پرسشی که انگیزه پیشبُرد مذاکرات وین را کمرنگ کرده است؛
رئیسی به توافق روحانی وفادار می‌ماند؟
محبوبه ولی
آیا ممکن است همانطور که ترامپ، برجامی که بایدن امضا کرده بود را پاره کرد، رئیس دولت جدید در ایران نیز زیر میز توافقی بزند که دولت روحانی در وین مشغول مذاکره برای آن است؟
با سرد شدن تنور مذاکرات در وین، حالا دیگر بسیاری معتقدند بعید است که احیای برجام در دولت روحانی اتفاق بیافتد. حسن روحانی به زودی دولت را به ابراهیم رئیسی تحویل خواهد داد و ارزیابی تحلیلگران سیاسی این است که دولت او انگیزه چندانی برای احیای برجام در این چند هفته باقی مانده ندارد.
بسیاری مانند علی مطهری، نایب رئیس سابق مجلس هم به روحانی و ظریف توصیه می‌کنند که اجازه دهند توافق وین توسط دولت جدید امضا شود، وگرنه «چهارسال دیگر شاهد هتاکی افراطی‌ها به این دولت خواهیم بود.»
یک وقفه طولانی و مشکوک
بدین ترتیب باید گفت که احتمالا مذاکرات وین و به طور کلی مذاکرات احیای برجام به دولت ابراهیم رئیسی کشیده خواهد شد اما این تغییر دولت چه تاثیری بر روند این مذاکرات گذاشته است؟ مهمترین تاثیر آن تا اینجای کار، طولانی شدن زمان برای آغاز دور جدید مذاکرات بوده است.
اروپا و آمریکا دلواپس این هستند که سیاست جمهوری اسلامی نسبت به برجام و مسئله هسته‌ای در دولت ابراهیم رئیسی تغییر کند و دولت جدید به اندازه دولت روحانی انعطاف به خرج ندهد؛ هرچه ابراهیم رئیسی به این مذاکرات نزدیک‌تر می‌شود، این نگرانی نیز تشدید می‌شود
دور ششم مذاکرات وین، پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران به پایان رسید. قرار بود که دور هفتم بعد از انتخابات و مشخص شدن رئیس‌جمهور بعدی ایران، برگزار شود. اکنون اما با گذشت بیش از دو هفته از انتخابات ریاست جمهوری در ایران، هنوز خبری از دور هفتم مذاکرات وین برای احیای برجام نیست.
فاصله دور پنجم و ششم این مذاکرات حدود 10 روز بود، اما طولانی شدن فاصله دور ششم و هفتم، بسیاری را نسبت به احیای برجام ناامید و دلسرد کرده است. هرچند که طرفین می‌کوشند همچنان «امید» را زنده نگه دارند. مذاکره یک‌ساعته دیروز امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه، آنگلا مرکل صدراعظم آلمان و شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین درباره ایران و تاکید بر اینکه هنوز دریچه‌ای برای احیای برجام گشوده است، بخشی از همین تلاش است؛ آنچنانکه یک مقام کاخ الیزه پس از این دیدار مجازی گفت که «هدف سران از این پیام، تقویت روحیه مذاکره‌کنندگان در وین، پس از ماه‌ها مذاکرات است.»
آغاز ورود تیم رئیسی به مذاکرات
بخشی از این وقفه و تعلل اما به انتقال قدرت در ایران و نگرانی اروپا و آمریکا از مواضع دولت جدید نسبت به مذاکرات وین و برجام است. هرچند که آنها صرحتا تاکید کرده‌اند که می‌دانند تصمیم‌گیرنده اصلی در ایران رهبری است، اما هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان هفته پیش در نشست خبری مشترک با وزیر خارجه دولت مستعفی یمن که به برلین سفر کرده بود، در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره مذاکرات احیای برجام گفت که این مذاکرات در مرحله ظریف و حساسی قرار دارد و منتظر تصمیم رئیس جمهور جدید ایران در مورد این توافق هستیم.
در واقع آنها دلواپس این هستند که سیاست جمهوری اسلامی نسبت به برجام و مسئله هسته‌ای در دولت ابراهیم رئیسی تغییر کند و دولت جدید به اندازه دولت روحانی انعطاف به خرج ندهد؛ هرچه ابراهیم رئیسی به این مذاکرات نزدیک‌تر می‌شود، این نگرانی نیز تشدید می‌شود.
طی روزهای گذشته پیوستن دو عضو تیم رئیسی به کمیته تطبیق برجام خبرساز شد. این دو تن سید علی حسینی‌تاش، معاون راهبردی شورای عالی امنیت ملی و علی باقری، معاون سابق دبیرخانه این شورا هستند که از طرف رئیسی در جلسات این کمیته شرکت می‌کنند.
کمیته مذکور مسئولیت انطباق نتیجه مذاکرات وین با سیاست‌های اعلامی رهبری و قانون اقدام راهبردی مجلس برای لغو تحریم‌ها را بر عهده دارد. راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها نیز جزو وظایف این کمیته تعریف شده است و در نهایت قرار است پس از اعلام نظر این کمیته، شورای عالی امنیت ملی تصمیم خود درباره محتوای مذاکرات، توقف مذاکرات یا تغییر تیم مذاکرات را اعلام کند.
دولت روحانی سعی دارد تردیدها نسبت به پایبندی ابراهیم رئیسی به توافق در وین را برطرف کند. علی ربیعی و سعید خطیب‌زاده، هر دو دیروز در نشست‌های خبری خود تاکید کردند که در صورت توافق در دولت دوازدهم، دولت سیزدهم به آن پایبند خواهد بود
سوابق حسینی تاش به سپاه پاسداران بازمی‌گردد و علی باقری نیز یار دیرین سعید جلیلی است که همواره انتقادهای بسیار تندی نسبت به برجام داشته است. حضور آنها در کمیته انطباق برجام، به عنوان آلارمی برای طرف مقابل در وین قلمداد شده است. پیش از آنها این کمیته پنج عضو داشت و حالا هفت عضو دارد. با استقرار دولت رئیسی، تعداد اعضای همسو با آنها در این کمیته بیشتر هم خواهد شد و این سوال را برای طرف مقابل ایجاد کرده که با وجود این مخالفان سرسخت برجام، سرنوشت مذاکرات وین و توافق احتمالی حاصل از آن چه خواهد شد؟
برجام سرگردان در وین و غربی‌ها به دنبال تضمین
دو هفته پیش بعد از نشست خبری ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس‌جمهور منتخب، خبرنگار العربیه در سوالی از جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: «رئیس جمهور منتخب و جدید ایران امروز در کنفرانس مطبوعاتی خود نشان داد که واقعا فردی تندرو است! او خیلی چیزها گفت؛ گفت که درباره موشک‌های بالستیک و شبه نظامیان در منطقه مذاکره نمی‌کند. آیا شما نگرانید که رییس جمهور منتخب و جدید ایران تمایلی به اتمام نشست وین نداشته باشد و این مذاکرات به شکست منتهی شود؟» بورل در پاسخ به این سوال گفت که گمان نمی‌کند رئیس جمهور جدید ایران موضعی متفاوت درباره مذاکرات وین اتخاذ کند.
پاسخ بورل حاوی نگرانی درباره مذاکرات وین در دولت رئیسی نبود اما سوال خبرنگار العربیه بیانگر وجود تردیدهایی پیرامون موضع دولت رئیسی نسبت به برجام بود و در امتداد همین تردیدهاست که طرف غربی به دنبال گرفتن تضمین از ایران است.
تلاش دولت روحانی برای اطمینان‌بخشی
رئیسی و تیم او واکنش مستقیمی به این نگرانی ندارند. دولت روحانی اما از آن جایی که در متن مذاکرات است، سعی دارد تردیدها نسبت به پایبندی ابراهیم رئیسی به توافق در وین را برطرف کند. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه دیروز در همین راستا با تاکید بر اینکه با تغییر دولت، تغییری در مواضع ایران درباره برجام ایجاد نخواهد شد، گفت: «در صورت دستیابی به توافق، دولت جناب آقای رئیسی نیز به آن وفادار خواهد بود.» علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز در نشست خبری خود در پاسخ به سوالی، تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران برخلاف دولت آمریکا، دولت را به عنوان یک موجودیت حقوقی یکپارچه و مستمر می‌بیند که در برابر همه تعهدات بین‌المللی که دولت‌های پیشین سپرده‌اند، پایبند است؛ به این ترتیب، اگر توافق در دولت دوازدهم انجام بگیرد، بدون تردید دولت سیزدهم بنا به این قاعده حقوقی، به همه تعهدات پایبند خواهد بود. با وجود این تلاش‌ها برای اطمینان خاطر دادن به طرف غربی، آمریکا و شرکای اروپایی آن برجام را کماکان سرگردان در وین نگه داشته و در حال سنجش تغییرات در ایران هستند.
دیدگاه تان را بنویسید