موضوعی که به‌زعم مؤمنی پتانسیل بازتولید همه نوع بحران را دارد
عدم مشارکت اکثریت مردم در اقتصاد کشور
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با تاکید بر اینکه همه باید برای سر عقل آوردن دولت‌ها در اجتناب از ابزار شوک‌درمانی، تلاش کنند، گفت: عمده رفتارهای حکومت در ایران، دچار آنومی شده و در فرایندهای تصمیم‌گیری و تخصیص منابع، گاه حتی بایسته‌های بقای خود را نیز رعایت نمی‌کند.
فرشاد مومنی که در تشریح مهمترین فلسفه‌های حاکم بر نظام سلامت در فرهنگستان علوم سخن می‌گفت، تصریح کرد: در ادبیات توسعه، بر این نکته توافق فراگیر وجود دارد که انسان‌ها هدف برنامه‌های توسعه و مهمترین ابزار تحقق آن هستند. از این دریچه، حساسیت و اهمیت نظام‌های سلامت از چند زاویه مورد توجه اکید قرار می‌گیرد.
دو سوم جمعیت فعال ایران نقشی در تولید ملی نداشته و ندارند
این اقتصاددان، رابطه سلامت و امکان‌پذیرسازی مشارکت اعتلابخش مردم در جریان توسعه را یکی از مسائل مورد توجه در توسعه عنوان کرد و افزود: به دلیل طیف متنوعی از کاستی‌ها و نابسامانی‌ها به ویژه در بخش سلامت و نحوه تامین مالی آن، ما نمونه یکی از بحرانی‌ترین کشورهای دنیا از نظر مشارکت هستیم. حتی اگر مشارکت سیاسی را که مناقشه‌برانگیز و اندکی خطرناک است، نادیده بگیریم، داده‌های سرشماری به ما می‌گوید که از جنبه اقتصادی، حسب داده‌های سرشماری‌های انجام شده از سال 1365 تا 1395، همواره چیزی نزدیک به دوسوم جمعیت فعال در ایران، هیچ نقشی در تولید ملی نداشته‌اند. این موضوع به صورت نظام‌وار، پتانسیل بازتولید همه نوع بحران را دارد.
وی با تاکید بر اینکه باید با حکومت‌گران درباره ابعاد اهمیت مشارکت، به ویژه مشارکت اقتصادی صحبت شود، یادآور شد: عموم متفکران توسعه تاکید دارند در غیاب مشارکت شهروندان در سرنوشت سیاسی و اقتصادی، کشور با بحران‌های فاجعه‌ساز روبه‌رو می‌شود. جای تاسف است که در دستگاه‌هایی که متولی برنامه‌های توسعه هستند، تاکنون حتی یک مطالعه سازمان‌یافته درباره ابعاد ناهماهنگی‌ها در همه عرصه‌های حیات جمعی ایرانیان و هزینه‌ها و خسارت‌هایی که این ناهماهنگی‌ها به ما می‌زند، نداریم.
به گزارش جماران، مومنی مساله مشارکت را مهمترین عامل کاهش هزینه‌های مبادله، کاهش هزینه‌های هماهنگی و کاهش حداکثری نااطمینانی‌ها و بی‌ثباتی‌ها با منشا تعاملات انسانی برشمرد و گفت: مشارکت مردم در سرنوشت سیاسی و اقتصادی، مهمترین عامل توانمندسازی نظام حیات جمعی برای ارتقای توانایی در مهار شوک‌های برون‌زاست. از همه مهمتر اینکه مشارکت، مهمترین ابزار تضمین دستاوردهای توزیعی بهتر برای نظام‌های اقتصادی و اجتماعی و مهمترین ابزار ممکن‌کننده ساختن نهادهای باکیفیت برای
توسعه است.
رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد، اضافه کرد: سلامت در کنار آموزش، مهمترین نیروی محرکه برابری اجتماعی است. وقتی رویکردهای رشدمحور در دهه‌های 1940 و 1950 با شکست روبه‌رو شد و فاجعه‌های اجتماعی، انسانی و محیط زیستی بزرگ پدیدار کرد، جریان‌های جهانی با عنوان جنبش شاخص‌های اجتماعی شکل گرفت که در آن گفته شد هیچ عنصری به اندازه برابری دسترسی در حیطه آموزش و سلامت نمی‌تواند در برابری نقش‌آفرینی کند.
حکومت‌ها با تنگ‌نظری در سلامت و آموزش، گور خود را می‌کنند
وی با بیان اینکه متاسفانه درک نظام تصمیم‌گیری‌های اساسی در ایران از فاجعه در حال بروز به‌خاطر نابرابری‌های ناموجه، در حد کفایت نیست، تاکید کرد: وقتی نابرابری‌های ناموجه از حدودی فراتر می‌رود، اساس نظم اجتماعی مبتنی بر رفتارهای حذفی و ستیزه‌جویانه قرار می‌گیرد. معمولا وقتی نابرابری‌ها به ناپایداری و واکنش‌های شدید اجتماعی منجر می‌شود، حکومت‌هایی که در زمینه خدمات سلامت و آموزش با تلخی و تنگ‌نظری برخورد می‌کنند، در زمینه هزینه سرکوب بسیار گشاده‌دست می‌شوند. همین مساله باعث می‌شود، به اصطلاح حکومت‌ها گور خود را بکنند و جامعه با ناپایداری‌های جدی سیاسی نیز روبه‌رو شود.
مشارکت مهمترین عامل کاهش هزینه‌های مبادله، کاهش هزینه‌های هماهنگی و کاهش حداکثری نااطمینانی‌ها و بی‌ثباتی‌ها با منشا تعاملات انسانی است
مومنی با اشاره به دو مطالعه راهبردی بانک جهانی در دهه 1980 و 1990 در آمریکای لاتین و آفریقا که در آنها برنامه تعدیل ساختاری انجام می‌شد، اضافه کرد: یکی از مولفه‌های کلیدی این مطالعات، مسئولیت‌گریزی حکومت‌ها در ابعاد بی‌سابقه در زمینه امور سلامت و آموزش بود اما نشان داد در این دوره، بین 6 تا 7درصد تولید ناخالص ملی، هزینه سرکوب شده است! اگر بخشی از هزینه‌های سرکوب، صرف این دو امر راهبردی می‌شد، احتمالا صرف چنین هزینه‌هایی برای سرکوب موضوعیت پیدا نمی‌کرد. آنچه که مساله را برای شرایط کنونی ایران مهم می‌کند، این است که ماجرای مسئولیت‌گریزی حکومت در امور آموزش و سلامت به ابعاد شکننده‌ای رسیده است.
وی توضیح داد: سهم خانوارها در پرداخت‌های شخصی، جزء ناهنجارترین سهم‌ها در دنیاست و از آن تکان‌دهنده‌تر، روند تحولات اندازه جمعیتی که به واسطه هزینه‌های کمرشکن درمان به زیرخط فقر می‌افتند.
درآمدزایی به وسیله شوک‌درمانی، حکومت‌ها را دچار افلاس مالی می‌کند
دستاوردهای مهم نظام سلامت انسان‌ها، ریشه در بنیه تولید فناورانه دارد و شوک‌درمانی در ایران، بزرگترین عامل سقوط بنیه تولیدی کشور در سه دهه گذشته بوده است
این استاد اقتصاد با تاکید بر اینکه هیچ عنصری به اندازه توهم پول درآوردن از طریق شوک‌درمانی در قیمت‌های کلیدی، حکومت و مردم را دچار افلاس مالی نکرده، گفت: اعداد و ارقام رسمی که در این زمینه وجود دارد واقعا تکان‌دهنده است، اما از آنجا که این پدیده به منافع گروهی اندک‌سالار، پرنفوذ و پرقدرت گره خورده، حکومت از طریق شوک‌درمانی، هم خود و هم مردم را دچار آنومی کرده و هم نظم اجتماعی و اقتصادی را دچار اختلال‌های بسیار بزرگ کرده است.
مومنی گفت: در گزارش اقتصادی سال 1373 سازمان برنامه، پس از 5 سال شوک درمانی تصریح شده که به ازای هر یک واحد افزایش درآمد دولت از محل شوک‌درمانی، هزینه‌های مصرفی دولت، سه و نیم برابر افزایش می‌یابد که بخش بزرگی از این هزینه‌ها ریشه در گسترش و تعمیق فقر و نابرابری دارد!
وی با تاکید بر اینکه باید برای به سرعقل آوردن حکومت در اجتناب از استفاده از ابزار شوک‌درمانی تلاش کرد، ضمن تشریح رابطه شوک‌درمانی با تشدید نابرابری‌های ناموجه و حرکت به سمت آنومی اقتصادی و اجتماعی در رفتارهای دولت و جامعه، افزود: عمده رفتارهای حکومت در ایران، دچار آنومی شده و آنها در فرایندهای تصمیم‌گیری و تخصیص منابع، گاه حتی بایسته‌های بقای خود را نیز رعایت نمی‌کنند.
افزایش چشمگیر مراجعه بدون نسخه مردم به داروخانه‌ها
این استاد دانشگاه علامه، توجه به سلامت افراد به عنوان مهمترین ابزار مهار فقر را سومین فلسفه بنیادی حاکم بر نظام سلامت، دانست و اظهار کرد: در این زمینه داده‌های دردناکی برای متقاعدسازی ضرورت تغییر مسیری که در ایران طی می‌شود، وجود دارد. در گزارش‌های رسمی وزارت بهداشت از حیطه‌هایی مانند کاهش چشمگیر مراجعه شهروندان به مراکز درمانی به‌رغم افزایش جمعیت در سه دهه گذشته و همچنین افزایش چشمگیر مراجعه مردم به داروخانه‌ها بدون داشتن نسخه و مراجعه به پزشک، آمارهای هشداردهنده‌ای وجود دارد.
مومنی با بیان اینکه در این گم‌گشتگی راهبردی، نظم اجتماعی در حال حرکت به سمت الگوی ستیز و حذف است و خشونت‌هایی که در این زمینه وجود دارد بسیار جدی است، هشدار داد: این آنومی، بحران‌های حاد اعتماد اجتماعی در ایران را پدیدار کرده و کل نظام حیات جمعی را با نااطمینانی‌های فزاینده روبه‌رو کرده است.
رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد در پایان سلامت انسان‌ها را مهمترین تکیه‌گاه جوامع برای برون‌رفت از دورهای باطل عقب‌ماندگی عنوان کرد و گفت: دستاوردهای مهم نظام سلامت انسان‌ها، ریشه در بنیه تولید فناورانه دارد و شوک‌درمانی در ایران، بزرگترین عامل سقوط بنیه تولیدی کشور در سه دهه گذشته بوده است. متاسفانه بزرگترین ضربه به بنیه تولید کشور، بعد از شوک‌درمانی‌ها وارد شده است! این مساله هم حکومت را دچار افلاس مالی کرده و هم بنگاه‌های تولیدی و مردم را با بحران‌های حاد روبه‌رو کرده است. باید حکومت را درباره کارهایی که نباید بکند و روندهای بحران‌سازی که باید مهار کند، هوشیار کنیم. حیاتی‌ترین کاری که باید متوقف شود، تمسک به شوک‌درمانی برای تامین کسری مالی است که به دور باطل فاجعه‌ساز برای مردم و حکومت منتهی شده است.
دیدگاه تان را بنویسید