تعطیلات نوروز، مذاکرات وین را به خلسه وا داشت
برجام در تعلیق
طهمورث حسینی
معروف است که در نظام اداری ایران، در فاصله بین روزهای آخر اسفند تا اواسط فروردین، عملا اتفاقی پیش نمی‌رود و هر کس هر کاری دارد بهتر است منتظر پایان تعطیلات باشد. شبیه به همین وضعیت، با شدتی کمتر، در بازه زمانی کوتاه‌تری در فاصله بین اواخر دسامبر تا چند روز اول ژانویه در صحنه سیاست بین‌الملل یا مشخصا در کشورهای غربی در جریان است و معمولا جز به اجبار تصمیمات بزرگی در این محدوده گرفته نمی‌شود.
این بار اما بنظر می‌رسد دیپلمات‌های حاضر در مذاکرات احیای برجام نیز کم‌وبیش نوروز را جدی گرفته‌اند. شاید پشت پرده و در تماس‌ها اتفاقاتی رخ داده باشد اما تا جایی که به اخبار علنی و صحنه رسانه‌ای مربوط است، برجام نیز دو سه هفته گذشته را در تعطیلات گذرانده است. بجز ادعاها و اخبار تأییدنشده پراکنده‌ای که آن‌ها نیز از پیشرفت اساسی در گفت‌وگوها خبر نمی‌دهند، صحنه برجام صحنه نسبتا خلوتی بوده است. صحبت‌های پرسروصدای وزیر خارجه ایران، انتقادات چهره‌ها و نمایندگان اصولگرا از روند مذاکرات، تغییر در تیم مذاکره‌کننده آمریکا و جمع‌شدن چادر خبرنگاران در نزدیکی هتل کوبورگ، محل مذاکرات، قابل‌توجه‌ترین اتفاقات در این مدت بودند.
فعلا در وین خبری نیست
تازه‌ترین خبر در این زمینه را استفانی لیختن‌اشتاین، خبرنگار اتریشی حوزه سیاست بین‌الملل داد که از جمله پوشش‌دهندگان مذاکرات بوده است. او در توییتر نوشت: «متأسفانه باید خبر بدهم که پایین‌آوردن و جمع‌کردن چادر خبرنگاران در نزدیکی هتل کوبورگ در وین شروع شده است.» توضیح لیختن‌اشتاین درباره علت چنین تصمیمی البته قابل پیش‌بینی بود: « این را باید چه طور تفسیر کنیم؟ به نظر می‌رسد احتمالا مدت زمانی طول خواهد کشید تا احتمالا مذاکره‌کنندگان برجام به وین بازگردند. در این فاصله، میزبان‌های اتریشی می‌خواهند حواسشان به بودجه باشد.» به عبارتی جمع‌آوری محل استقرار خبرنگاران نتیجه غیرمستقیم وضعیت مذاکرات است. در حالی که مذاکرات عملا در وضعیت شبیه به بن‌بست اگر نه بن‌بست قطعی، قرار دارد و فعلا چشم‌اندازی از بازگشت تیم‌های مذاکره‌کننده به وین و نیاز به حضور خبرنگاران در چشم‌انداز کوتاه‌مدت وجود ندارد و در نتیجه طرف اتریشی که متحمل هزینه‌های میزبانی است به این نتیجه رسیده است که فعلا نیازی نیست جایگاه برای حضور خبرنگاران در کنار هتل خالی از دیپلمات وجود داشته باشد.
صحنه برجام در تعطیلات نوروز نسبتا خلوت بود. صحبت‌های پرسروصدای وزیر خارجه ایران، انتقادات چهره‌های اصولگرا از روند مذاکرات، تغییر در تیم مذاکره‌کننده آمریکا و جمع‌شدن چادر خبرنگاران در نزدیکی هتل کوبورگ، محل مذاکرات، قابل‌توجه‌ترین اتفاقات در این مدت بود
عقب‌نشینی دوباره امیرعبداللهیان پس از آزمونی دیگر
اظهارات وزیر خارجه ایران در گفت‌وگویی تلویزیونی، یکی دیگر از اتفاقات خبرساز حاشیه برجام در تعطیلات نوروز بود. حسین امیرعبداللهیان در این گفت‌وگو از مقامات سپاه نقل کرد که به او گفته‌اند اگر مسئله برجام در حال حل شدن است و تنها موضوع سپاه باقی مانده است، مذاکره‌کنندگان نگذارند ماجرای سپاه مانع کار شود. او این را به عنوان ایثار از خودگذشتگی مقامات سپاه عنوان و البته همزمان بر رعایت خط قرمزها تأکید کرد. این اظهارات البته همانند صحبت‌های پیشین وزیر خارجه درباره در نظر گرفتن گزینه مذاکرات مستقیم با ایالات متحده در صورت نیاز، با موج واکنش منفی از سوی جریان اصولگرا، باز هم به سردمداری حسین شریعتمداری، مدیر مسئول کیهان مواجه شد و امیرعبداللهیان نیز باز اظهارات خود را توضیح داد و عملا از حرف خود عقب‌نشینی کرد. این نکته قابل توجه است که در دو مرحله، وزیر خارجه نشانه‌هایی از تمایل به انعطاف در فرایند احیای برجام را نشان داده است و هر دو بار با واکنش گسترده جناح نزدیک به دولت از تصمیم خود عقب نشسته است.
انتقادات نمایندگان اصولگرا
از «عدم رعایت خطوط قرمز»
انتقاد اصولگرایان البته تنها به اظهارات وزیر امور خارجه ختم نشد و برخی دیگر نیز بر اساس اخبار تأیید نشده در این باره به دولت و مذاکره‌کنندگان بابت «پذیرش توافقی ناکافی» انتقاد کردند. علی خضریان، نماینده مجلس از تهران در رشته توییتی توضیح داد که به همراه جمعی از کارشناسان و نمایندگان، آن چه را او پیش‌نویس متن تهیه‌شده در مذاکرات وین خواند، بررسی کرده و البته نتیجه این بررسی نارضایتی گسترده بوده است: «واقعیت این است [که] آن چه تاکنون در متن ۳۷ صفحه‌ای پیش‌نویس توافق حاصل شده است، حاکی از عدم تحقق خطوط قرمز نظام و برخلاف قانون مجلس و تحمیل خسارت جدید به منافع ملی است، به طوری که در این متن شاهد عدم تضامین عملی و واقعی برای رفع تحریم‌ها و عدم وضع تحریم جدیدی علیه ملت ایران هستیم.»وی ادامه داد: «از سویی دیگر، فروش نفت همچنان با محدودیت‌هایی همراه است و برخلاف سیاست قطعی نظام مبنی بر لغو کل تحریم‌ها جهت بازگشت ایران به تعهدات برجام، در پیش‌نویس ۸ مارس، تعهدات اصلی آمریکا به بعد از اقدامات ایران موکول شده است و امکان راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها نیز برای ایران پیش‌بینی نشده است.»خضریان البته تنها نماینده منتقد روند گفت‌وگو در دولت فعلی نیست. چندین چهره اصولگرای دیگر نیز در این مدت مواضعی مشابه داشته‌اند. مصطفی میرسلیم، نماینده مجلس و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز در توئیتی نوشت:«هر توافقی در وین باید دربرگیرنده رفع تحریم‌ها به طور کامل و عملی و راستی‌آزمایی شده و نیز جبران خسارت ناشی از پیمان‌شکنی قبلی آمریکا و بدعهدی اروپا باشد و الا مردود است.»
سیدمحمود نبویان، دیگر نماینده تهران و از مخالفان قدیمی برجام، در تازه‌ترین اظهارنظر خود صریحا مدعی شده که خطوط قرمز در توافق احیای برجام رعایت نشده است. به گزارش فارس و به ادعای چندباره نبویان، سخنرانی بایدن به عنوان تضمین پذیرفته شده است، اقدامات ایران قبل از رفع تحریم نفتی و بانکی انجام خواهند شد، فروش نفت ایران محدود به کشورهایی خواهد بود که آمریکا تأیید کند، انتقال پول‌های مسدودشده ایران مشروط به تأمین نظر آمریکا خواهد بود و راستی‌آزمایی نیز به عهده خود آمریکا و اروپا گذاشته شده است. انتقادات مطرح شده نشان می‌دهد برخلاف برخی تصورات، اصولگرایان خارج از دولت آن چنان هم آماده نیستند که با آغوش باز پذیرای هر چه تیم رئیسی از وین می‌آورد، باشند.
انتقادات گسترده اصولگرایان به اظهارات وزیر امورخارجه و پیش‌نویس احتمالی توافق نشان می‌دهد برخلاف برخی تصورات، اصولگرایان خارج از دولت آن چنان هم آماده نیستند که با آغوش باز پذیرای هر چه تیم رئیسی از وین می‌آورد، باشند
تغییر دوباره در تیم آمریکا به دلیل اختلاف با «مالی»
خبر مهم دیگر در این فاصله، تغییری دوباره در تیم مذاکره‌کننده آمریکا در مذاکرات احیای برجام بود که در راستای تغییر قبلی به نظر می‌رسید. دن شپیرو، سفیر سابق آمریکا در اسرائیل که به دلیل روابط و آشنایی‌هایش با اسرائیلی‌ها به عنوان «نجواگر اسرائیل» در تیم مذاکره‌کننده خوانده می‌شد، اواخر تعطیلات نوروز اعلام کرد از تیم خارج می‌شود و به اندیشکده شورای آتلانتیک می‌رود. علت رفتن او نیز اختلافات با شخص رئیس هیئت مذاکره‌کننده آمریکا در وین، یعنی رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران خوانده شده است. پیشتر، ریچارد نفیو که در دولت باراک اوباما، طراحی ساختار نوین تحریم ایالات متحده به نام او ثبت شد و خود او نیز کتابی در این باره نوشته بود، با دلیل مشابه یعنی اختلاف با مالی به همراه دو نفر دیگر از تیم آمریکا رفت. رفتن «معمار تحریم‌ها» و «نجواگر اسرائیل» هر دو به دلیل اختلافات با مالی که پیش از قرار گرفتن از این سمت به عنوان یکی از جدی‌ترین حامیان برجام در ایالات متحده شهرت داشته است، از سوی بسیاری نشانه واضحی از مسیر مورد نظر تیم مذاکره‌کننده آمریکا در روند احیای برجام دیده شده است، روندی که در آن احتمالا تحریم‌ها جایگاه سابق را نخواهند داشت.
تعطیلات برجام هم تمام می‌شود؟
اینکه طرف‌های مذاکره کننده با حرف‌های دیپلماتیک خود امیدواری برای احیا برجام را زنده نگه دارند دیگر تکراری و بدون جذابیت شده است. حتی اگر ژان لودریان، وزیر امور خارجه فرانسه بگوید که پرونده هسته‌ای ایران، یک «موضوع مهم سیاسی» و درحال حاضر مهمترین و بزرگترین پرونده دیپلماتیک درجهان است و یا سخنگوی وزارت خارجه آمریکا این جمله تکراری را بازهم بگوید که «در هفته‌های اخیر به پیشرفت‌هایی در مذاکرات دست یافته‌ایم. چند مسئله محدود حل نشده وجود دارد.»
تعطیلات برای مردم ایران به پایان رسیده و فصل جدیدی از زندگی را در سال جدید آغاز خواهند کرد. زندگی جدید که هرچه رئیس جمهور بگوید آن را به برجام گره نزده اما مردم به دلیل تاثیر مستقیم نتجه مذاکرات در معیشت خود با حساسیت آن را دنبال می‌کنند.
دیدگاه تان را بنویسید