ایران همزمان با اعلام خبر راه‌اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته، آغاز مذاکرات با سه کشور اروپایی را تایید کرد؛
«بمب» و «مذاکره»؛ دوشادوش یکدیگر
محبوبه ولی
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس دیروز از راه‌اندازی مجموعه‌ای از سانتریفیوژهای پیشرفته در پاسخ به صدور قطعنامه شورای حکام علیه ایران، خبر داد. ایران پیشتر در جریان سفر رافائل گروسی به تهران هشدار داده بود که در صورت صدور قطعنامه علیه ایران، اقدام مقتضی متقابل را صورت خواهد داد.
همزمان خبرگزاری کیودو ژاپن نوشت که «ایران روز جمعه با نمایندگان اتحادیه اروپا، بریتانیا، فرانسه و آلمان در ژنو برای ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای پس از دو سال وقفه دیدار کنند.»
بنا به اعلام این خبرگزاری، «مجید تخت‌روانچی»، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران، ریاست تیم ایرانی را برعهده خواهد داشت.
نکته قابل‌تامل اینکه آمریکا، روسیه و چین در این مذاکرات حضور نخواهند داشت و این بدان معناست که طرف مذاکره، مشخصا اروپایی‌ها هستند.
ساعتی بعد اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه خبر کیودو را تایید کرد و به خبرنگاران گفت که نشست معاونان وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران، فرانسه، آلمان و انگلیس برای گفت‌وگو درباره مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی جمعه، 9 آذر برگزار خواهد شد.
خبر راه‌اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته و برگزاری نشست معاونان وزرای خارجه ایران، فرانسه، آلمان و انگلستان در حالی است که ایران هیچ‌گاه به اندازه امروز بر سر دوراهی «بمب» و «مذاکره» قرار نگرفته بود.
تصمیم اروپا و ثبت رکورد جدید برای دلار
هفت سال تحریم‌های کمرشکن پس از خروج آمریکا از برجام و افتادن کشور در سراشیبی تند تورم و گرانی، وضعیت را به جایی رسانده که دولت و حاکمیت دیگر ناگزیرند تصمیمی قاطع برای توقف این روند بگیرند.
تصویب قطعنامه شورای حکام علیه ایران، منجر به ثبت رکوردهای تازه در قیمت ارز شد. دلار برای اولین بار از پله 70 هزار تومان بالاتر رفت. یورو و پوند نیز به طور متوسط و به ترتیب رقم‌های 73 و 87 هزار تومان را تجربه کردند.
این در حالی است که ارز طی ماه‌های گذشته پس از حملات پینگ پنگی ایران و اسرائیل، چند نوبت شوک‌های قیمتی را پشت سر گذاشته بود و حالا با قطعنامه شورای حکام وارد کانال تازه‌ای از افزایش قیمت شد؛ افزایش قیمتی که وضعیت هشدار در بازار را بحرانی‌تر می‌کند و به نظر می‌رسد اقدامات دولت و بانک مرکزی برای کنترل آن چندان سودبخش نیست؛ به طوری که روز گذشته موضوع اصلی در صحن مجلس که با انتقادات تند نمایندگان همراه بود، مسئله گرانی‌های
افسارگسیخته بود.
دولت و بانک مرکزی متهم شدند به رها کردن بازار و دولت در این سو به شدت تحت فشارهای خارجی بر سر مسئله هسته‌ای است؛ به ویژه که تا پایان برجام کمتر از یک سال دیگر باقی مانده و طرفین در این مدت باید جایگزینی برای آن پیدا کنند.
برای یافتن این جایگزین، بار دیگر ایده ساخت بمب اتم قوت گرفته است. موافقان آن در برابر طرفداران مذاکره و توافق، تاکید می‌کنند که بمب را نه برای کارکرد نظامی آن، بلکه برای ابزاری در میدان مذاکره باید داشته باشیم.
بمب بسازیم؛ نه برای حمله بلکه برای یک مذاکره برابر
قطعنامه شورای حکام علیه ایران، مصداقی از شکست دیپلماسی بود. نه هشدار ایران در جریان سفر رافائل گروسی و نه تماس‌های مکرر عباس عراقچی با مقامات اروپایی برای جلوگیری از صدور قطعنامه علیه ایران، هیچ یک در طرف غربی کارگر نیفتاد و حالا طرفداران ساخت بمب اتم، تکرار می‌کنند که اگر بمب داشتیم، رفتار اروپا طور دیگری بود.
احمد بخشایش اردستانی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به دیده‌بان ایران گفته «در صورت دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای حتی لحن ترامپ نیز نسبت به کشورمان تغییر خواهد کرد.»
او توضیح داده: «زمانی از پمپئو پرسیدند که چرا تو با کره شمالی نرم صحبت می‌کنی، ولی ایران را سخت تهدید می‌کنی، پاسخ داد که چون کره شمالی بمب اتم دارد. ترامپ هم یک انسان تاجر است و همان‌طور که با کره شمالی صاحب سلاح هسته‌ای مذاکره کرد، اگر ایران هم بمب اتم بسازد، با ما هم مذاکره خواهد کرد. مگر وقتی پاکستان بمب اتم تولید کرد، چه شد؟ مقداری تنش در فضای جهانی علیه این کشور توضیح درست کردند و بعد هم رها کردند. درباره ایران هم نهایتا همین اتفاق می‌افتد.»
ایران گویا قصد دارد افزایش سطح غنی‌سازی و ارسال سیگنال مثبت برای مذاکره را توأمان پیش ببرد تا ببیند نتیجه مطلوب نظرش از کدام مسیر حاصل خواهد شد؛ همزمانی راه‌اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته و در عین حال مذاکره با طرف‌های اروپایی در جمعه آینده، در راستای همین سیاست است
نماینده اردستان درباره عواقب و فشارهای احتمالی خارجی در پی چنین اقدامی هم، گفته: «حداکثر یک تنش ۶ ماهه خواهیم داشت و کشورهای غربی به ما خواهند گفت که چرا سلاح هسته‌ای تولید کردیم و ما هم می‌توانیم پاسخ بدهیم که شما به اندازه کافی ما را تحریم کردید و دیگر تحریم جدیدی نمانده است که بخواهید علیه ما اعمال کنید و ما هم چاره‌ای نداشتیم جز این که سمت تولید بمب اتم برویم. مسائلی هم که درباره تهدیدات نظامی غرب علیه ایران مطرح می‌شود، به نظر نمی‌رسد که به واقعیت بپوندد، چون ایران همین حالا از سطح بالایی از بازدارندگی نظامی برخوردار است و بعید است که کشورهای غربی بخواهند با کشورمان وارد جنگ شوند.»
نه صرفا نمایندگان مجلس و شماری از سیاسیون؛ بلکه طی چند مدت اخیر، در سطوح بالای حاکمیتی نیز موضوع تغییر دکترین هسته‌ای ایران که بسیاری از آن به ساخت سلاح هسته‌ای تعبیر کردند، مطرح شده است.
ماه گذشته کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی در گفت‌وگویی با شبکه المیادین، با بیان اینکه ایران دیگر ملاحظه کشورهای اروپایی را نخواهد کرد، گفت که «ایران توان ساخت سلاح اتمی را دارد و در صورت لزوم دکترین نظامی و هسته‌ای خود را تغییر خواهد داد.»
مذاکره با آمریکا، اروپا را هم پای میز خواهد کشاند
ایران اما به نظر می‌رسد همزمان با چنین هشدارهایی، قصد دارد سیاست مذاکره و توافق را توأمان پیش ببرد تا ببیند نتیجه مطلوب نظرش از کدام مسیر حاصل خواهد شد و البته که ترجیح بر این است که بتوان چالش‌ها با طرف غربی را پای میز مذاکره حل کرد تا فشارهای بیشتری به کشور تحمیل نشود.
اظهارات اخیر علی لاریجانی، مشاور رهبر انقلاب که به نوعی ارسال روشن‌ترین سیگنال‌ها برای مذاکره بود و خبر مذاکره با سه قدرت اروپایی در روز جمعه، در راستای همین رویکرد است.
ایران و اروپا طی چند سال اخیر، تیره‌ترین روابط میان یکدیگر را تجربه می‌کنند. حمایت اروپایی‌ها از براندازان در جریان حوادث پس از فوت مهسا امینی و تحریم‌های پی در پی که اخیرا علیه ایران به راه انداخته، تنها بخشی از سلسله وقایعی است که تیرگی این روابط را نشان می‌دهد.
نه هشدار ایران در جریان سفر رافائل گروسی و نه تماس‌های مکرر عباس عراقچی با مقامات اروپایی برای جلوگیری از صدور قطعنامه علیه ایران، هیچ یک در طرف غربی کارگر نیفتاد و حالا طرفداران ساخت بمب اتم، تکرار می‌کنند که اگر بمب داشتیم، رفتار اروپا طور دیگری بود
تحلیلگران تصریح می‌کنند که در سیر این وقایع از اهمیت رابطه با اروپا غفلت شد و حال نیازمند بازنگری و احیای آن هستیم.
حسن بهشتی‌پور، کارشناس روابط بین‌الملل اما در این باره به ایسنا گفته که «اروپا در حال حاضر و با شرایط به وجود آمده سر میز مذاکره حاضر نخواهند شد مگر آنکه ما طرح مشخص و مدونی برای مذاکره با طرف آمریکایی داشته باشیم.»
او با بیان اینکه اروپا جنگ اوکراین را تهدیدی علیه امنیت ملی خود می‌داند و موضوع فنی میان ایران و آژانس هم بهانه‌جویی است، به لابی قوی اسرائیل در آلمان، فرانسه و انگلیس به عنوان یکی دیگر از دلایل تیرگی روابط ایران و اروپا نیز اشاره کرده است.
حسن‌پور تصریح کرده که «دولت فعلی آمریکا در حال انتقال است و ایران باید دستور کار مشخصی برای مذاکرات را تدوین کند که همه جناح‌ها و گروه‌های داخلی هم از آن حمایت کنند تا گفت‌وگوی مستقیم با قدرت و قوت پیگیری شود. این مذاکره مستقیم با آمریکا طرف اروپایی را هم پای میز مذاکره خواهد آورد.»
این تحلیلگر روابط بین‌الملل البته به ضرورت افزایش توان هسته‌ای به عنوان ابزاری برای چانه‌زنی در میز مذاکرات نیز اشاره کرده است؛ همان سیاست پیشبرد همزمان راه‌اندازی سانتریفیوژهای پیشرفته و اعلام آمادگی برای مذاکره که حاکمیت در پیش گرفته است.
سیگنال مثبت اروپا
اظهارات دیروز پیتر استانو، سخنگوی ارشد امور خارجی و سیاست امنیتی اتحادیه اروپا می‌تواند این امیدواری را ایجاد کند که سیاست مذکور به نتیجه برسد.
استانو با بیان اینکه دیپلماسی بهترین راه برای یافتن راه‌حل‌ها درباره مسائل مهم با ایران است، اظهار کرده که «درباره مذاکرات هسته‌ای، ما امیدواریم دیپلماسی هسته‌ای بتواند به‌زودی احیا شود. این موضوع همچنین برای ثبات منطقه سودمند خواهد بود».
او همچنین گفته که «نماینده عالی اتحادیه اروپا و تیم او با ایران، طرف‌های دیگر برجامی و همچنین ایالات متحده در تماس هستند تا تمام کانال‌های ارتباطی را باز نگه دارند و امکان احیای مذاکرات هسته‌ای معنادار را حفظ کنند».
در چنین فضایی، روز جمعه، 9 آذر ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای پس از دو سال وقفه کلید خواهد خورد و باید دید که آیا این بار هم مذاکرات هسته‌ای نافرجام و شکست‌خورده، طرفین را در تنش بیشتر رها خواهد کرد یا اینکه بالاخره این جدال طولانی میان ایران و غرب متوقف خواهد شد؟!
دیدگاه تان را بنویسید