«مشارکت»، چالش بزرگ انتخابات پیش‌روست؛
چند نفـر از ۵۸ میلیون نفر؟
محبوبه ولی
پس از پایان رسیدگی به شکایات کاندیدهای ردصلاحیت شده انتخابات اسفند، دیروز ستاد انتخابات کشور، تعداد واجدین شرایط شرکت در انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی را نیز اعلام کرد. جمال عرف، رئیس این ستاد این تعداد را 57 میلیون و 918 هزار و 159 نفر اعلام کرد و گفت که دو میلیون و 931 هزار و 776 نفر از آنها رأی اولی هستند.
مطابق این آمار که به گفته عرف با حضور نمایندگان مرکز آمار ایران، ثبت احوال کشور و مشاورین متخصص جامعه‌شناس تهیه شده، از کل واجدین شرایط شرکت در انتخابات دوم اسفند 98، تعداد 29 میلیون و 39 هزار و 152 نفر مرد و 28 میلیون و 879 هزار و 6 نفر زن هستند؛ بر این اساس تفاوت چندانی میان شمار زنان و مردان واجد شرایط شرکت در انتخابات وجود ندارد و تعداد مردان تنها حدود 160 هزار نفر بیش از زنان است. اما مسئله اصلی اینجاست که از این قریب به 58 میلیون نفر، چه تعداد در انتخابات شرکت خواهند کرد؛ موضوعی که همواره برای حاکمیت و نظام مهم و سندی بر حمایت مردم از نظام و التزام به آن بوده است.
انتخابات پس از دو سال تلخ
ایران طی دو سال گذشته روزهای پرمخاطره بسیاری را پشت سر گذاشته است؛ از اعتراضات دیماه 96 تا آبان 98؛ از نوسانات سرسام‌آور دلار و طلا تا گرانی ناگهانی بنزین؛ از پرونده‌های قطور فسادهای مالی تا موشک زدن به هواپیمای خودی. هر بار که یکی از اینها رخ داده، بر تردیدها درباره میزان بالای مشارکت مردم پای صندوق‌های رأی افزوده شده است؛ و مهمتر اینکه تمام اینها در دوره دولتی مورد حمایت اصلاح‌طلبان رخ داده است؛ یعنی همان جناحی که بخش بزرگی از رأی‌های خاموش را به میدان می‌آورند.
در تمام ماه‌های گذشته اصلاح‌طلبان این نگرانی را مطرح کرده‌اند که با توجه به عدم تایید صلاحیت چهره‌های موثر اصلاح‌طلب و کارنامه ناموفق این جناح در دولت و مجلس، میزان مشارکت بسیار پایین خواهد بود. چندی پیش محمود میرلوحی، عضو شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان با اشاره به مشکلات اقتصادی به وجود آمده در دولت روحانی به «توسعه ایرانی» گفته بود که «اصلاح‌طلبان نمی‌دانند این بار چگونه مردم را پای صندوق‌های رأی بیاورند.»
از سوی دیگر عملکرد مجلس فعلی به گونه‌ای بوده که به باور بسیاری، در هیچ دوره‌ای جز مجلس دهم، جامعه به این واقعیت نزدیک نشده بود که مجلس اساسا کارآیی و اهمیتی در نظام مدیریتی کشور ندارد.
غلامرضا مصباحی مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه تصور می‌کنم مشارکت مردم باشکوه خواهد بود و مردم سرنوشت خودشان را به دست حوادث نمی‌سپارند، گفته است: پیش‌بینی می‌کنم که حضور و مشارکت مردم بالای ۵۰ و نزدیک به ۶۰ درصد خواهد بود
تجربه مشابه بعد از وقایع 88
نگاهی به تاریخ انتخابات در کشور اما نشان می‌دهد این اولین بار نیست که موضوع عدم مشارکت مردم، بحث چالش‌برانگیز و نگران‌کننده انتخابات بوده است. بعد از وقایع سال 88 و اعتراضات گسترده به نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری که تبعات آن هنوز هم ادامه دارد، تحلیل‌های بسیاری حاکی از عدم مشارکت مردم در انتخابات مجلس نهم بود که دو سال بعد در 12 اسفند 1390 برگزار شد.
در آن زمان وزارت کشور میزان واجدین شرایط شرکت در انتخابات را 48 میلیون نفر اعلام کرد. پس از برگزاری انتخابات نیز خبر از حضور بیش از 30 میلیون و 905 هزار نفر پای صندوق‌های رأی و نهایتا مشارکت 64 درصدی داد.
حتی اعلام شد که میزان مشارکت در انتخابات مجلس نهم نسبت به مجلس هشتم، 13 درصد نیز رشد داشته است. البته ناگفته نماند که اعتراض‌هایی نسبت به صحت آمار اعلامی نیز صورت گرفت، اما به هر حال مرجع رسمی آمار مشارکت، وزارت کشور بود. این میزان مشارکت در شرایطی اعلام می‌شد که حتی گروه‌هایی انتخابات اسفند 90 را به نشانه اعتراض به وقایع 88، تحریم کرده بودند. اما به هر حال تجربه آن انتخابات و وارونه شدن تحلیل‌ها درباره عدم مشارکت مردم، در آستانه انتخابات دوم اسفند، قابل تامل است.
کمترین و بیشترین میزان مشارکت در ادوار گذشته
میزان مشارکت در سایر ادوار انتخابات مجلس نیز، با توجه به آمار اعلامی مراجعی چون شورای نگهبان و وزارت کشور، هیچگاه کمتر از 50 درصد نبوده است. کمترین میزان مربوط به انتخابات مجلس هفتم و هشتم است که مشارکت مردم در آنها، 51 درصد اعلام شده است. آخرین دوره انتخابات مجلس که در دهم اردیبهشت 1395 برگزار شد نیز از میان نزدیک به 55 میلیون واجد شرایط، حدود 34 میلیون نفر در انتخابات شرکت کردند و میزان مشارکت را به 61.83 درصد رساندند.
رکورددار مشارکت نیز انتخابات پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی در 31 فروردین 1375 است که از میان بیش از 34 میلیون نفر واجد شرایط، افزون بر 24 میلیون نفر در انتخابات حضور پیدا کردند؛ یعنی مشارکتی بیش از 71 درصد. حدود یک سال پس از این انتخابات، یعنی در دوم خرداد 76، قریب به 80 درصد واجدین شرایط در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کردند و به محمد خاتمی رأی دادند.
بی‌تردید شرایط امروز ایران با دهه 70 و آن مشارکت‌های بالای 70 درصد کاملا متفاوت است اما از سوی دیگر تجربه انتخابات پیشین نیز نشان می‌دهد در وضعیتی که انتظار می‌رود کسی به سراغ صندوق رأی نرود، حاکمیت بتواند تنور انتخابات را چنان گرم کند که جامعه غیرقابل پیش‌بینی ایران، ناظران را شوکه کند.
بی‌تردید شرایط امروز ایران با دهه 70 و آن مشارکت‌های بالای 70 درصد کاملا متفاوت است، اما تجربه انتخابات پیشین نیز نشان می‌دهد همواره حاکمیت توانسته تنور انتخابات را چنان گرم کند که جامعه غیرقابل پیش‌بینی ایران، ناظران را شوکه کند
مشارکت نزدیک به 60 درصد خواهد بود
غلامرضا مصباحی مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام دیروز در این باره با بیان اینکه تصور می‌کنم مشارکت مردم باشکوه خواهد بود و مردم سرنوشت خودشان را به دست حوادث نمی‌سپارند، به ایلنا گفته است: پیش‌بینی می‌کنم که حضور و مشارکت مردم بالای ۵۰ و نزدیک به ۶۰ درصد خواهد بود. وی که خود سابقه حضور در ادوار مجلس را نیز دارد، درباره احتمال مشارکت پایین در انتخابات مجلس یازدهم با توجه به اتفاقات هفته‌های اخیر، اظهار کرده است: آنچه که در هفته‌های گذشته رخ داد هم اتفاق‌های مثبت و هم منفی بود اما رهبر معظم انقلاب خودشان از مردم دعوت کردند که به صورت گسترده پای صندوق‌های رأی حضور پیدا کنند؛ ایشان مشارکت حداکثری را مطالبه کردند. علی دورانی، فعال سیاسی اصولگرا نیز اخیرا در همین باره به فرارو گفته است: «بسیاری از اظهارنظرات درباره کاهش مشارکت در انتخابات پیش روی مجلس، معطوف به کلان‌شهر‌ها و به‌ویژه تهران است.»
او درباره حضور مردم در انتخابات پیش‌بینی کرده بود که «در استان‌ها و حوزه‌های تک کاندیدا و دو کاندیدا میزان مشارکت بالای ۶۰ درصد و در تهران نیز حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد است که این میزان مشارکت در سطح دنیا و در مقام مقایسه با کشور‌های مدعی جامعه مدنی، عالی است.» عبدالله ناصری به عنوان یک اصلاح‌طلب درباره چنین احتمالاتی، گفته است: «بعید است مثلا در ماهشهر شاهد انتخابات پرشوری باشیم مگر اینکه مسئله قومی عرب و فارس را تاحدودی پررنگ کنیم و گرنه افراد سنتی و مذهبی به دلیل از بین رفتن آدم‌های بی‌گناه در حوادث اخیر نمی‌توانند از نظر مذهبی خود را متقاعد به شرکت در انتخابات کنند. این واقعیتی است که من معتقدم در این انتخابات و انتخابات ۱۴۰۰ خودش را نشان خواهد داد.» او در عین حال توضیح داده است: «من در یک صورت معتقدم که بتوان مانند اصولگرایان مشارکت بین ۵۰ تا ۶۰ را پیش‌بینی کرد؛ آن هم به شرط حضور کاندیداهای جدید نسل جوان در کل کشور است.»
شاید به همین دلیل است که در لیست‌های منتشر شده اصولگرایان برای انتخابات سه هفته دیگر، چهره‌های جوان بسیاری دیده می‌شوند که البته خط و ربط اصولگرایی و گاه تندشان شناخته شده است.
دیدگاه تان را بنویسید