باقری کنی، جایگزین عراقچی شد؛
بازگشت دست راست جلیلی به صحنه
محبوبه ولی
«مانند همیشه، عراقچی کت و شلوار مشکی بدون کراوات به تن داشت. عراقچی که به زبان انگلیسی مسلط است در جزئیات تولید سوخت هسته‌ای نیز تخصص دارد. او با آرامش آهنینش می‌توانست تمرکز ما را که در طرف مقابل بودیم به هم بزند. تخت روانچی نیز همچون همیشه همراه عراقچی بود. مانند رئیس‌شان محمد جواد ظریف، مذاکره‌کنندگان اصلی ایران در غرب تحصیل کرده‌اند. عراقچی در انگلستان درس خوانده بود و تخت روانچی سابقه تحصیل در دانشگاه کانزاس و همچنین سوئیس را داشت. هر دو مدت زیادی در سرویس خارجی ایران خدمت کرده‌اند. آن طور که ما متوجه شدیم تفاوت بین آنها در این بود که عراقچی زمان انقلاب ۱۹۷۹ در ایران بود و برای همین اعتبار انقلابی بیشتری داشت در عوض تخت‌روانچی به ظریف نزدیک‌تر بود و نظرش برای نهایی ساختن توافق اهمیت زیادی داشت. هر دو دانا و متعهد به انقلاب بودند و سرسختی نشان دادن را مایه اعتبار خود می‌دیدند.»
آنچه در سطور بالا آمد، توصیف وندی شرمن از عراقچی و تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران است در کتاب «بدون هراس». کتابش را دو سه سال پیش انتشارات سروش، وابسته به صدا و سیما منتشر کرد. یادآوری این کتاب در حال حاضر اما از این روست که آن زمان هم مانند این روزها، نام عراقچی و باقری به بهانه این کتاب در کنار هم قرار گرفت.
ماجرا از این قرار بود که علی باقری، معاون سعید جلیلی در مذاکرات هسته‌ای دهه 80، بر کتاب حدودا 300 صفحه‌ای وندی شرمن، مقدمه‌ای 33 صفحه‌ای در مدح تیم مذاکره‌کننده جلیلی و در نکوهش تیم مذاکره‌کننده عراقچی نوشت.
ناشر در مقدمه کتاب ذکر کرده که از آقایان عراقچی و باقری خواسته تا نقطه نظرات خود در مورد خاطرات وندی شرمن را بنویسند؛ اما عراقچی هیچ پاسخی به این درخواست سروش نداده و تنها این علی باقری بوده است که مقدمه‌ای نوشته و ارسال کرده است.
باید منتظر ماند و دید که حضور افرادی چون باقری در وزارت خارجه، چوب لای چرخ برجام است یا اینکه او نیز مانند اصولگرایانی که نسبت به توافق چند روز پیش با آژانس رنگ عوض کردند، تغییر موضع داده و به برجام علاقه‌مند خواهد شد!
تحصیلکرده دانشگاه امام صادق و دست راست سعید جلیلی
آن روزها این مقدمه باقری بسیار سر و صدا کرد. البته شبکه افق صدا و سیما و وب‌سایت مدرسه کالک وابسته به بسیج دانشجویی و مرکز رشد دانشگاه امام صادق هم در سال‌های گذشته تریبون نقدهای تند باقری به برجام و تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای بوده‌اند. به واسطه همین نقدها، باقری را به عنوان یکی از مخالفان سرسخت برجام می‌شناسند.
حالا او با این پیشینه، جایگزین عباس عراقچی در وزارت خارجه شده است. به عبارتی حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه دولت ابراهیم رئیسی، علی باقری را به جای عباس عراقچی، به سمت معاون سیاسی خود منصوب کرده است.
از پریشب که این خبر به طور رسمی اعلام شد، گمانه‌زنان سیاسی به دنبال تاثیر این انتصاب بر مذاکرات وین و سرنوشت برجام هستند. علی باقری کنی، متولد 1346 در کن از توابع تهران است. فارغ‌التحصیل رشته معارف اسلامی و اقتصاد از دانشگاه امام صادق، دانشگاهی که عموی مرحومش محمدرضا مهدوی کنی ریاست آن را برعهده داشت نیز هست.
او را دست راست سعید جلیلی معرفی می‌کنند. به ویژه آنکه در کنار سعید جلیلی شناخته شد. سال‌ها پیش وقتی جلیلی و ویلیام برنز، رئیس کنونی سیا رو در روی هم نشستند تا برای نخستین بار مذاکره دو مقام ارشد ایران و آمریکا درباره مسائل هسته‌ای ایران را رقم بزنند، باقری معاون جوان جلیلی بود که همان زمان به واسطه همین مذاکرات به چهره شناخته‌شده‌ای تبدیل شد که نماینده تام و تمام افکار جلیلی است.
با وزیر شدن حسین امیرعبداللهیان، نگاه‌ها از باقری برداشته شد. اکنون اما با پست جدید وی و جایگزینی‌اش با عباس عراقچی، نگاه‌ها دوباره معطوف به اوست؛ با این سوال اساسی که آیا دور هفتم مذاکرات در وین به سرپرستی او انجام خواهد شد؟
دو سه سال پیش هم که رئیسی، قاضی‌القضات شد، پست معاون امور بین‌الملل قوه قضاییه و دبیر ستاد حقوق بشر این قوه را به باقری داد و در واقع او را به جای یکی از پنج برادر لاریجانی نشاند.
نابلد زبان، سرسخت، غیرمنعطف
با ریاست جمهوری رئیسی، بسیاری او را یکی از گزینه‌های اصلی برای وزارت خارجه می‌دانستند. دو ماه پیش وقتی سورامانیام جایشانکار، وزیر خارجه هند به ایران آمده بود و با رئیسی دیدار کرد، باقری نیز در آن دیدار حضور داشت. این امر گمانه‌زنی‌ها درباره وزارت او را تقویت کرد.
با وزیر شدن حسین امیرعبداللهیان، نگاه‌ها از باقری برداشته شد. حالا اما با پست جدید وی و جایگزینی‌اش با عباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد ایران در وین، نگاه‌ها دوباره معطوف به اوست؛ با این سوال اساسی که آیا دور هفتم مذاکرات در وین به سرپرستی او انجام خواهد شد؟
در پاسخ به این سوال بسیاری مطرح می‌کنند که تکلیف مذاکرات وین در دولت رئیسی هنوز مشخص نیست. در واقع هنوز مشخص نیست که وزارت خارجه قرار است این مذاکرات را پیش ببرد یا شورای عالی امنیت ملی.
برخی دیگر به عدم تسلط باقری به زبان انگلیسی اشاره کرده و معتقدند که با توجه با این امتیاز منفی، احتمالا کس دیگری اداره مذاکرات را برعهده خواهد گرفت. حتی گروهی با اشاره به اینکه امیرعبداللهیان حکم مشاور را برای عراقچی زده است، احتمال می‌دهند که نقش مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای کماکان برای عراقچی محفوظ است؛ هرچند که این احتمال ضعیف به نظر می‌رسد.
چه‌بسا باقری هم به برجام علاقه‌مند شود!
دسته‌ای دیگر به علاقه دولت رئیسی برای حصول سریع نتیجه در وین اشاره و مطرح می‌کنند با توجه به اینکه دولت و در مجموع حاکمیت به شدت مخالف طولانی شدن فرآیند مذاکره و فرسایشی شدن آن است، از فرستادن باقری به وین پرهیز خواهد کرد چراکه طرفین مقابل در برجام تجربه مذاکره با او را دارند و شیوه مذاکراتی سخت و غیرمنعطف او، امکان توافق سریع را از بین خواهد بُرد.
کوروش احمدی، تحلیلگر سیاست خارجی در این خصوص به «انتخاب» گفته است: «اگر آقای باقری عهده‌دار مذاکرات شود، سایه سوابق و نظرات قبلی‌شان ممکن است حداقل تا مدتی سنگینی و ایجاد حاشیه کند. ایشان و آقای جلیلی همیشه نسبت به توافق برد-برد با غرب اکراه داشته و از ابتدا نیز در زمره مخالفان جدی برجام بوده‌اند.»
در واقع شماری از تحلیلگران انتصاب او به این سمت را یک پیام و پالس منفی برای مذاکره و برجام می‌دانند. در نهایت اما عمده تحلیلگران معتقدند از آن جایی که اراده حاکمیت و دولت استوار بر توافق و رفع تحریم‌هاست، افرادی چون باقری نیز هر عقیده‌ای که در خصوص برجام داشته باشند، در امتداد همین اراده قرار گرفته و تصمیم حاکمیت ارجح بر دیدگاه شخصی آنها قرار خواهد گرفت.
حال باید منتظر ماند و دید که حضور افرادی چون باقری در وزارت خارجه، چوب لای چرخ برجام است یا اینکه او نیز مانند اصولگرایانی که نسبت به توافق چند روز پیش با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رنگ عوض کردند، تغییر موضع داده و به برجام علاقه‌مند خواهد شد!
دیدگاه تان را بنویسید