خداییان از خشکاندن ریشه گلوگاه‌های فساد طی ۴ سال در کشور خبر داد؛
مبارزه بی ثمر با یک پدیده سیستماتیک و مانا
حسا‌م‌الدین اسلاملو
سازمان بازرسی کل کشور نخستین بار نیست که خبرساز می‌شود. پیش از این هم در سال‌های گذشته سازمان بازرسی بارها به صورت سرزده و یکباره به بسیاری از سازمان‌ها، شهرداری‌ها و ادارات وارد شده و رد تخلف بسیاری از شهرداران شهرهای مختلف و اعضای شوراهای شهر و... را گرفته و گاه حتی کار به بازداشت و لغو عضویت یا برکناری افراد کشیده است.
در همین باره و با قوت گرفتن تخلفات برخی نهادها مثل موضوع شاسی‌بلندهای مجلس و همچنین بروز برخی تخلفات در شهرداری تهران، نام سازمان بازرسی کل کشور باز برسر زبان‌ها افتاده است. رئیس سازمان بازرسی کل کشور روز شنبه در اولین جلسه هم‌اندیشی و تبادل نظر با هدف تبیین سیاست‌ها، راهبردها و برنامه‌های سال جاری سازمان بازرسی کل کشور با معاونان، بازرسان کل استان‌ها و امور سیاست‌های ۱۹گانه این سازمان را تشریح هم کرد.
ذبیح‌الله خداییان از شناسایی ۲۱۰ گلوگاه فساد در حوزه‌های مختلف خبرداد و گفت: «این گلوگاه‌ها به دولت اعلام شده و بر اساس تاکید رئیس‌جمهور و اعلام به وزرا و سایر مسئولان دستگاه‌های اجرایی مقرر شده که به مرور اصلاح و گزارش آن اعلام شود. بر این اساس سازمان بازرسی کل کشور نیز نظارت بر مسدودسازی ۵۴ مورد را در دستور کار دارد تا طی چهار سال ریشه تمامی این گلوگاه‌ها خشکانده شود.»
توجه به آموزش کارکنان مسئله‌ی دیگری بود که خداییان بر ضرورت برنامه‌ریزی بر آن تاکید کرد.
تاکید رئیس سازمان بازرسی کل کشور مطالعه و آشنایی با قوانین و تکالیف دستگاه‌ها از سوی بازرسان است. نظارت بر مزایده‌ها و مناقصه‌ها، نظارت بر عملکرد برخی از دستگاه‌ها، نظارت بر آمار ارائه شده از سوی مسئولان، محرمانه‌زدایی در گزارش، تعامل با دستگاه‌ها، توسعه چتر نظارتی سازمان بازرسی کل کشور، حرکت به سمت هوشمندسازی امور، دسترسی سازمان بازرسی کل کشور به سامانه‌های دستگاه‌ها و تاکید در استفاده از ظرفیت گزارشگران فساد و حمایت از آنها از محورهای سخنان وی بود.
برخورد سریع و قاطع با مفاسد نکته مورد توجه خداییان در این جلسه بود و از بازرسان خواست بدون توجه به جوسازی و غوغاسازی‌ها با فساد برخورد کنند.
وی تاکید کرد: خط قرمز ما فساد است، بنابراین نترسید و در دل فساد بروید؛ هر انگی هم می‌خواهند بزنند.
شفافیت مانع بروز فساد
در همین باره یک تحلیلگر مسائل سیاسی و اجتماعی معتقد است: اگر اطلاع از ثروت مردم (به نظرم همه مردم، چه مسئول چه غیرمسئول) حقی عمومی شناخته شود، مهم‌ترین گلوگاه فساد تحت نظارت قرار می‌گیرد. حالا اگر نخواهند یا نتوانند که همه مردم را مشمول این قاعده کنند، کارکنان دولت و بخش عمومی را می‌توان مشمول این امر کرد. عباس عبدی درباره مبارزه با فساد نوشت: لازمه مبارزه با فساد شفافیت است. البته شفافیت لازم است ولی کافی نیست. مبارزه با فساد چه مراحل و لوازمی دارد؟ برای مبارزه با فساد چند گلوگاه اصلی وجود دارد که باید همه آنها را با یکدیگر مسدود کرد.
از نظر وی شفافیت و آزادی رسانه و حق دسترسی به اطلاعات و دادگاه‌های مستقل برای مواجهه با افراد متخلف ازجمله راه‌های مبارزه با فساد است.
افزایش دوربین‌های رسمی و غیررسمی نیز یک راه است اما مهمتر از آن نظارت مدنی است که از طریق رسانه‌ها و نهادهای مدنی انجام می‌شود. نظارت درون سازمانی از طریق ادارات بازرسی و حراست و مدیریت‌ها انجام می‌شود. نظارت قضایی که از طریق دستگاه قضایی صورت می‌گیرد.
در همین باره سال گذشته مجید فراهانی، عضو شورای پنجم شهر تهران، نیز درباره شعار مبارزه با فساد گفته بود: مبارزه با فساد چند وجه مهم دارد. مساله اول پیشگیری است. یعنی شرایط و سازوکار به‌گونه‌ای باشد که اساسا فسادی صورت نگیرد. به اعتقاد من، پیشگیری 90درصد مساله است. برای این موضوع نیز باید شفافیت اعمال شود.
رئیس سازمان بازرسی کشور روز شنبه از شناسایی ۲۱۰ گلوگاه فساد در حوزه‌های مختلف خبرداد و درباره شیوه‌های جلوگیری و برخورد با آن به طور مفصل صحبت کرد
مقررات ناکارآمد
آشکار است که خلاهای قانونی گاه موجب بروز فساد می‌شوند و همین طور قوانین ضعیف که باید اصلاح شوند. امضاهای طلایی، مقررات تبعیض‌آمیز، دولتی کردن امور، قیمت‌گذاری‌ها و مجوزهای عجیب و غریب، ممنوعیت‌های واردات و صادرات غیرتعرفه‌ای، همگی منشا فساد هستند. بدون اصلاح آنها نمی‌توان با فساد مبارزه کرد.
فساد اقتصادی یکی از معضلاتی است که کشور را با خود درگیر کرده است. بخشی از این فسادها با سوءاستفاده از قوانین موجود رخ می‌دهد؛ چه قوانینی که در بودجه می‌آید و چه قوانینی که در سایر بخش‌ها موجودند. نحوه اجرا و بعضا عدم نظارت، می‌تواند از این قوانین، گلوگاه فساد بسازد.
غلامرضا تاجگردون نماینده پیشین مجلس و رئیس کمیسیون تلفیق بودجه در مجلس دهم، معتقد است که قوانینی در بودجه وضع می‌شوند که این قانون مالی کشوری را رانت‌خیز می‌کنند.
یک کارشناس علوم سیاسی در مورد فساد به «توسعه ایرانی» گفت: اینکه می‌گویند فساد در داخل دستگاه‌های مختلف حاکمیتی ایران سیستماتیک شده به معنای دشمنی با نظام سیاسی نیست. معنای این جمله این است که ساختار سازوکاری برای بروز نیافتن فساد پیش‌بینی نکرده است
وجود فساد سیستماتیک در کشور
یک کارشناس علوم سیاسی در مورد فساد به «توسعه ایرانی» گفت: اینکه می‌گویند فساد در داخل دستگاه‌های مختلف حاکمیتی ایران سیستماتیک شده به معنای دشمنی با نظام سیاسی نیست. معنای این جمله این است که ساختار سازوکاری برای بروز نیافتن فساد پیش‌بینی نکرده است.
سمیرا سرچمی افزود: در واقع در سازوکار مدرن فرض را بر این می‌گیرند که فرد مسئولیت پیدا کرده در یک دستگاه آدم باوجدانی نیست و اخلاق را رعایت نمی‌کند. بنابراین قانون و قانونگذاران به امید اینکه مدیران پاکدست باشند، دست روی دست نمی‌گذارند. درحالی که در ساختار سیاسی ما هنوز تصور می‌شود باید به امید وجدان و ایمان مدیران نشست که تخلف نکنند و اگر کردند و شاید افشا شد، سپس با آنان برخورد شود!
او ادامه داد: در چنین ساختاری امکان و احتمال ریاکاری برای جلب اعتماد سیستم بالا می‌رود تا از طریق آن بتوان در نبود نظارت با خیال راحت تخلف کرد و حتی در صورت مورد سوال و پرسش قرار گرفتن، پشت ارزش‌ها پنهان شد.
این کارشناس علوم سیاسی تاکید کرد: پیشگیری مهمتر از درمان شعاری‌ست که در عرصه سلامت و تندرستی داده می‌شود. این شعار در موضوع سلامت دستگاه‌ها نیز مصداق دارد. از روش‌های اصلی کشورهای توسعه‌یافته در زمینه جلوگیری از ظهور و بروز فساد، پیش از هرگونه برخورد و بازداشت و دستگیری، یک مسئله‌ی ساده است. نهادهای مردمی مثل مجلس و شوراهای شهر یکی از راهکارهای مدرن برای فریاد زدن فساد است اما در کشور ما معمولا ابتدا با فریاد‌زننده برخورد می‌شود و اینگونه چنین نهادهای مردمی را از کارکرد واقعی خود ساقط می‌کنند.
به گفته‌ی وی «اتاق شیشه‌ای» برای مدیران و مسئولان و کارمندان عالی‌رتبه هر نهاد و سازمانی که در آن قدرت و ثروت توزیع شده است یکی از راهکارهای مدرن برای این است که فساد امکان بروز پیدا نکند. ریل‌گذاری طوری فراهم شده است که هیچ مسئولی از بیم علنی شدن فسادش توسط رسانه‌ها و از دست دادن موقعیتش حاضر نیست دست از پا خطا کند.
دیدگاه تان را بنویسید