از تلاش برای اجماع‌سازی علیه تهران تا بی‌احترامی به دژبانان ارتش ایران؛
باکو این «گزک» را از دست نخواهد داد!
محبوبه ولی
فیلمی که از خروج پیکر اورخان عسگراف از فرودگاه مهرآباد تهران منتشر شده، شمایل واضحی از رفتار تهران و باکو در قبال یکدیگر است. گارد تشریفات دژبان ارتش ایران با احترام کامل نظامی پیکر کارمند جان‌باخته‌ی سفارت آذربایجان را روی فرش قرمز به سوی هواپیمایی که قرار است او را به باکو بازگرداند، تشییع می‌کنند.
در انتهای مسیر، نیروهایی که ظاهرا عضو سرویس اطلاعات خارجی آذربایجان معروف به یاراسا هستند، با لباس و ماسک سیاه زیر تابوت را می‌گیرند و طرف آذربایجانی با رفتاری خصمانه دژبانان جوان ارتش ایران را به بیرون از زیر تابوت هل می‌دهد؛ نمایشی از عنادورزی آذربایجان در قبال احترام مسالمت‌جویانه تهران.
رسانه‌های آذربایجان با پخش این ویدئو نوشتند: «به طرف ایرانی اجازه حمل پیکر شهیدمان را ندادیم!» در مقابل این فیلم در فضای مجازی ایرانیان را عصبانی کرده است.
دلجویی‌های تهران و خصومت‌های باکو
از صبح جمعه، هفتم بهمن که مردی 52 ساله با کلاشینکف به سفارت آذربایجان در تهران حمله کرد، ایران در بالاترین سطوح، تمام تلاش خود را برای دلجویی از باکو به کار بسته است. مهاجم بلافاصله دستگیر و اعترافات او درباره انگیزه‌اش از این حمله و شخصی بودن آن منتشر شد. خود امیر عبداللهیان، نه معاون او یا یکی از مدیران وزارتخانه، بلکه شخص وزیر همان روز به ملاقات مجروحان سفارت آذربایجان در تهران رفت.
ابراهیم رئیسی در تماس تلفنی با علی‌اف اظهار تاسف و دلجویی کرد. نشست مشترک خبری میان امیرعبداللهیان و سفیر باکو در تهران برگزار شد و ایران با تاکید بر شخصی بودن انگیزه این حمله تاکید کرد که عمیقا از این اتفاق متاسف است؛ اما دو طرف نباید اجازه دهند که این حادثه بر روابط دو کشور تاثیر بگذارد.
برعکس اما باکو در تمام این پروسه، همه تلاش خود را به کار بسته تا اتفاقا آن حادثه بر روابط دو کشور تاثیر بگذارد! از ابتدا بر تروریستی بودن حمله به سفارتش در تهران تاکید کرد. سفارت خود در تهران را تعطیل کرد. به شهروندانش هشدار داد که به ایران سفر نکنند.
حتی دو روز پیش اعلام کرد که نیروهای امنیتی این کشور، عملیات گسترده‌ای را علیه یک شبکه جاسوسی ایران آغاز کرده و تاکنون هفت نفر را نیز بازداشت کرده است. وزارت کشور آذربایجان تاکید کرده که این عملیات گسترده در باکو و دیگر شهرهای این کشور ادامه دارد. این اقدام البته تازگی ندارد؛ ایران و آذربایجان هر از گاهی اعلام می‌کنند که گروه‌های تروریستی و جاسوسی علیه یکدیگر کشف کرده‌اند. پس از حادثه تروریستی شاهچراغ نیز ایران خبر از دست داشتن یک تبعه آذربایجان داد و باکو خبر از دستگیری یک شبکه جاسوسی ایرانی.
تلاش برای تدارک یک اجماع جهانی دیگر علیه ایران
در تازه‌ترین اقدام اما دیروز وزارت خارجه این کشور اعلام کرد که از تهران به مجامع بین‌المللی شکایت کرده است.
این وزارتخانه دیروز بیانیه داد که «در ۲۷ ژانویه اسنادی حاوی درخواست‌هایی برای محکومیت بین‌المللی حمله تروریستی به سفارت جمهوری آذربایجان در جمهوری اسلامی ایران، شناسایی و مجازات سریع سازمان‌دهندگان و عاملان این اقدام تروریستی و همچنین تحقق تعهدات ناشی از کنوانسیون وین در مورد روابط دیپلماتیک، برای تصویب به سازمان‌ها و پلتفرم‌های بین المللی مربوطه ارائه شد.»
وزارت خارجه آذربایجان در بیانیه خود همچنین ایران را متهم به تلاش برای جلوگیری از افشای گسترده این حمله به گفته باکو تروریستی در سطح بین‌المللی کرده است.
در همان روز حادثه نیز باکو، تهران را به «نادیده گرفتن طولانی مدت» درخواست دولت آذربایجان برای تقویت امنیت سفارت این کشور در تهران متهم کرد. خلف خلفوف، معاون وزارت خارجه آذربایجان نیز اعلام کرد که به رغم تلاش ایران برای انحراف اذهان عمومی، اسناد و شواهد کافی مبنی بر تروریستی بودن این حادثه را در اختیار داریم. یکی از ادعاهای طرف باکویی این است که مهاجم پس از درگیری با نیروهای امنیتی سفارت جمهوری آذربایجان به خودروی خود بازمی‌گردد تا برداشتن کوکتل مولوتف، سفارت را به آتش بکشد اما در این مدت هیچ خبری از پلیس ایران نبوده است.
شماری از تحلیلگران به فاصله 400 کیلومتری پایتخت ایران تا مرز آذربایجان اشاره می‌کنند و آن را فاصله‌ای قابل دسترس برای پهپادهای اسرائیلی می‌دانند که می‌تواند از خاک آذربایجان بلند شود!
در کنار این ادعاها اما تاکنون شواهد متقنی مبنی بر تروریستی بودن حمله مذکور ارائه نشده است. با این حال باکو تمام عزم خود را برای فراهم آوردن یک اجماع جهانی دیگر علیه تهران به کار بسته است.
از سفیر بریتانیا در تهران تا وزارت خارجه آمریکا و چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه این حمله را محکوم کرده و برخی نیز صریحا اعلام کرده‌اند که در این ماجرا هم‌صدا و در کنار علی‌اف هستند. حتی ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه با ابراز تسلیت در تلگرام خود نوشت که از جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند.
حمایت مسکو از باکو در حالی است که پنج سال پیش صدها روسی که نسبت به اقدام ترکیه در سرنگونی هواپیمای روسیه بر فراز سوریه معترض بودند، شیشه‌های سفارت ترکیه در مسکو را شکستند و روبه‌روی سفارت آتش برپا کردند اما کار به قطع روابط دو طرف نکشید. موارد متعددی از حملات به سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها به انگیزه‌های مختلف در کشورها رخ داده؛ از آتش زدن کنسولگری ایران در بصره گرفته تا همین شکستن شیشه‌های سفارت ترکیه در روسیه؛ کشورها اما عمدتا می‌کوشند تا تبعات این حوادث را به سطح روابط با یکدیگر نکشانند؛ مگر آنکه مانند علی‌اف منتظر بهانه باشند!
اسرائیل و وسوسه‌هایی درباره قفقاز
سه ماه پیش که نقشه‌های علی‌اف برای تغییرات ژئوپلیتیکی در مرز ایران، حذف ایران از مسیر تجاری قفقاز و کریدور زنگزور این سوال را ایجاد کرده بود که «کار تهران- باکو به کجا خواهد کشید؟» کسی فکرش را هم نمی‌کرد که چند ماه بعد یک مرد ایرانی به بهانه اینکه آذربایجان همسرش را به او نمی‌دهد، کلاشینکف دستش بگیرد، به سفارت آذربایجان حمله کند و اینگونه گزک دست علی‌اف بدهد!
انفعال دیپلماتیک ایران در مسئله قره‌باغ، بی‌توجهی به نقش فعال ترکیه و روسیه و خوش‌خیالی‌ها درباره پیوستن قره‌باغ به خاک اسلام در صورت پیروزی آذربایجان، آن هم در شرایطی که تل‌آویو در باکو جولان می‌دهد، خطایی بود که تبعاتش یک به یک پدیدار میشود
در این میان تحلیلگران بیش از هر چیز به چرایی رفتار تند باکو در قبال مسالمت‌جویی‌های یک‌طرفه‌ی تهران می‌پردازند و در پاسخ به «اسرائیل» و روابط مستحکم آن با دولت باکو می‌رسند. شماری از آنها به فاصله 400 کیلومتری پایتخت ایران تا مرز آذربایجان اشاره می‌کنند و آن را فاصله‌ای قابل دسترس برای پهپادهای اسرائیلی می‌دانند که می‌تواند از خاک آذربایجان بلند شود!
همزمان آذربایجان نیز خاک خود را با گشاده‌دستی بسیار در اختیار اسرائیل قرار داده و نزدیکی نظامی - امنیتی دو کشور امروز یکی از واقعیت‌های بی‌پرده در منطقه است که تهدیدی جدی علیه ایران محسوب میشود. از سوی دیگر با مواضع و سیاستی که از باکو دیده میشود، به نظر نمی‌رسد که اقدامات آشتی‌جویانه تهران، آذربایجان را وادارد که سر سازگاری با ایران داشته باشد.
به انگیزه‌های باکو باید نقشه‌های آن درباره قفقاز را نیز اضافه کرد که منافع ایران را به خطر می‌اندازد و با مخالفت تهران مواجه شده است. حال اما علی‌اف با گزکی که به دست آورده قصد دارد تهران را در مظان اتهام و محکومیت قرار دهد تا خیالش از شر مزاحمت‌های احتمالی آن راحت شود.
روزنامه «توسعه ایرانی» در شماره ششم مهر 1400 خود در گزارشی با عنوان «یک جنگ و یک خام‌اندیشی پُرهزینه» به این موضوع پرداخت که گرچه ایران در جنگ قره‌باغ حامی سرسخت باکو بود اما «روی ناخوش پیروزی آذربایجان در قره‌باغ خود را به ایران نشان خواهد داد» و حال به نظر می‌رسد آن روی ناخوش در حال نمایان شدن است!
انفعال دیپلماتیک ایران در مسئله قره‌باغ، بی‌توجهی به نقش فعال ترکیه و روسیه و خوش‌خیالی‌ها درباره پیوستن قره‌باغ به خاک اسلام در صورت پیروزی آذربایجان، آن هم در شرایطی که تل‌آویو در باکو جولان می‌دهد، خطایی بود که تبعاتش یک به یک پدیدار میشود.
دیدگاه تان را بنویسید