ایران و آمریکا درباره متن پیشنهادی اتحادیه اروپا با احتیاط سخن گفتند
پایان برجام و آغاز PLAN B؟
طهمورث حسینی
از زمان روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی، به‌تدریج ریل حرکت قطار مذاکرات هستهای از مسیر تنش‌زدایی به سمت افزایش تنش‌ها تغییر کرده است. چند روز پیش رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفتوگو با شبکه سی.ان.ان، در اظهاراتی دوپهلو گفته بود که اقدامات ایران برای راه‌اندازی نسل‌های جدید سانتیفیوژ با غنای نزدیک به 90 درصد «شبیه به اقدامات برای ساخت سلاح هستهای است.»
هفته گذشته، نیز کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی سیاست خارجی در گفتوگو با «الجزیره» اعلام کرد: «ایران غنی‌سازی اورانیوم را از ۲۰درصد به ۶۰درصد رسانده و به‌راحتی می‌‌تواند آن را به ۹۰درصد برساند.» او عبارت دیگری را هم اضافه کرده و گفته بود که «ایران توانایی‌‌های فنی ساخت بمب هستهای را دارد، ولی قصد انجام آن را ندارد.» حسین جابر انصاری، سخنگوی پیشین وزارت خارجه این اظهارات خرازی را نشانه اولیه «راهبرد احتمالی جدید» جمهوری اسلامی خوانده بود.
با افزایش تنش‌ها جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، آخرین تلاش‌های دیپلماتیک خود را با انتشار مقاله‌‌ای در روزنامه فایننشال‌تایمز چاپ لندن گزارش کرده و نوشته است: «پس از ۱۵ ماه مذاکرات فشرده در وین با اعضای توافق هستهای برجام و ایالات متحده «فرصت برای مصالحه‌های بیشتر بر سر مسائل مهم، به پایان رسیده است.»
فرصتِ محدودِ طلایی
مقاله جوزپ بورل شاید یکی از مهمترین و کلیدی‌ترین اظهارنظرها در مسیر یکساله مذاکرات بوده است. او در مقاله خود گفته است: «من اکنون متنی را روی میز گذاشته‌ام که با جزئیات دقیق، به لغو تحریم‌ها و همچنین گام‌های هستهای مورد نیاز برای احیای برجام می پردازد. این متن بهترین معامله ممکن است که من به عنوان تسهیل‌کننده مذاکرات، آن را امکان‌پذیر می‌دانم. این یک توافق کامل نیست، اما به همه عناصر اساسی می‌پردازد و شامل مصالحه بر سر مواردی است که همه طرف‌ها به سختی آن را به دست آورده‌اند.»
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تاکید کرده است: «اکنون باید تصمیم‌هایی گرفته شود تا از این فرصت منحصر به فرد برای رسیدن به موفقیت استفاده شود» و در ادامه نوشته «من هیچ جایگزین جامع یا مؤثر دیگری را در دسترس نمی‌بینم.»
بورل در این مقاله هشدار داده است که «اگر توافق رد شود ما در معرض خطر یک بحران هستهای خطرناک هستیم که در مقابل آن چشم‌انداز افزایش انزوای ایران و مردم آن قرار دارد. این مسئولیت مشترک ما است که توافق را نهایی کنیم.»
مقاله این مقام اتحادیه اروپا زوایای گفت‌وگوی تلفنی 120 دقیقه‌ای ابراهیم رئیسی و امانوئل مکرون را نیز روشن‌تر می‌کند. جایی که رئیس‌جمهور فرانسه خواستار توافق «هرچه زودتر» با ایران شده و از رئیسی خواسته است «انتخاب روشنی» داشته باشد.
انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات احیای برجام نیز در مقام دفاع از مقاله جوزپ بورل در توئیتی نوشت: «بهترین توافق ممکن برای تمامی طرفین روی میز است. [این توافق] مزایای اقتصادی شفاف و قابل‌توجهی بری مردم ایران و مزایایی قابل راستی‌آزمایی در زمینه منع اشاعه تسلیحات اتمی برای جامعه بین‌المللی است. از تمامی طرفین دعوت میکنم گام آخر را بردارند.»
عمان نیز که همیشه نقش میانجی را در روزهای سخت سیاست‌خارجی ایران بازی کرده، دوباره وسط میدان آمد و «بدر البوسعیدی»، وزیر امور خارجه‌اش در گفت‌و گو با امیرعبداللهیان، با اشاره به ارزیابی خود از طرف‌های مختلف مذاکره کننده در وین، ضرورت نیل به توافق در مذاکرات هسته ای را مورد تأکید قرار داد و گفت: «ما معتقدیم که همه طرف‌ها خواستار رسیدن به توافق نهایی هستند و فرصتی طلایی برای رسیدن به یک توافق فراهم شده است.»
ایران و آمریکا، مطالعه متن و پاسخ مبهم
ساعاتی بعد از انتشار مقاله بورل، علی باقری، مذاکره‌کننده ارشد ایران در توئیتی دو پهلو، رد و بدل شدن پیشنهادها را تایید کرد اما گفت که به لحاظ «شکلی» و «محتوایی» باید رایزنی شود: «در طول هفته گذشته، تبادل‌نظرهای جدی و سازنده‌ای با طرف‌های مقابل پیرامون مذاکرات وین انجام شده است. هماهنگ‌کننده ایده‌های خود را برای جمع‌بندی مذاکرات ارائه کرده است. ما نیز ایده‌هایی برای جمع‌بندی مذاکرات، هم از لحاظ شکلی و هم محتوایی، داریم که به اشتراک گذاشته خواهد شد.
ساعتی بعد هم «ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا دریافت متن پیش‌نویس ارائه شده توسط جوزپ بورل، برای نهایی کردن مذاکرات احیای برجام را تأیید کرد و گفت: در حال بررسی آن برای اجرای کامل برجام هستیم. به گفته پرایس، پیش‌نویس جدید جوزپ بورل مشابه پیش‌نویسی است که در اسفند ماه پیش از توقف مذاکرات تهیه شده‌بود اما با اندکی تغییر.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تصریح کرد که کشورش سرگرم مطالعه این تغییرات است و به سرعت پاسخ خواهد داد و گفت: «امیدواریم که ایران هم از این فرصتی که دارد، استفاده کند.»
ایران و آمریکا آماده پلن ب می‌شوند؟
به رغم ارسال متن پیشنهادی از سوی اتحادیه اروپا، هیچ کدام از دیپلمات‌های برجسته دو کشور نسبت به احیای برجام خوش‌بینی ندارند. هفته پیش، رئیس اطلاعات انگلیس به خبرنگاران گفت که ایران تصمیم گرفته شروط آمریکا را برای ورود مجدد به توافق رد کند، گرچه می‌‌خواهد مذاکرات پیش برود.
مهدی مطهرنیا، کارشناس مسائل بین‌الملل معتقد است که به زودی باید برنامه «ب» از سوی هر کدام از طرف‌های برجامی (ایران و آمریکا) نسبت به دیگری روی میز قرار گیرد، اگر چه هر کدام سعی دارند فضا را کنترل کنند، اما فرصت برای به نتیجه رساندن مذاکرات احیای برجام کوتاه است.
او درباره این زمان کوتاه معتقد است: «آمریکا مهلت این کار را تا مهرماه قرار داده است اما به نظر می‌آید ایران به اسفندماه می‌اندیشد.»
مطهرنیا برنامه «ب» آمریکا را محاصره منطقهای ایران با فرماندهی اسراییل و پشتیبانی اعراب می‌داند و در مقابل معتقد است که برنامه «ب» ایران نزدیکی هرچه بیشتر به شرق است.
حسین موسویان، از دیپلمات‌های پیشین کشورمان نیز می‌گوید احتمال جدی وجود دارد که برجام شکست بخورد، لذا ایران برای بهبود روابط منطقهای خود با برجام و بدون برجام باید برنامه داشته باشد.
موسویان براین باور است که در صورت عدم حصول برجام و روی کار آمدن جمهوری خواهان در کاخ سفید آن‌ها فشار حداکثری خود علیه تهران را ادامه خواهند داد و در این ارتباط با کشورهای غربی علیه ایران اجماع خواهند داشت.به همین دلیل او هم داشتن برنامه جایگزین برجام را پیشنهاد می‌کند: «اگر برجام شکست خورد؛ بهتر است که ایران برنامه«ب» نیز داشته باشد که بتواند موضوع خصومت‌ها بین ایران و آمریکا را به نوعی مدیریت کند.»
فریدون مجلسی، از کارشناسان روابط بین‌الملل نیز معتقد است که مسیر سابق ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل مانند زمان دوره محمود احمدی‌نژاد طی خواهد شد: «فکر میکنم بار دیگر همان اتفاق خواهد افتاد. این حرف‌‌هایی هم که قدرت‌‌های منطقهای می‌‌زنند، ژست‌‌های عربستان و اردن و در باغ‌سبز نشان دادن‌ها، همه برای این است که بگویند ما تمام سعی خودمان را به کار گرفتیم که این اتفاق برای ایران نیافتد، ولی جمهوری اسلامی برعکس عمل کرد.»
برجام و بوی گربه مرده
این فقط دیپلمات‌ها و رسانه‌های ایران نیستند که از پایان برجام به رغم متن پیشنهادی جوزپ بورل خبر می‌دهند. رسانه‌های غربی هم دیگر عینک خوش‌بینی را کنار گذاشته‌اند. حقیقت شاید همانی باشد که «والتر راسل مید»، ستون‌‌نویس وال‌‌استریت ژورنال نوشت و دیپلمات‌ها و هیات‌های مذاکره‌کننده آرام آرام دارند خود را آماده گفتن آن می‌کنند: «مهم نیست چه نامی به آن می‌‌دهید، «برنامه جامع اقدام مشترک»، «برجام» یا «توافق هستهای با ایران». مهم این است که برجام به مشکل خورده. از زمانی که ترامپ، آمریکا را از توافق دولت اوباما که در ازای محدودیت‌‌های موقت فعالیت‌‌های هستهای ایران به تحریم‌‌های اقتصادی علیه این کشور پایان می‌‌داد بیرون کشید، این توافق، گربه شرودینگر دیپلماسی بوده است. گربه‌‌ای در جعبه‌‌ای مهروموم شده که معلوم نیست مرده است یا زنده و وضعیتی نامشخص دارد. این روزها اما دیگر نمی‌‌توان بوی زننده‌‌ای را که از این جعبه به مشام می‌‌رسد، نادیده گرفت. با نزدیک‌‌شدن ایران به آستانه هستهای، انگار حماسه رو به پایان است.»
سوتیتر(1):
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، آخرین تلاش‌های دیپلماتیک خود را در راستای احیای برجام با انتشار مقاله‌‌ای در روزنامه فایننشال‌تایمز چاپ لندن گزارش کرده و نوشته است: «پس از ۱۵ ماه مذاکرات فشرده در وین با اعضای توافق هستهای برجام و ایالات متحده «فرصت برای مصالحه‌های بیشتر بر سر مسائل مهم، به پایان رسیده است»
سوتیر (2)
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته که اگر توافق رد شود در معرض خطر یک بحران هستهای خطرناک خواهیم بود. ایران و آمریکا هر دو در مقام پاسخ گفته‌اند که در حال بررسی متن پیشنهادی هستند. با این حال دیپلمات‌ها و رسانه‌های دو کشور، امید خود به احیای برجام را از دست داده‌اند
دیدگاه تان را بنویسید