حملات اسرائیل به مواضع ترکیه در سوریه، جدال سیاسی - نظامی جدید به راه انداخت؛
رویارویی میدانی برای تثبیت منافع پایدار
رامین پرتو
از ابتدای سقوط بشار اسد و حکومت بعث در سوریه و به روی کار آمدن دولت موقت تحت رهبری ابومحمد الجولانی که سابقاً رهبری شاخه سوری القاعده را به عهده داشت، بسیاری از مقامات غربی نگران این بودند که او و یارانش چگونه قرار است سوریه را هدایت کنند؟ به مرور زمان نمایندگان کشورهای اروپایی و حتی تیم بایدن به دمشق سفر کردند و سعی کردند تا جولانی را با خود همنوا و هماهنگ کنند که حتی در این راستا بسیاری از تحریم‌های سوریه از سوی این دو بلوک اقتصادی و سیاسی رفع شد اما اسرائیل همچنان به دید تردید به دولت موقت جدید سوریه نگاه می‌کرد.
در همان روزهای ابتدایی که اسد سقوط کرد، اسرائیل تمام زیرساخت‌های نظامی و تسلیحات و تجهیزات قوای مسلح سوریه را بمباران کرد تا به زعم خود مبادا دولت جدید از آنها علیه تل‌آویو استفاده کند. این روند در این نقطه متوقف نشد، بلکه شاهد آن بودیم که نیروی زمینی ارتش اسرائیل از مرزهای جنوبی به صورت مستقیم وارد خاک سوریه شد و علاوه بر اشغال این مناطق، احداث پایگاه‌های نظامی در سوریه را آغاز کرد که از سوی برخی کشورهای عربی و سازمان ملل محکوم شد اما باز هم اسرائیل به پیشروی خود در خاک سوریه ادامه داد و عقب ننشست.
در سوریه سه پایگاه شامل پایگاه تی۴، پایگاه هوایی تدمر در استان حمص و فرودگاه اصلی در استان حماه از سوی ارتش اسرائیل مورد حمله قرار گرفته‌اند و دلیل این حملات هشدار به ترکیه برای عدم حضور در سوریه اعلام شده است
این روند همین حالا هم ادامه دارد؛ به گونه‌ای که بخش اعظمی از مناطق جنوبی سوریه در اشغال ارتش اسرائیل قرار دارد و مقامات کابینه نتانیاهو و همچنین ارتش هم اعلام کرده‌اند که تمام این اقدامات میدانی در جهت «ایمن‌سازی مرزها» و برای جلوگیری از سرایت هرگونه تهدید فیزیکی انجام شده است که البته به این نقطه خلاصه نشده و حالا حملات بیشتری از طریق جنگنده‌های اسرائیل علیه سوریه در حال انجام است. این حملات به حدی افزایش پیدا کرده که گی‌یر پدرسن، فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه (پنجشنبه گذشته) اعلام کرد که سازمان ملل تشدید اقدامات نظامی اسرائیل علیه سوریه را محکوم می‌کند، زیرا چنین اقداماتی تلاش‌ها برای ایجاد ثبات در این کشور عربی را تضعیف می‌کند. در بیانیه‌ای که سازمان ملل در این زمینه منتشر کرده، آمده است که «پدرسن تشدید مکرر تنش‌های نظامی توسط اسرائیل در سوریه، از جمله حملات هوایی که طبق گزارش‌ها منجر به تلفات غیرنظامی شده است را محکوم می‌کند. چنین اقداماتی تلاش‌ها برای ایجاد سوریه جدید در صلح با خود و منطقه را تضعیف می‌کند و سوریه را در برهه‌ای حساس، بی‌ثبات می‌کند». نماینده سازمان ملل همچنین خواستار راه حل‌های دیپلماتیک و توقف اینگونه فعالیت‌ها و حملات به سوریه از جانب اسرائیل شد.
هشدار به آنکارا؟
آنچه در این راستا به عنوان یک محور اصلی باید مورد نظرر قرار بگیرد و حالا به عنوان یک سوال جدی مطرح شده این است که اساساً حملات اسرائیل به سوریه به چه دلیلی در این ابعاد و با تعدد عملیات‌های گوناگون شکل می‌گیرد؟ پاسخ به این سوال را باید در در اظهارات مقامات اسرائیل و ترکیه جست‌وجو کرد. در این خصوص هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه (جمعه) در مصاحبه با رویترز اعلام کرد که ترکیه نمی‌خواهد در سوریه با اسرائیل درگیر شود، اما حملات مکرر اسرائیل به تأسیسات نظامی سوریه توانایی دولت جدید برای بازدارندگی در برابر تهدیداتی مانند داعش را تضعیف می‌کند.
هاکان فیدان در این مصاحبه در حاشیه نشست وزرای خارجه ناتو در بروکسل، گفت اقدامات اسرائیل با هدف قرار دادن سوریه، که در آن حاکمیت جدید احمد الشرع (ابومحمد الجولانی) متحد نزدیک ترکیه وجود دارد، بی‌ثباتی منطقه‌ای را تشدید می‌کند. وزیر امور خارجه ترکیه گفت که ما نمی‌خواهیم شاهد هیچ تقابلی با اسرائیل در سوریه باشیم، زیرا سوریه متعلق به مردم این کشور است. این اظهارات در حالی مطرح می شود که ترکیه که ۹۱۱ کیلومتر مرز مشترک با سوریه دارد، به یکی از بازیگران پرنفوذ در سوریه و متحد حاکمیت جدید این کشور تبدیل شده است. آنکارا سال‌ها از شبه‌نظامیانی حمایت کرد که اکنون بخش عمده‌ای از حاکمیت جدید را تشکیل می‌دهند و علیه بشار اسد، رئیس‌جمهور سابق سوریه جنگیدند. بر همین اساس اسرائیل حالا هب صورت مستقیم ترکیه را متهم کرده که می‌خواهد سوریه را به منطقه تحت‌الحمایه خود تبدیل کند.
اگرچه وزیر خارجه ترکیه اعلام کرده که اسرائیل یک به یک تمام توانایی‌هایی را که یک دولت جدید می‌تواند برای مقابله با داعش و دیگر حملات و تهدیدات تروریستی استفاده کند، از بین می‌برد اما او در حقیقت از تعرض به منافع ترکیه توسط اسرائیل شکایت می‌کند
نکته اینجاست که وقتی از فیدان پرسیده شد آیا طرح‌های ترکیه برای پیمان دفاعی مشترک با سوریه باعث تشدید حملات اسرائیل به پایگاه‌های نظامی سوریه شده، او پاسخ داد که آنکارا با شرکای منطقه‌ای همکاری می‌کند تا با سوریه یک پلتفرم مشترک برای جلوگیری از بازگشت داعش و مقابله با تهدیدات مشترک، از جمله حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) تشکیل دهد. او گفت تضعیف این تلاش، خطر کشاندن کل منطقه به هرج‌ومرج را در پی دارد.
هاکان فیدان همچنین اعلام کرد که در این دوره گذار، ترکیه نمی‌خواهد داعش یا گروه مسلح پ.ک.ک از «نبود نیروهای منظم و کمبود برخی توانایی‌های نظامی» در سوریه سوءاستفاده کنند. او گفت: «متأسفانه اسرائیل یک به یک تمام توانایی‌هایی را که یک دولت جدید می‌تواند برای مقابله با داعش و دیگر حملات و تهدیدات تروریستی استفاده کند، از بین می‌برد». با این حال، وزیر خارجه ترکیه افزود اگر اداره جدید در دمشق بخواهد با اسرائیل به تفاهماتی برسد، آن موضوعی است که به خودشان مربوط می‌شود و ترکیه در آن دخالت نخواهد داشت.
ضربه اسرائیل به ترکیه چقدر عمیق است؟
مساله مهمی که در این راستا باید زیر ذره‌بین قرار بگیرد است که اسرائیل بر خلاف انچه فیدان می‌گوید، بسیار عمیق‌تر از این حرف و سخنان به منافع ترکیه ضربه زده است. منابع رسانه‌ای اسرائیل اعلام کرده‌اند در حالی‌که ترکیه در حال بررسی تأسیس پایگاه‌های نظامی جدید در خاک سوریه در چارچوب یک توافق دفاعی احتمالی بود، جنگنده‌های اسرائیل با انجام حملاتی به سه پایگاه مورد بازدید مقامات ترکیه، بر پیچیدگی وضعیت امنیتی در سوریه افزودند و این حملات بار دیگر احتمال رویارویی آنها را در صحنه سوریه مطرح کرده است. چهار منبع مطلع از تحولات اخیر در سوریه اعلام کردند که ارتش ترکیه طی هفته‌های گذشته از سه پایگاه هوایی در خاک سوریه بازدید کرده بود؛ اقدامی که در چارچوب مقدمات توافقی دفاعی با هدف حضور نظامی گسترده‌تر در این کشور انجام شد. این سه پایگاه شامل پایگاه تی۴، پایگاه هوایی تدمر در استان حمص و فرودگاه اصلی در استان حماه بوده‌اند که نشان از جدی بودن تقابل ترکیه و اسرائیل در زمین
سوریه دارد.
به گفته یک مقام اطلاعاتی منطقه‌ای، تیم‌های نظامی ترکیه در این بازدیدها به ارزیابی زیرساخت‌های فرودگاهی، از جمله باندها و آشیانه‌های هواپیما پرداختند. با این حال، در هفته جاری و پیش از تکمیل بررسی‌های ترکیه، اسرائیل با انجام چندین حمله هوایی؛ از جمله حمله سنگین چهارشنبه‌شب گذشته، این پایگاه‌ها را هدف قرار داد. طبق این گزارش، این اقدام با وجود تلاش‌های آنکارا برای اطمینان‌بخشی به واشنگتن مبنی بر اینکه افزایش حضور نظامی ترکیه در سوریه تهدیدی برای اسرائیل نخواهد بود، صورت گرفت.
در این خصوص، یک مقام ارشد اسرائیل در گفت‌وگو با روزنامه جروزالم‌پست فاش کرد که حملات هوایی اخیر به مواضعی در داخل سوریه، در واقع پیامی هشدارآمیز به ترکیه بوده است. همچنین یسرائیل کاتس، وزیر جنگ اسرائیل در تازه‌ترین اظهارات خود هشدار داد که اگر دولت سوریه به نیروهای دشمن اسرائیل (اشاره به ترکیه) اجازه ورود به این کشور را بدهد، بهای سنگینی پرداخت خواهد کرد. طبق گزارش شبکه العربیه، وی تأکید کرد که حملات اخیر اسرائیل به سوریه، پیامی هشدارآمیز برای آینده است و ما اجازه نخواهیم داد که سوریه به تهدیدی علیه ما و منافع امنیتی‌مان تبدیل شود.
دیدگاه تان را بنویسید