تحریم ظریف به جای هماوردی با او در کارزار دیپلماتیک
ترامپ و سرگیجه مفرط سیاسی
طهمورث حسینی
نخستین ساعات بامداد پنجشنبه وزارت دارایی آمریکا به‌رغم مانورهای تبلیغاتی مکرر ترامپ و پمپئو مبنی بر ابراز تمایل برای مذاکره با ایران؛ دیپلمات ارشد و مذاکرهکننده اصلی دستگاه دیپلماسی ایران را که مهمترین رابط دولت ایران با آمریکاست، تحریم کرد.
وزارت خزانه‌داری آمریکا در اقدامی بی‌سابقه و خارج از عرف قوانین بین‌الملل، وزیر خارجه ایران را در فهرست سیاه و مشمول تحریمهای خود قرار داد و استیو منوچین، وزیر دارایی آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد که «ظریف بازوی تبلیغاتی و اجراکننده بی‌مهابای دستورالعمل‌های رهبر ایران و مهمترین سخنگوی رژیم در سطح جهانی است.» به عبارتی، ظریف نه به‌عنوان «تروریست» یا «ناقض حقوق بشر»، بلکه به این دلیل که «سیاست‌های رهبر جمهوری اسلامی را به اجرا می‌گذارد»؛ تحت‌تحریم قرار گرفته است.
وزیر خارجه ایران بلافاصله در توئیتر به این موضوع واکنش نشان داد و با ابراز خشنودی از اینکه هدف تندروها در آمریکا قرار گرفته است، نوشت: «ایالات متحده می‌گوید مرا به عنوان سخنگوی اصلی ایران در سرتاسر جهان تحریم کرده است. واقعیت انقدر دردناک است؟ این تحریم بر من یا خانواده من هیچ اثری ندارد، چراکه من خارج از ایران، هیچ دارایی یا منافعی ندارم. متشکرم که مرا چنین تهدید بزرگی برای اهدافتان می‌پندارید.»
در واکنشی دیگر نیز تصریح کرد: «ما می‌دانیم که دعوت به گفت‌وگو و صلح برای حیات تیم «ب» یک تهدید به حساب می‌آید. از آن‌جا که دلیل تحریم شدن من کلماتم هستند، آیا «اشخاص آمریکایی» برای تعامل با من از طریق خواندن نوشته‌هایم و گوش کردن به مصاحبه‌هایم به مجوز اوفک احتیاج دارند؟»
سخنگوی وزارت خارجه نیز از اولین مقامات رسمی کشور بود که به خبر تحریم ظریف واکنش نشان داد و در صفحه توئیتر خود نوشت:«اوج تناقض و حماقت رهبران آمریکا آنجاست که بارها دکتر ظریف را در سیاست ایران کاره‌ای نمی‌دانند، اما با نابخردی محض دست به تحریم او می‌زنند آمریکایی‌ها از منطق دکتر ظریف و هنر مذاکراتی او به شدت واهمه دارند.»
«واهمه» مورداشاره موسوی و چه‌بسا «ستیزه‌جویی و دشمنی» را می‌توان در اظهارنظر مقامات آمریکا پس از اعمال تحریم علیه ظریف به وضوح ملاحظه کرد.
مقام آمریکایی: ظریف طرف مناسبی برای گفت‌وگو نیست
یک مقام آمریکایی پس از اعلام خبر تحریم محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران، از سوی وزارت خزانه‌داری ایالات متحده، با اشاره به نامه گلایه‌آمیز وی به رهبر جمهوری اسلامی درمورد سریال گاندو گفت که او طرف مناسبی برای مذاکره نیست.
این مقام آمریکایی که نامش فاش نشده است، در کنفرانس تلفنی با گروهی از خبرنگاران اعلام کرده بود که ظریف «چهره بین‌المللی رژیم ایران، نوک پیکان کارزار تبلیغاتی و دادن اطلاعات غلط در حمایت از برنامه هسته‌ای، موشک‌های بالستیک و شبکه تروریستی تهران است».
وی گفته که «اگر قرار باشد با ایران تماس رسمی داشته باشیم، خواهان تماس با کسی هستیم که تصمیم‌گیر مهم باشد»
اوج تناقض‌گویی رهبران آمریکا آنجاست که بارها ظریف را در سیاست ایران هیچ‌کاره اعلام کرده‌اند، اما با درنهایت او را به فهرست بلندبالای تحریمهای خود افزودند و گویا واقعا از هنر مذاکراتی او واهمه دارند.
این مقام ارشد دولت آمریکا گفته است، تصویری که از ظریف به عنوان یک دیپلمات خوش‌مشرب، تحصیلکرده و مسلط به انگلیسی ارائه شده، نادرست است.
پمپئو نیز مشعوف از اعمال تحریم علی محمدجواد ظریف، او را بزرگترین مدافع رهبر ایران و هم‌دست رفتارهای به ادعای خود غیرقانونی حاکمیت ایران دانست و از این امر استقبال کرد.
مکرر از زبان پمپئو شنیده شده که ظریف در سفرهایش به نیویورک از فضای آزاد رسانه‌های موجود در این شهر بین‌المللی استفاده و آزادانه با آنها مصاحبه می‌کند. پمپئو حتی گفته بود اگر دیپلمات‌های آمریکایی نمی‌توانند در تهران حضور داشته باشند، چرا دیپلمات‌های ایرانی بتوانند در نیویورک قدم بزنند.
جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا، نیز در واکنش به تحریم ظریف توسط واشنگتن گفت: «به گمانم رئیس‌جمهور تصمیم خیلی بزرگی را اتخاذ کرده است. ما یک ماه پیش اعلام کردیم که ظریف را تحریم خواهیم کرد و در حال حاضر نیز این کار را کرده‌ایم. این پیامی به جمهوری اسلامی است که ما وزیر امور خارجه محمدجواد ظریف را سخنگوی نامشروع ایران می‌دانیم.»
اتحادیه اروپا: به همکاری با ظریف ادامه می‌دهیم
اتحادیه اروپا با ابراز تأسف از اقدام آمریکا در تحریم وزیر خارجه ایران، اعلام کرد که همچنان به همکاری با او ادامه می‌دهد. کارلوس مارتین، سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با تأکید بر اینکه «ما از این تصمیم متأسفیم» گفت: «اما در مورد ما، به کار با آقای ظریف به عنوان ارشدترین دیپلمات ایران و با توجه به اهمیت حفظ کانال‌های دیپلماتیک ادامه می‌دهیم».
تحریم ظریف راه دیپلماسی را سد می‌کند
بیشتر کشورها تحریم وزیر خارجه ایران را اقدامی خلاف دیپلماسی و ناشی از نگاه بسیار سطحی ترامپ به مسائل ارزیابی می‌کنند و بر این باورند که تحریم وزیر امور خارجه ایران و یکی از چهره‌های اصلی مذاکرات هسته‌ای، امکان دستیابی به یک راه حل دیپلماتیک را کاهش خواهد داد.
در همین راستا فرانسه ضمن ابراز نگرانی نسبت به پیامدهای اقدام ایالات متحده در تحریم وزیر خارجه ایران، اعلام کرد که این کشور همراه با آلمان و بریتانیا مخالف تصمیم واشنگتن است. به گزارش خبرگزاری رویترز، وزارت خارجه فرانسه در بیانیه‌ای عنوان کرد: «ما معتقدیم که تمام راه‌های دیپلماتیک همچنان باید باز بماند، خاصه با توجه به این امر که تنش‌ها افزایش یافته است.»
همچنین وزارت خارجه آلمان، تصمیم آمریکا در تحریم ظریف را مغایر راه‌‌کارهای دیپلماتیک خواند و از ادامه کار و تماس با وزیر خارجه ایران خبر داد.
وزارت خارجه آلمان می‌گوید: «در شرایط کنونی مهم است که کانال‌های ارتباطی را حفظ کنیم تا جلوی تشدید تنش‌ها را بگیریم.» این وزارتخانه افزوده که وزیران خارجه آلمان، فرانسه و بریتانیا در تماس منظم با محمدجواد ظریف قرار دارند و به این کار ادامه خواهند داد.
ازسوی دیگر، یک سخنگوی وزارت امور خارجه انگلیس گفت دولت لندن از قراردادن رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در فهرست تحریمهای آمریکا حمایت نمی‌کند.
وی در گفت‌وگو با ایرنا یادآور شد: این مهم است که کانال‌های دیپلماتیک در زمان تنش‌های فزاینده، باز نگه داشته شود.
چین و روسیه نیز تحریم ظریف از سوی آمریکا را گامی خوانده‌اند که شانسی به گفت‌وگو نمی‌دهد. دیمیتری پولیانسکی، معاون سفیر دائم روسیه در سازمان ملل، این تصمیم را امری مغایر دیپلماسی خوانده و گفته است که تحریم مانع یافتن راه‌حل می‌شود. وزارت خارجه چین تحریم ظریف را اقدامی یکجانبه خوانده که به حل مشکلات کمکی نمی‌کند.
رئیس کمیسیون روابط خارجی مجلس ملی پاکستان نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، تحریم وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران از سوی آمریکا را اقدامی غیرسازنده و مغایر با قوانین و هنجارهای دیپلماتیک دانست.
پارادوکس ابراز تمایل به مذاکره و تحریم ظریف
دونالد ترامپ در هفته‌ها و ماه‌های اخیر بارها از تمایل خود برای مذاکره با ایران صحبت کرده است؛ اما اقدامات وی به خصوص تحریم محمدجواد ظریف به کلی راه‌های مذاکره را خواهد بست و این تصمیم در تضاد با گفته‌های پیشین او برای مذاکره با ایران است.
به تصریح اغلب کارشناسان حقوق بین‌الملل، ظریف در واقع سخنگوی اصلی و مذاکرهکننده اصلی دولت ایران است و تحریم وی راه‌های مذاکره و ارتباط میان ایران و آمریکا را می‌بندد.
رئیس‌جمهوری عصر پنجشنبه در واکنش به تحریم وزیر امور خارجه، در پیامی توئیتری ضمن اینکه این اقدام را کاری کودکانه و از روی ترس نامید، نوشت: «اگر آنها در مورد مذاکره جدی هستند، چه کسی جز ظریف می‌تواند طرف صحبت آنها باشد؟ در بخش دیگری از این پیام آمده است: «تحریم علیه ظریف نشان می‌دهد که کاخ سفید از توانایی‌های دیپلماتیک او می‌ترسد.»
رئیس‌جمهوری در پیام خود تاکید کرد: «ظریف رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی است و از طرف کل ملت صحبت و مذاکره می‌کند.» اسحاق جهانگیری، معاون اول روحانی، نیز تحریم ظریف را دلیل دیگری بر «ریاکاری و دروغگویی آمریکا» در باب دعوت به مذاکره خوانده است.
همچنین عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان در قالب پیامی توئیتری، تحریم ظریف را «سند دروغ بودن ادعای ترامپ برای مذاکره با ایران» خواند و نوشت: «آمریکا نه‌تنها از موشک که از سخن گفتن ایران نیز هراس دارد. تحریم وزیر امور خارجه ایران یعنی دروغ بودن همه گفته‌های دونالد ترامپ و دیگر سران رژیم او برای تمایل به گفتگو و مذاکره.»
پیام توئیتری ظریف: «ایالات متحده می‌گوید مرا به عنوان سخنگوی اصلی ایران در سرتاسر جهان تحریم کرده است. واقعیت انقدر دردناک است؟ این تحریم بر من یا خانواده من هیچ اثری ندارد، چراکه من خارج از ایران، هیچ منافعی ندارم. متشکرم که مرا چنین تهدید بزرگی برای اهدافتان می‌پندارید»
تصمیم اخیر دونالد ترامپ در تحریم ظریف احتمال کاهش تنش از طریق دیپلماسی و مذاکره را به شدت تضعیف کرده و این امری است که در سطح جهان نگرانی‌هایی در پی داشته است؛ به‌طوری‌که وندی شرمن، مذاکرهکننده ارشد تیم هسته‌ای دولت پیشین آمریکا در واکنش به تحریم محمد جواد ظریف گفته است: «ترامپ می‌گوید که خواهان مذاکره بدون هیچ شرطی با ایران است؛ اما در ادامه دست به تحریم ظریف زده است. این تحریم در واقع دستیابی به مذاکره را به شدت تضعیف می‌کند و خطر تشدید تنش‌ها و درگیری نظامی را به دنبال خواهد داشت.»
توئیتر و بیشترین حجم مخالفت‌ها با تحریم ظریف
یکی دو روز گذشته توئیتر عرصه واکنش و مخالفت کاربران ایرانی و خارجی به تحریم وزیر خارجه ایران از سوی آمریکا بود. «محمد علی الحوثی»، رئیس عالی شورای سیاسی جنبش انصارالله یمن در صفحه کاربری خود در توئیتر نوشت: «تحریمهای آمریکا علیه محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، نشانه ضعف و خفت سیاسی است و ما این تحریمها را محکوم می‌کنیم».
«ریچارد نفیو»، مقام سابق وزارت خارجه آمریکا نیز در توئیتر خود در مورد تحریم محمدجواد ظریف نوشت: تحریم ظریف یکی از مسخره‌ترین اقدام‌هایی بود که این دولت انجام داده است.
وی افزود: در واقع این نوع تحریمها تأثیر چشم‌گیر و معناداری بر دیپلماسی ظریف نخواهد گذاشت و احتمالاً باعث مسدود شدن دارایی‌ها و پیچیده کردن شرایط برای وی، نمی‌شود و تنها رهبران کشورهای دیگر را عصبانی می‌کند.
همچنین«جارت بلانک»، یکی از عوامل توافق هسته‌ای و مسئول هماهنگی اجرای توافقنامه هسته‌ای ایران در وزارت خارجه آمریکا در واکنش به تحریم ظریف در توئیتر خود نوشت: این یک تصمیم اشتباه است ایالات متحده می‌گوید که می‌خواهد با کسی که تصمیم‌گیرنده اصلی است در ایران تماس برقرار کند، اما شما در واقع به یک نماینده مطمئن نیاز دارید، نه تصمیم‌گیرنده.
چرایی یک تحریم و پیامدهای آن
تحلیلگران یکی از عواملی را که احتمالا موجب تحریم ظریف شده و در بیانیه وزرات خارجه آمریکا نیز آمده، استفاده ظریف از شبکه‌های اجتماعی و انتشار در سراسر جهان می‌دانند که نشان می‌دهد وزیر خارجه کشورمان از طریق دیپلماسی رسانهای شکست‌های سنگینی را در دادگاه افکار عمومی جهانیان به دولتمردان آمریکا تحمیل کرده است.
ظریف در سفر اخیر خود به نیویورک نیز با تعداد زیادی از رسانه‌های آمریکایی و بویژه رسانه‌های طرفدار جمهوریخواهان مصاحبه کرده که انتشار آنها نگرانی و هراس دولتمردان ترامپ را به همراه داشته است. عامل دیگری که تحلیلگران در تحریم ظریف موثر می‌دانند، کشمکش‌ها در داخل تیم امنیتی ترامپ در مورد ادامه تعلیق تحریم برخی پروژه هسته‌ای در ایران است. واشنگتن پست چند روز پیش از اختلاف شدید در داخل دولت ترامپ در مورد توقف یا ادامه تعلیق این تحریمها نوشته و خبر داده بود که ترامپ درنهایت طرف وزیر خزانه‌داری را که مخالف توقف تعلیق بوده گرفته و با نظر بولتون و پمپئو که خواستار توقف تعلیق‌ها بودند مخالفت کرده است. می توان احتمال داد که موافقت ترامپ با تحریم ظریف مابه‌ازایی است که جناح تندرو توانسته در برابر عقب‌نشینی از خواسته‌اش در مورد تعلیق تحریمها به دست آورد. عدم انجام اقدامی از سوی آمریکا در قبال سرنگونی پهپاد آمریکایی و برخی حوادث دیگر در تنگه هرمز طی دو ماه گذشته را نیز باید در رابطه با تحریم ظریف در نظر گرفت. احتمالا تیم ترامپ خواسته با این نمایش، پرده‌ای بر ناتوانی‌هایی خود در موارد مورد اشاره بیفکند.
وزارت خزانه‌داری آمریکا در اقدامی بی‌سابقه و خارج از عرف قوانین بین‌الملل، وزیر خارجه ایران را مشمول تحریمهای خود قرار داد و استیو منوچین، در بیانیه‌ای اعلام کرد که «ظریف بازوی تبلیغاتی و اجراکننده بی‌مهابای دستورالعمل‌های رهبر ایران و مهمترین سخنگوی رژیم در سطح جهانی است.»
به هر حال، این اقدام در شرایطی که بسیاری امیدوار بودند در سفر رئیس‌جمهور ایران به نیویورک برای شرکت در اجلاس سازمان ملل، اتفاق مثبتی رخ دهد و امکان کاهش تنش‌ها از مسیر دیپلماسی فراهم شود، نشان‌دهنده آن است که آمریکا تمایلی به گفتگو ندارد. مضاف بر اینکه ممکن است ظریف نتواند روحانی را در این سفر همراهی کند.
سوالی که اکنون مطرح است این است که آیا تحریم ظریف شامل صدور ویزا برای وی جهت حضور در سازمان ملل نیز خواهد شد یا خیر؟ مقامات آمریکایی بدون ذکر نام سخنان ضد و نقیضی در این مورد گفته اند و درنهایت یکی از آنها گفته که درمورد مجوز سفر ظریف به نیویورک و سازمان ملل از این به بعد مورد به مورد تصمیم‌گیری خواهد کرد.
دیدگاه تان را بنویسید