چرا مردم واکنش‌های متفاوتی نسبت به روایت رسمی از مساله فلسطین دارند؟
تغییر نگرش در سایه مخالفت با ارزش‌های حاکم
طهمورث حسینی
وقتی گزارشگر عرب در ۴۰ ثانیه اول دیدار لیورپول و برایتون، با حرارت خاصی برای مردان، زنان و کودکان فلسطینی دعا کرد، تصور نمی‌شد که این ویدئو تا این حد در فضای مجازی کشورهای جهان مورد استقبال قرار گیرد و بازنشر شود.
مساله دفاع از فلسطین در طول ۸ دهه اخیر حامیان بسیار زیادی در سراسر جهان داشته است. پایکوبی‌های صورت گرفته پس از حمله حماس در کشورهای آمریکا، آلمان، کانادا و...واکنش برخی ورزشکاران، هنرمندان و فعالان مدنی و اجتماعی نشان از جایگاه این آرمان در جهان دارد.
ایران و تداوم شکاف گفتمان رسمی و مردمی
در ایران ساعاتی پس از عملیات طوفان‌الاقصی، در و دیوار شهر و برنامه‌های تلویزیونی مملو از پیام‌هایی در دفاع از حمله حماس به اسرائیل شد. در برخی شهرها از جمله تهران، حتی شاهد تجمعات حمایتی همراه با شادی و پایکوبی نیز بودیم.
اما گزارش‌ها از واکنش‌های غیررسمی مردم نشان می‌دهد که مخالفت با گفتمان رسمی حتی در مساله فلسطین نیز تداوم دارد و مردم با نگرانی بیشتری اخبار جنگ را دنبال می‌کنند.
آذر منصوری، رئیس جبهه اصلاحات در خصوص این فاصله گفتمانی می‌گوید: «چرا در کشور ما همراهی با مردم و مقاومت فلسطین در سطح رسانه‌ها و نهادهای رسمی و گروه‌های منتسب به حکومت خلاصه می‌شود و جامعه به مانند سال‌های ابتدایی انقلاب و مانند قبل، همراهی لازم را به این موضع حاکمیتی ندارد؟ این واقعیت زمانی آشکارتر به رخ کشیده می‌شود که وقتی فردی در دفاع از مظلومیت فلسطین و طوفان‌الاقصی مطلبی می‌نویسد یا پستی می‌گذارد، با واکنش همدلانه‌ای از سوی مخاطبان یا کاربران ایرانی مواجه نمی‌شود و چه بسا انگشت اتهام به سوی او هم گرفته می‌شود.»
ویدئو منتشر شده از واکنش برخی هواداران فوتبال در بازی پرسپولیس و گل‌گهر سیرجان نیز واکنش‌های جهانی داشته است و برخی از رسانه‌ها از آن به عنوان سندی مشخص برای نشان دادن شکاف مردم و حکومت نام برده‌اند.
مصطفی فقیهی، مدیرمسئول سایت توقیف شده انتخاب در این باره می‌گوید: «مردمِ ایران، هیچ‌گاه و هیچ برهه‌ای از تاریخ، «ستایشگرِ ظالم» نبوده و هرگز به ننگِ «شماتتِ مظلوم» تن نداده‌اند. آنچه امروز در برخی ایرانیان پیرامون«فلسطین» دیده می‌شود، صرفاً یک واکنش به تبلیغات وسیع رسمی در کشور و یک «نَه» گزنده و تلخ، به مسئولین است که نشان از عمق فاجعه‌ی سهمگینِ دولت - ملت دارد!»
فقیهی با اشاره به ویدئو منتشر شده از شعار برخی تماشاگران فوتبال تاکید می‌کند: «مردم در واکنش به پرچم فلسطین، دچار تصور «دخالت دولتی» شده و چنین می‌کنند با هر آنچه که نشان از قرابت دولت - ملت است! آهای خفتگانِ بالانشین! صف اولی‌ها! ای محاصره شده در حلقه‌ی محافظان! دیگر نیاز نیست که «چشم‌ها را شست تا جور دیگر دید»، که حتی توقعی هم نیست؛ اما لااقل، باز کنید آن چشمانِ بسته‌ی منجمدِ خوش‌پندار را! تا دستِ‌کم، پیش‌روی خود را ببینید!»
محمود صادقی، نماینده پیشین مجلس نیز معتقد است: صحبت مردم این نیست که نباید از مردم فلسطین دفاع کرد؛ اساسا دفاع از مظلوم در ناخودآگاه جمعی ایرانیان ریشه دوانده است. اما در عین حال مردم از پاره‌ای از سیاست‌های حاکمیت انتقاداتی دارند.»
احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر حوزه خاورمیانه اما با ناراحتی بیشتری نسبت به این دسته از مردم واکنش نشان می‌دهد. او هم معتقد است بخشی از واکنش مردم، عکس‌العمل نسبت به مواضع حکومتی است: «برخی از هموطنان ایرانی ما در داوری بین اسرائیل و فلسطینی‌ها، در کنار محکوم کردن عملیات طوفان‌الاقصی علیه اسرائیل، در یک موضع‌گیری کلان نیز در مقام وکیل‌مدافع دولت نتانیاهو و ضدیت با عموم فلسطینی‌ها ظاهر شده‌اند! انگیزه‌شان قاعدتاً خصومت با جمهوری اسلامی است، اما گویی این افراد یا هیچگونه توانایی برای تفکیک مسائل مختلف از یکدیگر را ندارند و یا کلاً با چیزی به اسم اخلاق و وجدان انسانی خداحافظی کرده‌اند!»
استانداردهای دوگانه، تقسیم‌بندی ظلم به خوب و بد، قانون به خودی و غیرخودی همان چیزی است که مردم در سال‌های اخیر بارها آن را مشاهده کرده‌اند و از هر فرصتی برای اعتراض به دوگانه‌ها استفاده می‌کنند. این استانداردهای دوگانه در کنار انواع گسست‌ها، ذیل بی‌اعتمادی به حکمرانی باعث واکنش‌های متفاوت مردم به مساله فلسطین شده است
آفت معیارهای دوگانه
بسیاری از کارشناسان علت واکنش‌های متفاوت مردم را تداوم معیارهای دوگانه در مواجهه با پدیده‌های مختلف سیاسی و اجتماعی می‌دانند. وقتی در تجمع شادی تعدادی از هموطنان از عملیات طوفان‌الاقصی در میدان فلسطین، تصویر زنی منتشر شد که با کلاه و موهای مشخص عکسی از سردار سلیمانی را در دست گرفته و در دفاع از حماس مشغول مصاحبه است، به سرعت مقایسه او با حکم هنرمندی چون آزاده صمدی که برای پوشش کلاه به جای روسری به ممنوعیت استفاده از فضای مجازی به مدت شش ماه و مراجعه به روان‌شناس به علت شخصیت ضد اجتماع محکوم شده بود، مورد توجه قرار گرفت.
در همین راستا، ، رئیس جبهه اصلاحات به واکنش‌های متفاوت مردم نسبت به اوکراین و فلسطین می‌پردازد و معتقد است باید ریشه این تفاوت را در رفتار دوگانه و متناقض حکمرانی در ایران جستجو کرد: «چرا در جامعه ایران (نه آنچه از رسانه‌های رسمی مانند صداوسیما و... انعکاس می‌یابد) تجاوز روسیه به اوکراین محکوم می‌شود... اما حساسیت و همدلی لازم و باید نسبت به مردم مظلوم فلسطین و... به چشم نمی‌خورد؟ ساده‌انگاری است اگر باز هم عده‌ای بگویند، مقصر همه اینها فضای مجازی است و لابد و در نتیجه باید در آن را گِل گرفت. به نظرم علت را باید در نوع رفتار دوگانه و متناقض حکمرانی در ایران جست‌وجو کرد. نمی‌شود از یک سو کشتار مظلومان و مسلمانان را در نقطه یا نقاطی از جهان محکوم کرد و در همراهی با آنها از توان لجستیک کشور هم مایه گذاشت.»
محمود صادقی هم به ابهامات مردم و برخی معیارهای دوگانه در به وجود آمدن این نگاه اشاره دارد و می‌گوید: «راه‌حل جمهوری اسلامی برای حل مشکلات سرزمین‌های اشغالی، برگزاری رفراندوم با شرکت همه ساکنان فلسطین اعم از مسلمانان، یهودیان و... است. اما وقتی نوبت به مردم ایران می‌رسد، رفتار متفاوتی در پیش گرفته می‌شود! یا در زمینه هزینه‌های مادی و کمک‌های مالی، مردم طی همه دهه‌ها در صحنه حضور داشته و از ملت مظلوم فلسطین حمایت مادی و معنوی کرده‌اند، اما درخصوص اولویت‌ها و کمک‌هایی که از بودجه عمومی کشور می‌شود، پرسش‌هایی در اذهان عمومی شکل گرفته است.»
صادقی به ابهامات مردم در خصوص کمک به محور مقاومت هم اشاره دارد و می‌گوید: «در بحث پیوستن به FATF هم این تلقی (شاید اشتباه) شکل گرفته که ایران به خاطر عدم ردیابی کمک‌هایش به لبنان و فلسطین فرآیند پیوست به این سند مهم بین‌المللی را دنبال نکرده و تبعا هزینه‌های آن را هم متحمل شده. به‌طور کلی مردم معتقدند باید موازنه‌ای شکل بگیرد تا در وهله نخست منافع و امنیت ملی کشور در اولویت قرار گرفته و سپس کمک‌های معقول به فلسطین و لبنان برنامه‌ریزی شود.»
استانداردهای دوگانه، تقسیم‌بندی ظلم به خوب و بد، قانون به خودی و غیرخودی همان چیزی است که مردم در سال‌های اخیر بارها آن را مشاهده کرده‌اند و از هر فرصتی برای اعتراض به دوگانه‌ها استفاده می‌کنند. این استانداردهای دوگانه در کنار انواع گسست‌ها، ذیل بی‌اعتمادی به حکمرانی باعث واکنش‌های متفاوت مردم به مساله فلسطین شده است.
دیدگاه تان را بنویسید