بررسی بایدهای دولت چهاردهم برای رفع بحران رفاه و تامین اجتماعی
توانمندی محرومیت‌زدایی در حال سقوط به پیشاقاجار است
یک استاد اقتصاد با انتقاد از گزارش منتشره توسط وزارت کار که در آن عنوان شده اندازه جمعیت فقیر کشور در سال ۱۴۰۲ کاهش پیدا کرده، گفت: افرادی که به مسئولیت‌های کلیدی گماشته می‌شوند اهلیت حرفهای ندارند و به خوبی می‌توانند آلت دست مناسبات قرار بگیرند. چنین گزارشی به مسئولان کشور می‌دهند و بعد می‌گویند پس راحت بخوابم ولی از او نمی‌پرسند مگر چه کرده‌اید که جمعیت فقیرتان کاهش پیدا کرده است!؟
فرشاد مومنی در نشست بررسی «بحران رفاه و تامین اجتماعی» با ذکر مثالی گفت: اوایل انقلاب، کسانی هیاهو راه انداختند که تصمیم برای ساخت مدرن‌ترین مجتمع فولاد ایران در بندرعباس، توطئه استکبار جهانی است. وقتی درباره علت این تحلیل از آنها سوال پرسیده می‌شد، می‌گفتند تاسیسات ساخته شده به راحتی به دلیل آب و هوای خاص کنار دریا، خوردگی پیدا می‌کند! با بالغ بر 5 برابر کردن هزینه‌های استقرار، کارخانه را در مبارکه اصفهان مستقر کردند ولی حال نتایج تحقیقات نشان می‌دهد 75درصد واحدهای فولادی دنیا کنار دریا مستقر هستند. ببینید در اثر این مافیای فریب و رسانه‌محور، ما چه هزینه‌هایی می‌پردازیم!
وی افزود: ستون فقرات سرمایه‌داری جدید، تحول فناورانه است و این تحول فناورانه باعث شده مسیرهای چندین هزار سالهای که بشر طی کرده تا به حدی از بنیه تولیدی برسد، در عرض کمتر از 250 سال، هزاران برابر آن چند هزار سال، افزایش یابد. اگر بخواهید به صورت اصولی، گرفتاری‌های ایران را ریشه‌یابی کنید، باید به حکومت‌گران فهماند که با تداوم مناسبات رانتی، فقر، فساد و فلاکت و انحطاط اخلاقی و سقوط تمدنی اجتناب‌ناپذیر است و این روند قابل ادامه نیست.
مومنی افزود: اگر فرض کنیم که قیمت فروش نفت‌خام در قله‌های تجربه شده در تاریخ، شدنی باشد و ایران 80 سال کل عایدات حاصل از صدور نفتش را بفروشد می‌تواند یکی از شرکت‌های دانایی‌محور آمریکا را بخرد. ببنید چه قیاس تکان‌دهنده‌ای است!؟ بعد البته ماجراهای دیگری هم درباره حد و حدود کشور ما و ادعاهایی که مطرح می‌کنند، پیش می‌آید. ظاهرش این است که غیرت‌های خاصی، نیروی محرک حرفهای هیجانی و توخالی است اما به باطن که نگاه کنیم، رای به استمرار مناسبات رانتی می‌دهند.
89 درصد فقرای ایران،
شاغلان امروز و دیروزند
این استاد اقتصاد با تاکید بر اینکه ریشه اصلی بحران کشور، ضعف بنیه تولیدی است، گفت: بنیادی‌ترین مطالعه‌هایی که در ایران صورت گرفته، می‌گوید ۸۹درصد فقرای ایران، شاغلین سابق و لاهق هستند به این معنا که چون شاغلین ما مشاغل بی‌کیفیت و اغلب غیرمولد و غیرمدرن دارند، متناسب با آن مصرف‌های جدید خلق شده نمی‌توانند خلق ارزش کنند. اگر همچنان این توهم باقی بماند که می‌توانیم با استمرار مناسبات خام‌فروشانه کشور را اداره کنیم، از نظر رفاه، دائما رو به قهقرا خواهیم رفت. در چارچوب مناسبات رانتی، افرادی ژست دلسوزی هم می‌گیرند و می‌گویند اگر نفت‌خام فروشی اشکال دارد، پس برو سنگ‌آهن بفروش! عده‌ای هم می‌گویند راه نجات ایران توریسم است در حالی‌که توریسم از نظر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری زیرساخت‌هایی می‌خواهد که وقتی آن را لحاظ می‌کنیم، جزو سرمایه‌برترین رشته فعالیت‌ها می‌شود.
وی با اشاره به عدم وجود زیرساخت‌های توسعه توریسم، به مشکلاتی مانند مسائل رستوران‌های بین‌راهی و وضعیت راه‌های کشور اشاره کرد و ادامه داد: باید به مقامات راهنمایی و رانندگی بگوییم این چه پشت پرده‌ای است که شما کار اصلی‌تان را رها کرده‌اید مرتب سینه می‌زنید و می‌گویید اگر می‌خواهی تصادفات جاده‌ای کم شود واردات خودروهای خارجی را آزاد کنید! در مناسبات رانتی، همه چیز از جلد خود بیرون می‌رود. به جای اینکه بگویند چه کمبودهایی در زمینه آموزش مردم در رابطه با رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی داریم یا چه کنیم که هزینه فرصت خلافکاری در رانندگی کاهش پیدا کند، برای ما نقش وزیر صمت پیدا می‌کنند! وزیر صمت ما هم که مسئول تولید در کشور است تمام هم و غمش واردات شده! شما مسئول تولید کشور هستی، به ما بگو چرا این‌قدر دست‌اندازی رانتی به شرکت‌های خودروسازی فاجعه‌آفرین شده! افراد ناآگاهی که بر سر کار تخصصی صنعت خودرو گذاشتید، چه بلایی بر سر کیفیت تولید خودرو در ایران آوردند. بعد مافیاهای واردات می‌گویند، چون بنیه تولید ما اینگونه است از تولید صرف‌نظر کنیم و سراغ واردات برویم!
مردم را به ریاضت فرامی‌خوانند
اما خودروی لوکس و لوازم آرایش وارد می‌کنند
مومنی گفت: در چارچوب مناسباتی که توسعه در آن در حاشیه باشد، مجلس هم با کیفیت و توسعه‌فهم نیست. برآیند تصمیم‌ها نشان می‌دهد آنها در حد نصاب نیستند و تصمیم‌های مشکوک و ضدتوسعه اتخاذ می‌کنند. به جای اینکه همتشان را بر سر این بگذارند که کیفیت تولید داخلی را بالا ببرند، می‌گویند واردات را تسهیل کنیم! گزارش‌های رسمی می‌گوید خودروهای فعال موجود ایران بیش از ۳۰ میلیون است و بعد می‌گویند ما این بازار را با مجوز ۲۰۰هزار واردات خودرو متعادل می‌کنیم! این چه فهم از تعادلی است؟ هر جا به مردم برسد می‌گویند متوجه نیستید که در جنگ اقتصادی هستیم اما خودشان در جنگ اقتصادی، خودرو لوکس و لوازم آرایش وارد می‌کنند. نمی‌شود که با یک بام و دو هوا کشور را اداره کرد.
دعوت از وزیر رفاه برای مناظره
این استاد دانشگاه افزود: سیطره تملق‌محوری و چاپلوس‌محوری، نظام کارشناسی کشور را هم بدنام کرده. در دوره آقای رئیسی گزارشی در وزارت کار تهیه کردند که می‌گوید اندازه جمعیت فقیر ما در سال ۱۴۰۲ کاهش پیدا کرده است! درباره روش‌شناسی تهیه آن گزارش وزیر کار فعلی را به مناظره دعوت می‌کنم و آشکار خواهم کرد که چون عموما در چهارچوب مناسبات رانتی، افرادی که به مسئولیت‌های کلیدی گماشته می‌شوند اهلیت حرفهای ندارند به خوبی می‌توانند آلت دست مناسبات قرار بگیرند. چنین گزارشی به مسئولان کشور می‌دهند و بعد آن مسئول می‌گوید پس من راحت بروم و بخوابم! از او نمی‌پرسند مگر شما چه کرده‌اید که جمعیت فقیرتان کاهش پیدا کرده!؟ نمی‌دانید که سال ۱۴۰۱ وحشتناک‌ترین و مهلک‌ترین ضربه‌ها را به معیشت مردم با آن سیاست خطای حذف ارز ترجیحی وارد کردید!؟ متوجه نمی‌شوید که از ترس واکنش‌های انفجاری مردم، بر فراز موازین قانونی، پرداخت سوبسید نقدی نزدیک به ۱۰ برابر آنچه که ماهانه پرداخت می‌شده را به طور یک‌باره انجام دادید! تمام اینها را فراموش کردید!؟
رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد تاکید کرد: اگر کشور بخواهد حساب و کتاب پیدا کند به جای اینکه مقامات بی‌کیفیت یا کم‌کیفیت زورگو، کارشناسان را تهدید به اخراج کنند، گزارش‌های کارشناسی را طبقه‌بندی نکنند. حتی همین گزارش را هم طبقه‌بندی کرده‌اند تا جزئیات و روش‌شناسی آن را متوجه نشویم.
بودجه تولید و اشتغال 5 برابر شد
اما تاثیری بر بازار کار نداشت
مومنی یادآور شد: مرکز پژوهش‌های مجلس در همان سال ۱۴۰۱ در گزارشی گفت بودجه توسعه، تولید، اشتغال و کارآفرینی نسبت به ۱۴۰۰ رقمی بالغ بر ۵ برابر شد اما هیچ تاثیر محسوسی بر روی بازار کار نداشت. اگر حساب و کتاب تولیدمحور، روی کار بود و مجلس با کیفیتی داشتیم آیا نباید این را به عنوان مسأله ملی زیر ذره‌بین می‌گذاشتند!؟ بعد در چنین شرایطی یک‌باره در ۱۴۰۱ که فشارهای معیشتی مافوق طاقت‌تر شده، دگردیسی پیدا کرده‌اند و می‌گویند وضعیت فقر بهبود پیدا کرده است!
سال 1402، حدود 24میلیارد کیلو
مواد غذایی وارد کرده‌ایم
مومنی افزود: درآمد سرانه فقیرترین کشورهای دنیا بین ۲ تا ۵ هزار دلار است ولی حتی آنها که فقیرترین کشورهای دنیا هستند هم برای بقایشان نسبت هزینه‌های حاکمیتی دولت به تولید ناخالص داخلی یا مداخله دولت در اقتصاد، ۲۷درصد است. برای اینکه روشن شود این مناسبات ناشی از بازارگرایی مبتذل و تعدیل ساختاری، چه بر سر دولت آورده و نهاد دولت را چگونه به افلاس، ورشکستگی و فلاکت انداخته، باید دید گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در بررسی بودجه ۱۴۰۳ می‌گوید در سال ۱۴۰۳، اندازه مداخله‌های حاکمیتی دولت به تولید ناخالص داخلی در ایران به زیر ۱۰درصد فرو افتاده است! یعنی نزدیک به یک‌سوم مسئولیت‌پذیری فقیرترین و مفلوک‌ترین کشورها. وقتی می‌گوییم به تغییر ریل نیاز داریم، مساله‌ای جدی است. تمام اینها به این برمی‌گردد که هزینه‌هایی دارید که با خام‌فروشی و رانت‌محوری نمی‌توانید از عهده آن برآیید. حتی اگر بخواهید توریست جذب کنید هم باید چیزهایی داشته باشید که آنها بخورند تا از گرسنگی نمیرند. هنوز توریست جذب نکرده‌اید گزارش گمرک می‌گوید ۲۴ میلیارد کیلو، تنها مواد غذایی و واردات مربوط به تولید کشاورزی در ۱۴۰۲ واردات داشته‌ایم. با این بنیه تولید می‌خواهید توریست جذب کنید!؟ با آن کیفیت جاده‌ها و بهداشتی رستوران سرراهتان!؟ با آن امنیتی که برقرار کردید!؟
ادامه شوک درمانی، روندی قهقرایی
خواهد بود
این استاد اقتصاد با بیان اینکه تا به قیمت ارز یا بنزین شوک وارد می‌کنند ابعاد جدیدی از سرقت‌های بدیع در ایران پدیدار می‌شود، خاطرنشان کرد: می‌خواهند شوک‌درمانی را جلو ببرند و هزینه‌هایشان را تامین کنند ولی ادامه این راه امکان ندارد و چیزی جزو محالات است. قطعا این روند قهقرایی خواهد بود اگر تغییر ریلی اتفاق نیفتد چرا که دائما نیازهای جدید خلق می‌شود. دکتر راغفر داده‌ها را بررسی کرده و عنوان کردند آخرین داده‌های رسمی می‌گوید کل درآمد حدود ۷ میلیون ایرانی، هزینه مواد غذایی مورد نیازشان را پوشش نمی‌دهد. آنان که می‌خواهند از مسأله فقر در این ابعاد حساسیت‌زدایی کنند به کشور خدمتی نمی‌کنند. ضمن اینکه گزارش‌های رسمی می‌گوید با همین شیوه گزارش‌دهی راجع به فقر، ۴۰درصد جمعیت ایران در آستانه فرو افتادن به زیر خط فقر هستند.
از کل بودجه محرومیت‌زدایی و سیاست‌های حمایتی حکومت در ایران، ۸۷درصد آن به عائله خود دولت اصابت می‌کند. در این شرایط، ما داریم به دوره پیشا قاجار سقوط می‌کنیم و این بسیار خطرناک است
وی با بیان اینکه جایگاه ایران در نظام بین‌المللی در همه عرصه‌ها در غیاب بنیه تولید فناورانه روند قهقرایی طی می‌کند، گفت: آخرین گزارش می‌گوید در بدترین سالهای دوره جنگ، سهم ایران از کل صادرات جهانی، تقریبا با نسبت جمعیت ایران با جمعیت دنیا متناسب بوده و توازن قابل دفاع داشته. در دوره بعد از جنگ 82.5درصد کل درآمدهای ارزی حاصل از خام‌فروشی در تاریخ خام‌فروشی ایران اتفاق افتاده ولی در سال ۲۰۲۳ سهم ایران از کل صادرات جهانی به 0.23درصد رسیده است، یعنی کمتر از یک چهارم یک درصد! این روندهای قهقرایی چنین ابعادی پیدا کرده است.
محرومیت‌زدایی دولت
در حال سقوط به دوره پیشاقاجار است
مومنی ادامه داد: شکننده‌ترین دولت‌ها آنها هستند که هزینه‌های حمایت و عدالتشان در بهترین حالت تنها عائله حکومت را می‌تواند پوشش دهد. از این زاویه اعلام خطر می‌کنم و می‌گویم به سمت یک شکنندگی بسیار وحشتناک حرکت می‌کنیم. مرکز پژوهش‌های مجلس می‌گوید از کل بودجه محرومیت‌زدایی و سیاست‌های حمایتی حکومت در ایران، ۸۷درصد آن به عائله خود دولت اصابت می‌کند. در دوره‌ای کل مسئولیت‌های حکومت در دوره قاجار، به برقراری سطوحی از نظم و امنیت، خلاصه می‌شد و البته هرکس تاریخ خوانده باشد می‌داند چقدر در این زمینه توفیق داشتند! اکنون اعلام خطر می‌کنم. در حالی‌که در قانون اساسی بالاترین مسئولیت‌های محرومیت‌زدایی و حمایتگری برعهده حکومت گذاشته شده، ما به ورطه توانمندی مالی کمتر از دوره قاجار برای تخصیص منابع به آن حیطه
نزدیک می‌شویم.
وی با بیان اینکه در دوره‌ای که به آن عصر دانایی می‌گویند، فلسفه اصلی شکل‌گیری حکومت را ارائه خدمات حمایت عدالت و امنیت می‌داند، اظهارداشت: در این شرایط، ما داریم به دوره پیشا قاجار سقوط می‌کنیم و این بسیار خطرناک است. اینها نشان می‌دهد آن تغییر ریلی که فوری‌ترین و عمیق‌ترین اثر را روی رفاه و تامین اجتماعی ما می‌گذارد، بازآرایی ساختار نهادی به نفع تولید و علیه مفت‌خوارها، رباخوارها و دلال‌ها و وارداتچی‌ها است. با مسیری که اکنون طی می‌شود همچنان شاهد مباحث تکان‌دهنده و غفلت‌های حیرت‌انگیز در این زمینه هستیم.
باید به حکومت‌گران فهماند که با تداوم مناسبات رانتی، فقر، فساد و فلاکت و انحطاط اخلاقی و سقوط تمدنی اجتناب‌ناپذیر است و این روند قابل ادامه نیست
شرافت پزشکیان در گرو اجتناب از شوک‌درمانی است
مومنی با بیان اینکه سراسر ساختار حکمرانی دچار عارضه برنامه‌گریزی شده و به خاطر سلطه مناسبات رانتی حاضر نیستند به مردم که صاحبان حق هستند به صورت شفاف بگویند عایدات ارزی کشور چگونه توزیع می‌شود، خاطرنشان کرد: برنامه هفتم، اولین برنامه‌ای است که حتی آن داده‌های نصف و نیمه را هم منتشر نکرد. به اسم برنامه‌ریزی سندی منتشر کردند که در آن هیچ گزارشی درباره چشم‌انداز منابع و مصارف وجود ندارد یعنی به روزگاری دچار شده‌اند که دیگر قادر نیستند هیچ تعهدی را انجام دهند. مهم‌ترین دلیل اینکه متقاعد شدیم به پزشکیان رای دهیم، این بود که وی دو سه روز قبل از انتخابات اطلاعیه داد و شرافت خود را گرو گذاشت و گفت تعهد می‌دهم از شوک‌درمانی اجتناب بورزم.
وی در پایان افزود: چون می‌دانستیم که این اجتناب تا چه اندازه برای شرایط کنونی ایران ضروری است، آن را به عنوان شرط لازم و نه کافی برای تغییر ریل پذیرفتیم و گفتیم اگر آنها شرافتمندانه به همین هم تن دهند یک گام رو به جلو است. در اطلاعیه‌ای که با دوستان دیگر منتشر کردیم هم تاکید کردیم شرط کفایت این است که یک برنامه ارتقای کیفیت بنیه تولید ملی تهیه کنید که به لوازم آن که مبارزه پیشگیرانه از فساد و بالابرنده هزینه فرصت مفت‌خوارگی است تن دهید. خطوط کلیدی که از درون آن رفاه بیرون می‌آید چنین است.
دیدگاه تان را بنویسید