جعبه سیاه یک ترور

محبوبه ولی

همزمان که ایران در شوک و سوگوار از دست دادن سردار ملی است، ناظران و سیاستمداران در آمریکا و دیگر نقاط جهان نیز از تصمیم تروریستی دونالد ترامپ حیرت کرده‌اند. مقام‌های آمریکایی می‌گویند «در دو دهه گذشته چندین مورد وجود داشته که آمریکا از امکان کشتن قاسم سلیمانی برخوردار بوده‌ اما جرج بوش و باراک اوباما هر بار به دلیل هزینه بالای این اقدام، با آن مخالفت کرده‌اند. حتی به خود دونالد ترامپ نیز پیش از این چنین پیشنهادی شده بوده، اما او موافقت نکرده است.»

با چنین سابقه‌ای اینکه رئیس‌جمهور آمریکا چگونه تصمیم به این ترور گرفته است، به یکی از سوالات اصلی در سه روز اخیر تبدیل شده است؛ به ویژه آنکه این ترور با تمام ترورهای قبلی که آمریکا انجام داده، متفاوت است.

در تمام ترورهایی که دولت آمریکا آن را مرتکب شده، هیچگاه سابقه نداشته که این کشور طی یک بیانیه رسمی مسئولیت آن را بپذیرد. این بار اما علاوه بر اینکه وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) رسما اعلام کرد که مسئول این عملیات تروریستی است، شخص دونالد ترامپ نیز شامگاه جمعه در یک سخنرانی گفت که خودش دستور ترور سردار سلیمانی را صادر کرده است. او با طرح این ادعا که سردار سلیمانی در حال برنامه‌ریزی برای حملات علیه دیپلمات‌ها و نظامیان آمریکایی بود، تاکید کرد که وظیفه مقدس وی دفاع از آمریکا بوده است. 

گزینه ترور و مشاوران تندرو

طی دو روز گذشته بسیاری از ناظران در تحلیل این تصمیم ترامپ، بر این نکته تاکید کردند که او این تصمیم را تحت تاثیر گزارش مشاوران تندرو و متحدان مرتجع و ضدایرانی خود در منطقه گرفته است. نگاهی به روایت رسانه‌هایی که سعی کرده‌اند جعبه سیاه و پشت پرده این اقدام را پیدا کنند، حاکی از نقش پررنگ آن مشاوران است.

دیروز روزنامه آمریکایی لس‌آنجلس‌تایمز نوشت: «مایک پمپئو وزیر امور خارجه، مارک اسپر وزیر دفاع آمریکا و ژنرال مارک میلی رئیس ستاد کارکنان ارتش آمریکا، به پالم بیچ (مکان حضور ترامپ در فلوریدا) رفته بودند تا درباره حملات هوایی پنتاگون[ وزارت دفاع آمریکا] که به تازگی علیه نیروهای شبه‌نظامی تحت حمایت ایران در عراق و سوریه انجام داد، پاره‌ای از توضیحات را به ترامپ ارائه دهند.»

این روزنامه می‌افزاید: «یک مقام رسمی آمریکایی که به این بحث‌های انجام شده آگاه بود و اجازه نداشت درباره این نشست صحبتی کند، گفت: بخشی از یک اسلاید نشان داده شده به ترامپ شامل اقدامات متعددی بود که آمریکا می‌توانست در چند گام انجام دهد و در میان آن‌ها هدف قرار دادن سردار سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران ایران هم مطرح بود.» 

«این مقام همچنین گفته است که بر خلاف انتظار، ترامپ این گزینه را انتخاب کرد و تصمیم رئیس‌جمهور به نوبه خود، مورد تحریک مشاوران تندرو ضدایرانی‌ او قرار گرفته بود و این یعنی پنتاگون به یک باره با مسئولیت هراس‌آور انجام دادن دستور ترامپ مواجه شد.»

برنامه‌ریزی طی یک هفته

در گزارش این روزنامه مطرح شده که «سردار سلیمانی به عنوان یک هدف احتمالی ترور، اعلام عمومی نشد اما در پشت صحنه، تصمیم ترامپ آغازگر اقدام خشمناک پنتاگون، سیا و دیگر عاملان برای شناسایی محل سردار ایرانی و تامین تجهیزات نظامی لازم برای ترور او شد. آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا که رد سردار سلیمانی را سال‌ها دنبال می‌کردند، می‌دانستند که او در سفری طولانی در خاورمیانه است که در آن به لبنان و سوریه می‌رود. آن‌ها فهمیده بودند که او در طول چند روز از دمشق به بغداد سفر کرده است.»

علاوه بر لس‌آنجلس تایمز، خبرگزاری بلومبرگ نیز روایتی از چگونگی تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای ترور سردار سلیمانی نقل کرده است. بلومبرگ به نقل از سه منبع آگاه نوشته است که این عملیات از سوی شمار اندکی از مشاوران ارشد «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری آمریکا و در عرض چندین روز سازماندهی شد.

این رسانه در توضیح بیشتر ادامه داده: این برنامه‌ریزی‌ها پس از روز ۲۷ دسامبر (ششم دی) و تایید این طرح از سوی ترامپ آغاز شد و تیمی که مسئولیت برنامه‌ریزی برای این عملیات را برعهده داشت، شامل «مایک پمپئو»، وزیر خارجه آمریکا، «مایک پنس»، معاون ترامپ، «رابرت اوبراین»، مشاور امنیت ملی این کشور و «میک مولوانی»، رئیس کارکنان کاخ سفید می‌شد. این تیم اندکی پس از کریسمس، برنامه‌ریزی برای ترور سردار سلیمانی را آغاز کرد.

آنطور که بلومبرگ نوشته منابع آگاه گفته‌اند که حمله راکتی به یک پایگاه ارتش آمریکا در کرکوک جرقه این عملیات را زده است.

چگونگی ترور

و اما درباره ردیابی سردار سلیمانی نیز این رسانه نوشت: «یک مقام ارشد آمریکایی گفت که ارتش این کشور به ‌طور مستقیم تحرکات سردار سلیمانی را زیر نظر نداشت، بلکه در عوض این حمله در پی اطلاعات اولیه‌ای صورت گرفت که در پی آن گفته شده بود وی بناست در فرودگاه بین‌المللی بغداد حاضر شود.»

البته در اینجا باید به این نکته نیز اشاره کرد که به اذعان همین منابع غربی، سردار سلیمانی درباره پنهان کردن مسیر تردد خود، هیچ نگرانی نداشت و بنا به اعلام مقامات رسمی ایران نیز او در پروازی غیرسری از سوریه به بغداد سفر کرده بود که ظاهرا برای دیدار با مقامات عراقی بود.

از این رو ردیابی وی، کار اطلاعاتی سنگینی نبوده و آنطور که لس آنجلس تایمز نوشته، هنگامی که او به بغداد رسید، یک پهپاد آمریکایی و دیگر ادوات نظامی نیروی هوایی در حال جمع شدن به دور فرودگاه بغداد بودند. سردار سلیمانی و همراهان وی وارد دو اتومبیل شده و در جاده فرودگاه در حال حرکت به سمت جنوب شهر بغداد بودند که موشک‌های شلیک شده از پهپاد به آنها اصابت کردند. 

ترامپ مدام می‌گفت: خواهید دید!

پایگاه اینترنتی روزنامه دیلی بیست نیز به همین موضوع که چگونه چنین تصمیمی در آمریکا گرفته شده است، پرداخت و نوشت: رئیس‌جمهوری آمریکا در روزهای گذشته به دوستان نزدیک خود درباره اینکه بناست اقدامی بزرگ انجام دهد، اشاره‌ای کرده بود.

منابع آگاه به این رسانه گفته‌اند که ترامپ به دوستانش که در این عمارت با او بودند گفته بود که مشغول کار روی پاسخی «بزرگ»‌ به ایران است و آن‌ها «به‌زودی» خبرهایی درباره این اقدام او خواهند شنید.

بخشی از یک اسلاید نشان داده شده به ترامپ شامل اقدامات متعددی بود که آمریکا می‌توانست در چند گام انجام دهد و در میان آن‌ها هدف قرار دادن فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران ایران هم مطرح بود. بر خلاف انتظار، ترامپ این گزینه را انتخاب کرد 

یکی از منابع هم گفته است که «ترامپ مدام می‌گفت: خواهید دید!»

فصل تازه منازعات سیاسی در آمریکا

به نوشته همین منابع غربی در نشست شورای امنیت ملی ترامپ، با توجه به اطلاعاتی که در دست بود و تاثیری که سردار سلیمانی داشت، بر سر اینکه خطر هیچ کاری انجام ندادن غیرقابل قبول است، اتفاق نظر وجود داشت.

بدین ترتیب به نظر می‌رسد با ادعاهای مشاوران ترامپ درباره دست داشتن ایران در حمله به سفارت آمریکا در بغداد و همینطور حمله به پایگاه‌های نظامی آمریکا، خشم در رئیس‌جمهور ایالات متحده به قدری بالا رفته که تصمیمی چنین پرهزینه را گرفته است. 

اما این تصمیم پرهزینه که تا اجرا کمتر از یک هفته طول کشیده، منازعات سیاسی در آمریکا را نیز شدت بخشیده است. متحدان جمهوری‌خواه دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از این اقدام حمایت می‌کنند اما دموکرات‌ها با ابراز نگرانی نسبت به تبعات این حمله می‌گویند که کاخ سفید برای هرگونه اقدام علیه ایران باید اجازه کنگره را داشته باشد.

طرحی برای بلوکه کردن منابع مالی اقدام علیه ایران

این نگرانی تا جایی است که برخی اعضای کنگره در تلاش هستند تا منابع مالی هرگونه اقدام علیه ایران را بلوکه کنند. پایگاه خبری هیل، وابسته به کنگره آمریکا، سناتور برنی سندرز و رو خانا، عضو مجلس نمایندگان آمریکا پس از آنکه رئیس‌جمهور کشورشان دستور حمله به سردار قاسم سلیمانی فرمانده ارشد سپاه ایران را صادر کرد، قانونی را برای بلوکه کردن منابع مالی هرگونه اقدام نظامی علیه ایران ارائه دادند.

همچنین سناتور تیم کاین روز جمعه پیشنهاد یک قطعنامه را مطرح کرد که خواهان ممنوعیت هرگونه اقدام تخاصمی با ایران بدون تأیید کنگره یا اجازه کنگره برای استفاده از نیروی نظامی می‌شود.

بلومبرگ به نقل از سه منبع آگاه نوشته است که این عملیات از سوی شمار اندکی از مشاوران ارشد دونالد ترامپ و در عرض چندین روز سازماندهی شد. این رسانه می‌افزاید: این تیم اندکی پس از کریسمس، برنامه‌ریزی برای ترور سردار سلیمانی را آغاز کرد

طرح مسدود کردن منابع مالی اقدام نظامی علیه ایران بدون اجازه کنگره سال گذشته در مجلس نمایندگان به تصویب رسید اما ماه گذشته توسط قانون اختیارات دفاع ملی با ممانعت روبرو شد. بسیاری از تحلیلگران تاکید می‌کنند که در آمریکا دست رئیس‌جمهور برای اقدامات نظامی تا حد قابل ملاحظه‌ای باز است. 

نگرانی از در گرفتن جنگ میان ایران و آمریکا و ادامه اقدامات تخاصمی دونالد ترامپ در حالی است که او شامگاه جمعه در سخنرانی خود گفت: «واشنگتن لیستی از اهداف را در اختیار داشته و آماده اجرای آن در هر زمان است!» اما باید دید با عزم قاطعانه ایران برای گرفتن انتقامی سخت؛ تبعات و هزینه‌های چنین تصمیماتی را نیز خواهد پذیرفت؟