تعلیق حق رأی ایران وآفریقایی‌های «فقیر»

محبوبه ولی

برای سال 2021، بودجه سازمان ملل متحد کمی بیش از 3.2 میلیارد دلار تصویب شده است. مجمع عمومی سازمان ملل پس از تصویب، این بودجه را به کشورها ابلاغ می‌کند. براساس تولید ناخالص ملی کشورها، سهم هر کشور برای تامین این بودجه تعیین می‌شود. بنابراین بیشترین بار بودجه سازمان ملل بر دوش کشورهای پیشرفته و صنعتی است که سهم بالاترین تولید ناخالص ملی را دارند.

با همین معیار است که ایالات متحده آمریکا با سهم 22 درصدی و پس از آن چین با سهم 12 درصدی دو کشوری هستند که بیشترین رقم برای حق عضویت در سازمان ملل را باید بپردازند.

در این میان کشورهای کوچک و جهان سومی، سهم ناچیزی از این بودجه را می‌پردازند. اما به هر حال همین سهم ناچیز به آنها به عنوان جزئی از نظام بین‌الملل رسمیت می‌بخشد و این امکان را به آنها می‌دهد که «حق رأی» داشته باشند.  در واقع از آن جایی که پول قدرت غیرقابل انکاری در جهان امروز پیدا کرده، حق رأی در سازمان ملل هم پولی است. کشورهای فقیر به دلیل عدم تمکن مالی، مبلغ بسیار پایینی از بودجه مصوب سازمان ملل را باید بپردازند اما آنها معمولا به دلیل فقر، از پرداخت همان مقدار هم عاجز هستند.

از این روست که نام آنها معمولا در میان کشورهایی است که «حق رأی» ندارند، چون «پول» ندارند. ماده 19 منشور سازمان ملل، مقرر کرده هر عضوی که بدهی‌اش بیش از دو سال انباشه شود، حق رأی خود در مجمع عمومی سازمان ملل را از دست می‌دهد.

بیشترین بدهی مربوط به ایران است

ژانویه 2020، سازمان ملل اعلام کرد که 11 کشور از جمله آفریقای مرکزی، جزایر کومور، گامبیا، لبنان، لیستو، سائوتومه و پرنسیپ، سومالی، سورینام، تونگا، ونزوئلا و یمن سهم مالی خود را پرداخت نکرده‌اند و تا اطلاع ثانوی حق رأی در مجمع عمومی را ندارند.

شماری از این کشورها علاوه بر فقر، درگیر جنگ داخلی هم هستند. نام برخی از آنها در لیست امسال هم تکرار شده است. هفته گذشته آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در نامه‌ای به ولکان بوزکر، رئیس دوره مجمع عمومی این سازمان خواست که 10 کشور به دلیل افزایش بدهی خود در حق عضویت سالانه از حق رأی در مجمع عمومی محروم شوند. مدت این محرومیت دو سال اعلام شده است.

نام کومور، آفریقای جنوبی و سائوتومه و پرنسیپ دوباره تکرار شده است. لیبی، سومالی، سودان جنوبی، نیجر، کنگو و زیمبابوه هم به آنها اضافه شده است. نکته جالب اما حضور ایران در این لیست است؛ حضور ایران در میان کشورهای فقیر آفریقایی و کشورهای درگیر جنگ.

سعید خطیب‌زاده می‌گوید: جمهوری اسلامی ایران اصرار دارد که به خاطر تعدیات قبلی آمریکا به دارایی‌های بین‌المللی ایران، سازمان ملل برای انتقال حق عضویت کشورمان از طریق «بانک واسطه» آمریکایی استفاده نکرده و یا این سازمان امنیت مسیر انتقال را تضمین کند

گوترش در نامه‌اش نوشته که ایران در میان این کشورها بیشترین بدهی را دارد که 16 میلیون و 251 هزار و 298 دلار است. کمترین بدهی نیز مربوط به نیجر و هفت هزار دلار است. این بدهی ظاهرا طی دو سال انباشته شده است؛ یعنی دقیقا همان دو سالی که ایران تحت تحریم است.

خطر دستبُرد

ماده 19 که سلب حق رأی از کشورهای بدهکار را پیش‌بینی کرده، در عین حال این تبصره را گذاشته که کشورهای عضو در صورتی که بتوانند ثابت کنند به دلیل وقوع رخدادهای خارج از کنترل توان پرداخت بدهی خود را ندارند، مشمول معافیت موقت از اجرای ماده 19 خواهند شد.

ایران اما به‌رغم تحریم‌ها و گرفتاری در یک جنگ اقتصادی و فشار کرونا، تاکنون که مشمول این معافیت نشده است. روز یکشنبه پس از اعلام قرار گرفتن نام ایران در فهرست بدهکاران به سازمان ملل و موضوع از دست دادن حق رأی، از گفته‌های سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه این طور برآمد که ظاهرا دلیل اصلی بدهی ایران، بی‌اعتمادی به آمریکاست.

کمتر از دو هفته پیش بود که خبر آمد آمریکا هفت میلیون دلار از دارایی‌های ایران در امارات را به نفع قربانیان تروریسم توقیف کرده است.

حالا سعید خطیب‌زاده می‌گوید: «جمهوری اسلامی ایران اصرار دارد که به خاطر تعدیات قبلی آمریکا به دارایی‌های بین‌المللی ایران، سازمان ملل برای انتقال حق عضویت کشورمان از طریق «بانک واسطه» آمریکایی استفاده نکرده و یا این سازمان امنیت مسیر انتقال را تضمین کند.»

او به مسدود شدن کانال‌های انتقال منابع مالی توسط آمریکا اشاره و تصریح کرده که ایران از مدت‌ها پیش با خزانه‌داری سازمان ملل در مورد معرفی یک کانال امن تماس داشته است.

ایران سال 2019 موافقت سازمان ملل برای اینکه بدهی خود را با ارز دیگری غیر از دلار آمریکا پرداخت کند، جلب کرد. اکنون هم از تسویه این بدهی با پول‌های بلوکه شده در کره جنوبی می‌گوید اما مذاکرات با سئول به بن‌بست رسیده است

بن‌بست سئول

ایران سال 2019 موافقت سازمان ملل را برای اینکه بدهی خود با ارز دیگری غیر از دلار آمریکا پرداخت کند، جلب کرد. در آن زمان قصد داشت که این بدهی را از منابع مسدود شده در دیگر کشورها پرداخت کند که یکی از مهمترین آنها پولی است که ایران در کره جنوبی دارد.

ماجرای پول‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی طی روزهای اخیر با توقیف کشتی کره جنوبی توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، به جاهای باریکی کشیده شد؛ تا جایی که کره جنوبی اعلام کرد یک واحد مبارزه با «دزدان دریایی» را به منطقه اعزام کرده است! دیپلمات‌های سئول آمدند و رفتند و ایران مصرانه بر موضع خود برای گرفتن پول از کره پای فشرد؛ اما همچنان این جنجال‌ها و رفت و آمدها منجر به استرداد پول به ایران نشده است.

سخنگوی وزارت خارجه روز یکشنبه درباره بدهی ایران به سازمان ملل به همین موضوع اشاره کرد و گفت که آخرین پیشنهاد ایران درباره تادیه این بدهی، استفاده از منابع مسدود شده در کره جنوبی توسط سازمان ملل و با مجوز بانک مرکزی بوده است.

او ادامه داد که این موضوع توسط دبیرخانه سازمان ملل در حال مذاکره و هماهنگی‌های لازم است. شاید ایران امید دارد که بن‌بست ایجاد شده در بازپس‌گیری پول‌های بلوکه شده در کره را از طریق سازمان ملل باز کند؛ هرچند که نفوذ ایالات متحده در سازمان ملل می‌تواند مانع بزرگی بر سر راه تحقق چنین امری باشد.

اما در پاسخی دقیق‌تر به اینکه چرا ایران سهم خود از بودجه سازمان ملل را پرداخت نکرده، باید گفت به نظر می‌رسد ایران نمی‌تواند بپذیرد بخشی از بودجه مهمترین سازمان نظم بین‌الملل را بپردازد؛ در حالی که این سازمان در قبال دستبردهایی که به اموال ایران زده می‌شود، سکوت می‌کند!