تله در خیابان پنجم منهتن

محبوبه ولی

 در این چند روزی که از تحریم محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران از سوی آمریکا می‌گذرد، برخی منابع خبری دست رد ظریف به دعوت کاخ سفید را در پشت پرده این تحریم اعلام کردند؛ موضوعی که مقامات ایرانی و آمریکایی پیش از این درباره آن حرفی نزده بودند. اما دیروز علی ربیعی، سخنگوی دولت به عنوان یک منبع رسمی این خبر را تایید کرد و همچنین گفت که ظریف امروز جزئیات دعوتش به کاخ سفید را اعلام خواهد کرد. 

به غیر از علی ربیعی، یک مقام ایرانی دیگر نیز این خبر را تایید کرد. علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی یادداشتی درخصوص شکست راهبرد فشار حداکثری آمریکا علیه ایران در سایت جماران منتشر کرد که در بخشی از آن نوشته بود: «تحریم وزیر محترم امور خارجه ایران پس از مخالفت با پیشنهاد ترامپ برای گفتگوی حضوری با ایشان، نشان داد که قطار «فشار حداکثری» در «ایستگاه ناکامی» متوقف شده و سرنشینان آن چاره‌ای جز تغییر ریل به سمت اجرای تعهدات و احترام به حقوق قانونی جمهوری اسلامی ایران ندارند.»

پیشنهادهای ظریف به پاول

علاوه بر این دو مقام ایرانی، نشریه نیویورکر نیز گزارش مبسوطی از جزئیات دعوت ظریف به کاخ سفید منتشر کرد. آنطور که نیویورکر روایت می‌کند این دعوت در جریان سفر اخیر ظریف به نیویورک صورت گرفته است؛ یعنی همان سفری که در آن برای ظریف و دیگر دیپلمات‌های ایرانی محدودیت‌های سخت تردد از سوی دولت آمریکا اعمال شد. نیویورکر در این باره نوشته است که ظریف در دیدار سناتور جمهوریخواه آمریکا، دو پیشنهاد مهم می‌دهد؛ اول اینکه مجلس ایران می‌تواند فتوای سال ۲۰۰۳ و ۲۰۱۰ مقام معظم رهبری مبنی بر حرمت استفاده از تسلیحات هسته‌ای را به ‌صورت یک قانون بگذراند و دوم آنکه ایران طبق یکی از بندهای توافق هسته‌ای، تصویب پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در صورت امکان طی سال‌ جاری انجام دهد؛ در حالی که براساس برجام این پروتکل باید در سال ۲۰۲۳ به تصویب برسد. 

ایران مهرماه سال 1382، زمانی که حسن روحانی سرپرست تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران بود و در جریان حضور همزمان وزرای خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان در تهران که به مذاکرات «سعدآباد» انجامید، تصمیم گرفت به طور «داوطلبانه» پروتکل الحاقی را امضا و اجرا کند و تاکنون نیز این کار را انجام داده اما هنوز در مجلس ایران به صورت قانون به تصویب نرسیده است. تصویب پیوستن به این پروتکل الحاقی امکان انجام بازرسی‌های گسترده‌تر برای بازرسان سازمان ‌ملل از تاسیسات هسته‌ای کشورها را فراهم می‌کند.

به نوشته نیویورکر،   وزیر امور خارجه ایران در کنار این دو پیشنهاد، مطرح می‌کند که در مقابل، ترامپ نیز بر اساس برجام قانون لغو تحریم‌های ایران در کنگره را به تصویب برساند؛ اقدامی که باراک اوباما نتوانست آن را انجام دهد. 

تله مذاکره

منابع دیپلمات خبر داده‌اند که پس از این دیدار پاول پیشنهادهای ظریف را به‌ طور شخصی به ترامپ انتقال داده و رئیس‌جمهوری آمریکا نیز به سناتور جمهوری‌خواه گفته که دعوت‌نامه را به ظریف برای حضور در دفتر بیضی کاخ‌سفید (در اوایل هفته گذشته) ارائه دهد.

ظاهرا آنچه در این دیدار کمترین اهمیت را برای ترامپ داشته، محتوای گفتگوی پاول و ظریف و آنچه میان آن دو رد و بدل شده، بوده است و آنچه بیشترین اهمیت را داشته، این بوده که بتواند از این دیدار برای رفع عطش مذاکره‌های نمایشی خود استفاده کند و از طریق آن رئیس دستگاه دیپلماسی ایران را به کاخ سفید و البته میز مذاکره دلخواه خود بکشاند. این تله با امتناع ظریف، بدون شکار باقی ماند و چندی بعد نیز آمریکا، ظریف را تحریم کرد.

رد پای گاندو

نیویورکر نوشته است که منابع آگاه مدعی هستند ظریف در پاسخ به پیشنهاد دعوت به کاخ سفید تاکید کرده که تصمیم‌گیری در این ‌باره برعهده وی نیست و ابتدا باید با تهران مشورت کند. او همچنین ابراز نگرانی کرده بود که این دیدار نمایشی و بدون دستاورد باشد و بعد از آنکه نتایج دیدار خود را به تهران انتقال داده، تصمیم مثبتی برای پذیرفتن دعوت کاخ سفید از سوی تهران اتخاذ نشده است. حالا مقامات آمریکایی با استناد به این موضوع عنوان می‌کنند که می‌خواهند با کسی غیر از ظریف وارد مذاکره شوند. روز پنج‌شنبه، اظهارات یک مقام آمریکایی بدون ذکر نام او منتشر شد که در کنفرانس تلفنی با گروهی از خبرنگاران درباره تحریم ظریف گفته بود: «اگر قرار باشد با ایران تماس رسمی داشته باشیم، خواهان تماس با کسی هستیم که تصمیم‌گیر مهم باشد. 

به نظرم، ظریف که در خبرهای این هفته بود نامه‌ای گلایه‌آمیز به رهبر جمهوری اسلامی نوشته است چون تصویر خوبی از او در یک سریال تلویزیونی نشان داده نشده بود، گزینه مورد نظر رئیس‌جمهوری برای برقراری تماس نیست.»

در همین راستا علی ربیعی، سخنگوی دولت دیروز در نشست خبری هفتگی خود تصریح کرد: «ظریف هم مسئول سیاست خارجی ما است. هم مسئول دیپلماسی عمومی ما است و هم مسئول مسایل سیاسی و امنیتی و هر مسیر دیپلماتیکی از طریق ایشان باید بگذرد و اینکه آمریکایی‌ها ایشان را تحریم کرده‌اند خودشان را از گفتگو و دیپلماسی محروم کرده‌اند.»

ربیعی همچنین با بیان اینکه آمریکا می‌خواهد القا کند در ایران یک ملت و یک دولت و یک نمایندگی واحد ملی وجود ندارد، تاکید کرد که آمریکا باید بداند از نظر جمهوری اسلامی ایران ظریف مسئول سیاست خارجی ایران است و هیچ حاکمیت دوگانه‌ای در ایران وجود ندارد.

یک مقام آمریکایی گفته است: ظریف که در خبرهای این هفته بود نامه‌ای گلایه‌آمیز به رهبر جمهوری اسلامی نوشته است چون تصویر خوبی از او در یک سریال تلویزیونی نشان داده نشده بود، گزینه موردنظر رئیس‌جمهوری برای برقراری تماس نیست

پاول چه می‌گوید؟

مقامات کاخ سفید اما تاکنون واکنشی به خبر دعوت از ظریف نداشته‌اند. یک سخنگوی کاخ سفید نیز به نوشته رسانه‌های آمریکایی در برابر سوالات خبرنگاران، از اعلام نظر رسمی در این باره خودداری کرده است. اما خود رند پاول، سناتوری که به دیدار ظریف رفته است، در این باره چه می‌گوید؟

او اخیرا در یک پادکست ویدئویی به سوالاتی پیرامون سیاست‌های دولت آمریکا در قبال ایران پاسخ داد؛ اما در پاسخ به سوالی درباره تلاش‌هایش برای برقراری ارتباط با مقامات ایرانی و دیدار با ظریف گفت: «من نمی‌توانم چیزی بگویم. این کاملا محرمانه است. اگر بگویم چه حرف‌هایی رد و بدل شده، دیگر محرمانه نخواهد بود.»

او در پادکست مورد اشاره بیش از هر چیز از ناکارآمد بودن تحریم‌های آمریکا سخن گفته و البته اظهار کرده: «ایران به دنبال موشک‌های بالستیک می‌رود چون دشمنان منطقه‌ای دارد. عربستان و اسرائیل تا دندان مسلح هستند و ایران هر دو را دشمن خود می‌داند. از نظر من، طرف آمریکایی باید بفهمد که ایران تنها در شرایطی بر سر میز مذاکره درباره برنامه موشکی‌اش می‌نشیند که عربستان نیز بر سر این میز بیاید.»

پاول ادامه داده: «عربستان بدون فشار مذاکره نخواهد کرد و ما می‌توانیم از ابزار اعمال فشار خود، یعنی فروش تسلیحات (به ریاض) برای ملزم کردن عربستان به مذاکره استفاده کنیم. ما قادر به انجام آن هستیم اما این کار مستلزم تغییر در سیاستی است که اکنون آن را دنبال می‌کنیم.»

آمریکا باید فشار به ایران را ادامه دهد

در مقابل این سناتور جمهوریخواه، لیندسی گراهام یک سناتور جمهوریخواه دیگر دیروز به ماجرای دعوت کاخ سفید از ظریف واکنش نشان داد و در توئیتر خود نوشت: «اگر این خبر درست باشد، این اتفاق به طرز چشم‌گیری موقعیت افراد تندرو را در کاخ سفید تضعیف می‌کند. این اقدامات باعث خواهد شد، اسرائیل و کشورهای عربی، احساس خطر کنند و بخواهند و به تنهایی در برابر ایران دست به اقداماتی بزنند.»

منابع دیپلمات خبر داده‌اند که پس از دیدار ظریف و پاول، سناتور آمریکایی پیشنهادهای ظریف را به‌ طور شخصی به ترامپ انتقال داده و رئیس‌جمهوری آمریکا نیز به سناتور جمهوری‌خواه گفته که دعوت‌نامه را به ظریف برای حضور در دفتر بیضی کاخ‌سفید ارائه دهد

او همچنین ادامه داد که «آمریکا باید فشار به ایران را ادامه دهد و تا زمانی که این کشور رفتار خود را تغییر نداده با مقام‌های آنها ملاقات نداشته باشد.»

به نظر می‌رسد این سناتور آمریکایی درباره صحت و سقم دعوت کاخ سفید از ظریف تردید دارد و البته بر سر این موضوع با سناتورهای هم حزبی خود نیز اختلاف نظر دارد. شرح جزئیات این دعوت از زبان ظریف که به گفته ربیعی قرار است امروز اعلام شود، می‌تواند پاسخ بسیاری از این تردیدها و البته روشن کردن پشت پرده تحریم وزیر خارجه ایران باشد.