ائتلاف تهدیدآمیز «بالیکاتان ۲۰۲۵» علیه چین

رامین پرتو

در میانه تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی در شرق آسیا، ایالات متحده آمریکا و فیلیپین، روز گذشته (دوشنبه) ۲۱ آوریل ۲۰۲۵، بزرگ‌ترین رزمایش سالانه نظامی خود موسوم به «بالیکاتان 2025» را با مشارکت بیش از ۱۴ هزار نظامی آغاز کردند. رویترز در این خصوص نوشته است: «این مانور مشترک، که معنای لغوی آن در زبان فیلیپینی «شانه به شانه» است، نمادی از اتحاد نظامی دو کشور در چارچوب پیمان دفاعی مشترک‌شان به شمار می‌رود و به ‌وضوح حامل پیام‌هایی چند لایه به بازیگران منطقه‌ای، به‌ویژه چین، است». 

رزمایش بالیکاتان ۲۰۲۵ قرار است تا ۹ ماه مه (۱۹ اردیبهشت) ادامه یابد و در جریان آن، تمرین‌هایی در حوزه «آزمایش نبرد کامل»، شامل عملیات آبی- خاکی، دفاع ساحلی، مانورهای توپخانه‌ای و پدافند موشکی در مناطق مختلف فیلیپین اجرا خواهد شد. از جمله مهم‌ترین تجهیزاتی که قرار است در این رزمایش به نمایش درآید، سامانه موشکی ضدکشتی «NMESIS» و پرتابگرهای راکتی دوربرد هیمار (HIMARS) هستند که نقشی محوری در شبیه‌سازی سناریوهای مقابله با تهدیدات دریایی و ساحلی خواهند داشت. بر اساس خلاصه‌ گزارشی که با رسانه‌ها به اشتراک گذاشته شده، فیلیپین در این رزمایش زنده، موشک‌های مدرن خود را همراه با نیروهای آمریکایی آزمایش 

خواهد کرد.

ائتلاف گسترده‌تر

 از دو متحد سنتی

رزمایش امسال، ابعاد بین‌المللی بیشتری به خود گرفته است. در کنار نیروهای آمریکایی و فیلیپینی، گروه‌هایی از نیروهای نظامی استرالیا، ژاپن، بریتانیا، فرانسه و کانادا نیز به‌طور فعال در عملیات‌ها شرکت دارند. همچنین، ۱۶ کشور دیگر از جمله آلمان، هند، اندونزی، تایلند و کره جنوبی، به‌عنوان ناظر در این مانور نظامی حضور یافته‌اند و این سطح از مشارکت، نشانگر تمایل فزاینده کشورها برای هماهنگی بیشتر در برابر تهدیدات امنیتی مشترک در منطقه هند - اقیانوسیه، به‌ویژه در قبال رفتارهای تهاجمی چین، ارزیابی می‌شود. 

رزمایش آمریکا و فیلیپین در حالی برگزار می‌شود که پکن و واشنگتن به صورت مستقیم با هم یک جنگ تجاری کم‌سابقه را شروع کرده‌اند و در این خصوص وزارت خارجه چین اعلام کرده که پکن با وضع تحریم‌هایی علیه چند عضو کنگره، مقام و روسای سازمان‌های غیردولتی آمریکایی، تحریم‌های واشنگتن را تلافی کرد

نکته مهم این است کهه رزمایش بالیکاتان در نزدیکی تایوان (جزیره‌ای که چین آن را بخشی از قلمرو خود می‌داند و آمریکا با حمایت‌های نظامی از آن، پکن را بارها به خشم آورده) پیامی روشن در خصوص سیاست بازدارندگی واشنگتن در برابر چین دارد. فیلیپین، به‌ عنوان همسایه جنوبی تایوان، از موقعیتی ژئوپلیتیکی برخوردار است که آن را به شریک حیاتی آمریکا در هرگونه سناریوی درگیری احتمالی با چین بدل می‌سازد. در این راستا ایالات متحده در سال‌های اخیر کوشیده است از طریق تقویت زیرساخت‌های نظامی در فیلیپین و امضای توافق‌های دسترسی به پایگاه‌های نظامی، حلقه محاصره ژئوپلیتیکی پیرامون چین را تقویت کند. اجرای مانورهایی چون بالیکاتان در منطقه‌ای نزدیک به تنگه تایوان، حامل این پیام راهبردی است که در صورت هرگونه تحرک نظامی چین علیه تایوان، آمریکا آماده است تا نه‌ فقط از طریق ژاپن و کره‌جنوبی، بلکه از جبهه جنوبی نیز وارد عمل شود.

افزایش حضور نظامی آمریکا 

نکته دیگر این است که دریای چین جنوبی، با عبور بیش از یک‌سوم تجارت دریایی جهان و منابع غنی انرژی در بستر خود، از اهمیت راهبردی فراوانی برخوردار است. چین در سال‌های گذشته، با ساخت جزایر مصنوعی، استقرار پایگاه‌های نظامی و اعلام مالکیت بر بخش عمده این دریا، نگرانی‌های امنیتی گسترده‌ای را در میان کشورهای منطقه و جامعه جهانی برانگیخته است. در واکنش به این روند، آمریکا سیاست «آزادی ناوبری» را در پیش گرفته و با اعزام ناوهای جنگی، هواپیماهای شناسایی و برگزاری رزمایش‌های مشترک با متحدان منطقه‌ای خود، بر حق تردد آزاد در آب‌های بین‌المللی تأکید می‌کند. افزایش شمار این تمرینات نظامی و مشترم (از جمله رزمایش بالیکاتان 2025) بخشی از راهبرد گسترده‌تر آمریکا برای مهار نفوذ چین در اقیانوس آرام غربی و اطمینان از تداوم نظم مبتنی بر قوانین بین‌المللی است. افزون بر این، گسترش حضور نظامی آمریکا در دریای چین جنوبی، به کشورهای آسیای جنوب شرقی این پیام را می‌دهد که واشنگتن متعهد به دفاع از شرکای منطقه‌ای خود است و در صورت تهدید منافع‌ این کشورها، کنار آن‌ها خواهد ایستاد. این موضوع به ‌ویژه در مورد فیلیپین که در سال‌های اخیر چندین بار با گارد ساحلی چین در آب‌های مورد مناقشه مواجه شده، اهمیت مضاعف می‌یابد و به نوعی می‌تواند یک سلسله اقدامات هدفمند علیه پکن در شرایطی باشد که چینی‌‌ها در حال رصد آنی و لحظه به لحظه تحرکات آمریکا و متحدانش در دریای چین جنوبی هستند.

در کنار نیروهای آمریکایی و فیلیپینی، گروه‌هایی از نیروهای نظامی استرالیا، ژاپن، بریتانیا، فرانسه و کانادا نیز به‌طور فعال در رزمایش «بالیکاتان 2025» شرکت دارند. همچنین، ۱۶ کشور دیگر از جمله آلمان، هند، اندونزی، تایلند و کره جنوبی، به‌عنوان ناظر در این مانور نظامی حضور یافته‌اند و این سطح از مشارکت، نمایانگر همگرایی بیشتر در برابر تهدیدات چین است

پکن و واکنش محتاطانه 

چین همواره رزمایش‌های نظامی آمریکا در اطراف مرزهای دریایی و هوایی‌اش را اقداماتی تحریک‌آمیز و تهدیدی مستقیم برای حاکمیت خود توصیف کرده است. وزارت خارجه چین در بیانیه‌ای که پیش از آغاز بالیکاتان ۲۰۲۵ صادر کرد، ضمن ابراز نگرانی از «نظامی‌سازی منطقه» توسط آمریکا و متحدانش، خواستار توقف فوری اینگونه فعالیت‌ها شد و تأکید کرد که «بازی با آتش در اطراف چین، نتایج خطرناکی در پی خواهد داشت». از دید پکن، چنین رزمایش‌هایی نه ‌تنها موجب بی‌ثباتی در منطقه می‌شود، بلکه به تقویت جبهه‌ای متشکل از کشورهایی منجر می‌شود که در تضاد مستقیم با اهداف راهبردی چین در آسیا قرار دارند. چین تلاش کرده است با برگزاری مانورهای نظامی موازی، به ‌ویژه در نزدیکی تایوان و دریای جنوبی، پیامی متقابل ارسال کند مبنی بر اینکه در برابر فشارهای غرب، کوتاه نخواهد آمد. اما در عین حال، پکن به ‌طور محسوسی از درگیر شدن مستقیم در هرگونه رویارویی نظامی با آمریکا یا متحدان آن خودداری کرده است. تحلیل‌گران معتقدند که چین، در کنار استفاده از دیپلماسی قوی و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های اقتصادی همچون «ابتکار کمربند و جاده»، همزمان به دنبال حفظ آمادگی نظامی برای هر سناریوی محتمل در آینده است. 

نکته دیگر این است که رزمایش آمریکا و فیلیپین در حالی برگزار می‌شود که پکن و واشنگتن به صورت مستقیم یک جنگ تجاری کم‌سابقه را با هم شروع کرده‌اند. در این خصوص وزارت خارجه چین روز گذشته (دوشنبه) اعلام کرد که پکن با وضع تحریم‌هایی علیه چند عضو کنگره، مقام و روسای سازمان‌های غیردولتی آمریکایی، تحریم‌های واشنگتن را تلافی کرد. همچنین وال‌استریت ژورنال نیز در گزارش خود نوشته است که «با وجود تشدید تنش‌ها در روابط تجاری آمریکا و چین و خودداری طرفین از برقراری تماس‌های دیپلماتیک برای حل‌ اختلاف، احتمال آغاز جنگ سرد میان طرفین با دامنه‌ای فراتر از امور تجاری که ثبات و امنیت اقتصادی جهان را تحت تاثیر قرار دهد، افزایش یافته است». 

فرجام سخن

رزمایش بالیکاتان ۲۰۲۵، صرفاً یک مانور نظامی نیست؛ بلکه نمود عینی تغییر توازن ژئوپلیتیکی در شرق آسیا است. در حالی که ایالات متحده تلاش می‌کند با تقویت اتحادهای نظامی سنتی خود در آسیا از جمله با فیلیپین، ژاپن و استرالیا، در برابر چین صف‌بندی موثرتری ایجاد کند، پکن نیز با توسعه قدرت نظامی، تقویت زرادخانه دریایی و موشکی و تعمیق همکاری‌های خود با کشورهایی مانند روسیه و ایران، به دنبال حفظ نفوذ خود در منطقه است. در نهایت، آنچه در حال شکل‌گیری است، نه یک جنگ تمام‌عیار نظامی، بلکه نبردی در حوزه نفوذ، بازدارندگی و نمایش قدرت است. رزمایش‌هایی چون بالیکاتان، به‌مثابه ویترین این نبرد ژئوپلیتیکی، ابعاد تازه‌ای از رقابت میان واشنگتن و پکن را به نمایش می‌گذارند؛ رقابتی که آینده نظم امنیتی در آسیا را رقم خواهد زد.