مجازی را تقویت کرد.
در نهایت پس از برگزاری این جلسه که روسای سه قوه نیز در آن حضور داشتند، وزیر ارتباطات خبر «رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی» را منتشر کرد. هاشمی در ایکس نوشت: «امروز گام اول رفع محدودیت از اینترنت را با همدلی و وفاق برداشتیم. از پیگیری رئیس‌جمهور و همراهی رسانه‌ها و فعالان ممنونم و بیش از پیش به این همراهی و همدلی نیازمندیم»
وزیر ارتباطات در پایان پیام خود یادآور شد که «این مسیر ادامه دارد..» و حالا انتظارها این است که این روند در فاصله کوتاهی تا رفع فیلتر بقیه پلتفرم‌های اجتماعی و پیام‌رسان پیش برود. هرچند که کارشناسان معتقدند برخی پلتفرم‌ها شانس بیشتری برای رفع فیلتر دارند، اما رفع فیلتر کامل رخ نخواهد داد.
نماینده اصولگرای مجلس، دولت را مورد سوال قرار داده که «چرا دغدغه دولتمردان رفع فیلترینگ و حجاب است، نه نجات معیشت مردم؟» چنین سوالی از دولت در حالی مطرح می‌شود که ازقضا مسئله حجاب و فیلترینگ همواره بزرگترین دغدغه رادیکال‌ها و تندروها بوده است
رادیکال‌ها مشغول کارند
از نتیجه و خروجی جلسه دیروز شورای عالی فضای مجازی چنین برمی‌آید که مسعود پزشکیان بالاخره توانسته نظر اعضای این شورا را با خود همراه کند؛ آنچنانکه عزت‌الله ضرغامی، از اعضای این شورا نیز گفت که «شورایعالی فضای مجازی با آقای رئیس‌جمهور همراهی کرد و این مسئله مهم است. یعنی هم روسای قوا هم‌نظر شدند و هم اکثریت شورا با نگاه آقای رئیس‌جمهور همراهی کردند.»
در عین حال اما تندروها ساکت ننشستند. در مجلس طرح این موضوع، عصبانیت برخی نمایندگان را برانگیخت. مهدی کوچک‌زاده، نماینده اصولگرا در تذکری شفاهی با طرح این سوال که «چرا دغدغه دولتمردان رفع فیلترینگ و حجاب است، نه نجات معیشت مردم؟»، گفت که «در رأس این عوامل، مشکلات اقتصادی و معیشتی قرار دارد، نه مسائل حاشیه‌ای همچون رفع فیلترینگ، حجاب.»
چنین سوالی از دولت در حالی مطرح می‌شود که از قضا مسئله حجاب و فیلترینگ همواره بزرگترین دغدغه رادیکال‌ها و تندروها بوده است. صرف ساعت‌ها زمان برای محدود کردن اینترنت و پوشش، ماه‌ها جدل بر سر قانون عفاف و حجاب و پافشاری بر اجرای آن با وجود تمام اشکالاتی که به آن وارد بود، اصرار برای بردن طرح صیانت ذیل اصل 85 و نمونه‌های بسیار دیگر از عملکرد اصولگرایان تندرو، حاکی از تمرکز جدی آنها بر دو موضوع حجاب و فیلترینگ و در عین مغفول گذاشتن مشکلات معیشتی است.
این حساسیت و تمرکز را می‌توان در نامه دیروز جمعی از نمایندگان مجلس نیز شاهد بود. ساعاتی پیش از برگزاری شورا، نامه‌ای از سوی «جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی» در فضای مجازی منتشر شد که نسبت به رفع فیلترینگ هشدار می‌داد.
نمایندگان مذکور، ضمن انتقاد از طرح رفع فیلترینگ، طرح چنین موضوعی را «هدیه شگفتانه به دشمنان در جنگ نرم» خوانده و از شورای عالی فضای مجازی خواسته بودند تا تحت تاثیر «فضای هیجانی و احساسی» قرار نگیرد.
در قسمت موضوع نامه نوشته شده: «تاکید بر افشای پشت پرده فیلترشکن‌فروش‌ها و حکمرانی قانونمند فضای مجازی». این تاکید در حالی است که موافقان فیلترینگ هیچ‌گاه هیچ نام و نشانی یا آدرسی از مافیای فیلترشکن را علنی نکرده‌اند و زیر سایه این موضوع، همواره صرفا از فیلترینگ دفاع کرده‌اند.
در میان کشورهای منطقه، ایران تنها کشوری است که شش شبکه اجتماعی و پیام‌رسان شامل یوتیوب، فیس‌بوک، واتس‌اپ، ایکس، تلگرام و اینستاگرام را فیلتر کرده است. جلسه دیروز شورای عالی فضای مجازی اما استارت تغییر این وضعیت را زد
فیلتردوستان ترسو
علی‌رغم اینکه نامه یاد شده منتسب به 136 نماینده مجلس بود، هیچ نام و نشانی از امضاکنندگان آن نبود. البته گفته شد که رضا تقی‌پور، حمید رسایی و قاسم روانبخش پشت صحنه تهیه این نام و جمع‌آوری امضا برای آن بوده‌اند. اما نام بیش از 130 نماینده دیگری که ادعا شده پای آن را امضا کرده‌اند، مشخص نشد. این ابهام، موافقان فیلترینگ را با اتهام عدم شفافیت رو به رو کرده است.
طی روزهای گذشته لیستی از موافقان و مخالفان فیلترینگ در شورای عالی فضای مجازی منتشر شد. آن لیست اما از سوی برخی اعضا تکذیب شد و در نهایت کسی زیر بار آن نرفت.
از این رو پیش از برگزاری جلسه دیروز شورا، مطالبه پخش مستقیم آن مطرح شد. محمد مهاجری، فعال سیاسی اصولگرا در این باره نوشت: «شخصا امیدی به معجزه ندارم و اکثر اعضای آستین شورا نه خواسته مردم برایشان مهم است و نه دیدگاه‌های کارشناسان را به دلیل تعصباتی که دارند می‌پذیرند. اما یک اتفاق می‌تواند برای جامعه مفید باشد و آن اینکه اولا مذاکرات جلسه بصورت زنده از تلویزیون پخش شود و ثانیا رأی‌گیری به صورت علنی انجام شود.»
محمدعلی ابطحی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز همین خواسته را طرح کرده و نوشت: «ای کاش مذاکرات امروز جلسه شورای عالی فضای مجازی به صورت علنی منتشر شود. این حق اکثریتی است که منتظر رفع فیلتر هستند. ما هم از دلایل و اسامی طرفداران قدرتمند و بی نام ونشان فیلتر مطلع بشیم. یادتان هست یک بازپرسی که بعدا به جرم فساد مالی دستگیر شد در یک لحظه تلگرام را
فیلتر کرد.»
چنین اتفاقی اما نیفتاد و هنوز هم کسی فیلترینگ را گردن نمی‌گیرد. اشاره ابطحی به بازپرسی که تلگرام را فیلتر کرد و بعدتر به جرم فساد مالی دستگیر شد اما مربوط به بیژن قاسم‌زاده، بازپرس دادسرای فرهنگ و رسانه که سال 97 با دستور دادستان، حکم فیلترینگ تلگرام را صادر کرد و دو سال بعد به اتهام دریافت رشوه و تاثیر دادن نفوذ اشخاص دولتی در اقدامات و تصمیمات قضایی محاکمه شد.
در این میان استارلینک، تمام این پروسه و جدل‌ها برای رفع فیلترینگ را برای بسیاری بی‌معنا کرده است. ماهواره استارلینک که تا چند سال پیش برای ایرانیان دور از دسترس می‌نمود، حالا روی پشت بام‌هاست تا مچ فیلترینگ را بخواباند!
حال بسیاری عنوان می‌کنند با توجه به اینکه فیلترینگ با روال قانونی آن انجام نشده، رئیس‌جمهور می‌تواند با یک دستور به طور کلی آن را لغو کند. علی مطهری، نماینده ادوار مجلس در این باره به خبرآنلاین گفته: «می‌توان با استناد به این موضوع که فیلترینگ از مسیر قانونی انجام نشده و اعتباری ندارد، آن را لغو کرد. از این نظر شاید رئیس‌جمهوری بتواند مستقیما دستور رفع فیلترینگ بدهد و رفع فیلتر شود. دادستانی به تنهایی و به صورت مستقل نمی تواند دستور فیلترینگ را بدهد.»
نزدیکان دولت اما می‌گویند که ترجیح رئیس‌جمهور علی‌رغم داشتن چنین امکانی، این است که موضوع را از طریق وفاق و با جلب‌نظر اعضای شورا پیش ببرد.
فیلترینگ رو به پایان است؛ چه با رأی شورا، چه بدون رأی شورا
در این میان استارلینک، تمام این پروسه برای رفع فیلترینگ را برای بسیاری بی‌معنا کرده است. ماهواره استارلینک که تا چند سال پیش برای ایرانیان دور از دسترس می‌نمود، حالا روی پشت بام‌هاست تا مچ فیلترینگ را بخواباند! و به نظر می‌رسد در آینده نه چندان دور فراگیری‌اش مثل دیش ماهواره‌ها گسترده شود.
از این رو بسیاری معتقدند که فیلترینگ رو به پایان است؛ چه شورای عالی فضای مجازی و تندروها بخواهند و به آن رأی مثبت بدهند و چه نخواهند. با این حساب رفع فیلتر در این زمانه، پس از سال‌ها فشار به مردم و محدود کردن آنها، حکم همان روغن ریخته‌ای را دارد که نذر امامزاده می‌کنند.
علی ربیعی، دستیار رئیس‌جمهور با اشاره به همین موضوع در ایکس نوشته است: «ای کسانی که نمی‌دانم با چه استدلال و نیتی تاکنون جلوی رفع فیلترینگ را گرفته‌اید، بدون اینکه هیچ پاسخی برای فایده این امر داشته باشید! آیا فیلمی بود که دیده نشد، آیا پیامی هست که خوانده نشده باشد؟!!! چه دستاوردی تاکنون به جز عصبانیت و هزینه اضافه بر زندگی مردم و گسترش بدبینی به دست آورده‌اید؟!»
او در انتقاد از رفع گام به گام فیلترینگ ادامه داده: «برای این تصمیم هم مانند برخی تصمیماتی که فقط هزینه‌زا بودند و نهایتا هم با گذر زمان حل شدند، به ناچار به رفع قطره‌چکانی فیلترینگ تن می‌دهید. زحمت نکشید کل این مشکل با تکنولوژی‌های جدید در حال حل شدن است. خیالتان راحت، فیلترشکن‌فروش‌ها هم به سراغ کاسبی دیگری خواهند رفت.»
گرچه تکنولوژی‌های مدرن و استارلینک با شتاب آمده‌اند و بازار فیلترینگ را به هم خواهند زد اما با تمام اینها، انتظار از رئیس‌جمهور عمل به وعده‌اش است و تلاش دولت برای این منظور، نزد افکار عمومی نشانه‌ای است از اینکه مسعود پزشکیان بر عهد خود با مردم استوار است.
دیدگاه تان را بنویسید