ریسمان سیاه و سفید

جان کری خبر داد در دورانی که دیگر وزیر امور خارجه نبوده است سه الی چهار بار با محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان ملاقات کرده است. از دیگر سو مشاهده می‌شود مقامات و مسئولان بلندپایه ایرانی بارها و با تاکید فراوان وعده می‌دهند مشکلات اقتصادی به ویژه در حوزه ارز و تبادلات تجاری خیلی زود مرتفع می‌شود. در عین حال راهبرد ایران آن است تا به همراه کشورهای اروپایی به برجام پایبند بماند آن هم با علم به اینکه این وفای به عهد تنها از منظر حقوقی و سیاسی می‌تواند برای ایران در جامعه جهانی حایز اهمیت باشد اما از منظر اقتصادی ایران نمی‌تواند روی کمک‌های اروپا حساب کند و بسیاری از سازمانها، نهادها و بنگاههای اقتصادی اروپایی بازار آمریکا را فدای روابط تجاری خود با ایران نمی‌کنند و ایران در این عرصه نمی‌تواند به غیر از ظرفیت‌های داخلی و منطقه‌ای به حمایت‌های اروپا دل ببندد. اگر فرض بگیریم که این دو قضیه در تضاد و تناقض با هم نیستند سوال مهمی به وجود می‌آید که اعتقاد و وعده مسئولان بر چه مبنای تحلیلی استوار است.

اینطور به نظر می‌رسد سیاستمداران ایرانی به شکست انتخاباتی دونالد ترامپ در انتخابات میاندوره‌ای کنگره که در ماه نوامبر در این کشور برگزار می‌شود از یکسو و افزایش فشار مشکلات و مسایل داخلی و قضایی وی در داخل آمریکا از سوی دیگر دل بسته‌‌اند. سیاسیون ایرانی شاید به این امید هستند که دمکراتها با کسب 24 کرسی در انتخابات کنگره اکثریت را از جمهوریخواهان بگیرند و بتوانند بر سیاستهای تندروانه و افسارگسیخته وی مهار بزنند یا بتوانند برای مهار دونالد ترامپ وی را استیضاح نمایند. در سوی دیگر این معادله، فشارها و پرونده‌های قضایی ریز و درشتی است که اطراف دونالد ترامپ را فراگرفته است و این امر به گونه ای است که شاید برخی از سیاستمدران ایرانی را به این اندیشه انداخته باشد که ممکن است دستگاه قضایی آمریکا بخواهد رئیس‌جمهور را عزل کند. شاید بتوان حدس زد جان کری در دیدارهای چهارگانه خود با ظریف بر این نمات تاکید کرده و تهران را به اخذ راهبرد صبر و انتظار تشویق کرده باشد که البته فرضیه غیرمنظقی‌ای به نظر نمی‌رسد. دمکرات‌ها به اتهام بسیار زیاد قادر خواهند بود در یکی از معدود دفعاتی که در تاریخ سیاسی آمریکا وجود دارد اکثریت کنگره را به چنگ آورند، این احتمال هم وجود دارد تا دونالد ترامپ در خصوص پرونده‌های قضایی خود و اطرافیانش به ویژه پرونده موسوم به «پرونده روسیه» که رابرت مولر دادستان ویژه به طور خاص روی آن تمرکز دارد دچار دردسرهای بزرگی شود. شاید عده‌ای بخواهند با کنار هم قرار دادن این قطعات به این نتیجه برسند که ممکن است دونالد ترامپ به فکر استعفا بیافتد و همانند نیکسون در جریان پرونده واترگیت استعفا دهد. اما تمام این احتمالات به همان اندازه که روی کاغذ و در میان رسانه‌ها جذاب است در عرصه عمل و سیاست واقعی محتمل نباشد.

به فرض که دمکرات‌ها اکثریت کنگره را به دست آورند که فرض بسیار معقول و محتملی است. اما به جریان انداختن فرایند استیضاح بسیار زمانبر و پیچیده است و با توجه به اینکه دولت آمریکا از سال آینده وارد رقابت‌های انتخاباتی خواهد شد بسیار بعید است این فرایند به نتیجه برسد. برخورد قضایی با رئیس‌جمهور حتی به باور بسیاری از منتقدان سرسخت ترامپ نیز تقریبا غیرممکن است خاصه آنکه رئیس‌جمهور آمریکا از اختیارات بسیار ویژه‌ای برخوردار است که این روند را پیچیده‌تر می‌سازد. در ضمن با توجه به ویژگی‌های شخصیتی دونالد ترامپ به نظر نمی‌رسد وی کسی باشد که بخواهد به واسطه این مسایل تن به استعفا دهد. بنابراین به احتمال زیاد حتی با پیروزی دمکراتها در انتخابات کنگره بعید به نظر می‌رسد در ارتباط با سیاستهای آمریکا علیه ایران تغییر چشمگیری به وجود آید.

با توجه به پایگاه آرای دونالد ترامپ در ایالت‌هایی که آرای الکترال آنها بسیار حایز اهمیت است و در نظر گرفتن این حقیقت که نژادپرستان سفیدپوست، جمهوری‌خواهان مگامیلیاردر، مسیحیان تندرو و ضد مهاجران، و طرفداران سنتی جمهوریخواهان از جمله رای‌دهندگان اصلی دونالد ترامپ هستند چنانچه وی بتواند خود را به دور دوم برساند احتمال پیروزی وی در انتخابات 2020 بالا خواهد بود. بنابراین هرچند تضعیف موقعیت سیاسی دونالد ترامپ در ایالات متحده آمریکا می‌تواند برای ایران بسیار جذاب و مطلوب باشد اما نمی‌توان و نباید معادلات سیاسی و راهبردی کشور را با فرض غیبت ترامپ در ساختار سیاسی ایالات متحده آمریکا تنظیم کرد به ویژه اگر جان‌کری توصیه‌ای در این زمینه به همتای سابق خود کرده باشد و ما حق داریم از ریسمان سیاه و سفید بترسیم زیرا هنوز فراموشمان نشده است که «قول کری تضمین است»