راهکار سیاسی پوتین برای اردوغان

آدنا چیست که اردوغان بعد از بیست سال، به آن استناد می‌کند؟

اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه، روز پنجشنبه (چهارم بهمن ‌ماه) در شهر ارزروم گفت حضور ترکیه در سوریه طبق توافق با سوریه موسوم به آدنا به سال ۱۹۹۸ میلادی (1377 شمسی) قانونی است.

رجوع اردوغان به توافقی در بیست سال پیش، در اصل پیشنهاد روس‌ها به او بود. اردوغان یک روز قبلش، روز چهارشنبه (سوم بهمن ماه) در دیدار با پوتین در مسکو، نتوانست وی را برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه به عمق ۳۰ کیلومتر مجاب کند؛ در عوض پوتین به وی پیشنهاد کرد که به‌جای ایجاد منطقه امن و اجرای توافق ترکیه و آمریکا، توافق قدیمی سوریه و ترکیه موسوم به توافق آدنا را مبنای حل مشکلات و بحران‌های ایجاد شده با دمشق و مسئله کردها قرار دهد؛ توافقی که به نوشته الجزیره تفسیرهای وسیعی می‌توان از آن کرد.

پیشینه و مفاد توافق آدنا

پیشینه این توافق به سلسله اختلافاتی بر می‌گردد که سوریه و ترکیه را در اواخر قرن بیستم به سمت جنگ پیش برد. فعالیت‌های سیاسی کُردها در قالب گروهک پ ک ک چگونگی تقسیم آب رود فرات و استان هاتای اسکندرون عمده مسائلی بود که دو کشور را مقابل هم قرار داده بود. حضور عبدالله اوجالان در شمال سوریه و پناه گرفتن وی در سوریه تا جایی پیش رفت که ترکیه به‌طور جدی دمشق را به حمله نظامی تهدید و نیروهایش را در مرز با این کشور مستقر کرد و بیم شروع جنگ می‌رفت که با وساطت ایران، مصر و اتحادیه عرب، دو کشور در شهر آدنا مقابل همدیگر نشستند. آدنا، پنجمین شهر پر جمعیت ترکیه و شهری در جنوب این کشور است.

طبق این توافق که در بیست اکتبر ۱۹۹۸ (28 مهر ماه) سال 1377 شمسی و با نظارت ایران و مصر میان ترکیه و سوریه امضاء شد، دو کشور متعهد شدند از ورود گروه‌های تروریستی به خاک یکدیگر جلوگیری کنند و ارتش ترکیه نیز اجازه یافت برای سرکوب گروه‌های تروریستی فقط تا عمق پنج کیلومتری وارد خاک سوریه شود و هم‌زمان بتواند تدابیر امنیتی لازم را در صورت تهدید امنیت ملی خود اتخاذ کند. دمشق دو روز بعد در بیانیه‌ای به آنکارا یادآوری کرد، کسی که این توافق را نقض کرده، ترکیه است که طی سال‌های بحرانی اخیر، اجازه داده تروریست‌ها از خاکش وارد سوریه شوند. طبق آن توافق، همچنین دولت سوریه متعهد شده که با تروریستی دانستن حزب کارگران کردستان پ.ک.ک هیچ حمایتی از این گروهک نکند و مانع نفوذ عناصر آن به خاک ترکیه شود و بالعکس عناصر این گروهک را مورد تعقیب قرار داده و زندانی کند و همچنین هیچ ادعایی در خصوص استان هاتای نداشته باشد.

با امضای این توافق، فصل طلایی روابط ترکیه و سوریه آغاز شد؛ اما با آغاز بحران سال ۲۰۱۱ سوریه و حمایت تمام قد ترکیه از شورشیان و تروریست‌ها و اجازه ترکیه به ترانسفر افراد مسلح به خاک سوریه، روابط دو کشور به منتهای تنش و خصومت کشیده شد. دولت سوریه در واکنش به سخنان اردوغان در خصوص لزوم اجرای توافق آدنا روز شنبه (ششم بهمن) گفت دولت ترکیه از سال ۲۰۱۱، از طریق حمایت از تروریسم، تأمین مالی و تسهیل رسیدن تروریست‌ها به سوریه یا اشغال خاک سوریه از طریق گروه‌های تروریستی وابسته به خود یا از رهگذر نیروهای مسلح خود، این توافق را نقض کرده و می‌کند. دولت سوریه تأکید دارد که فعال کردن این توافق در صورتی انجام خواهد شد که وضعیت در مرزهای بین دو کشور به حالت قبلی بازگردد، نظام ترکیه نیز به این توافق پایبند باشد، از حمایت و تأمین مالی و تجهیزات تسلیحاتی و آموزش تروریست‌ها دست بردارد و نیروهای نظامی خود را از مناطقی که در سوریه اشغال کرده، خارج کند تا دو کشور بتوانند این توافق را مجدداً اجرا کنند.

آیا استناد به توافق آدنا نشان از درماندگی اردوغان دارد؟

به نوشته پایگاه خبری شبکه اسکای نیوز عربی که از امارات برنامه‌های خود را پخش می‌کند، دست یازیدن اردوغان به توافق آدنا، نشان این است که او برای فرار از تنگنای معادلات فعلی سوریه و حفظ آبروی خود، تلاش بسیاری می‌کند. شریف شحات عضو سابق پارلمان سوریه به شبکه اسکای نیوز گفت: اردوغان خواستار اجرای توافق آدنا است اما او اولین کسی بود که با ورود هزاران تروریست به سوریه، این توافق را نقض کرد؛ پس باید مرز را به روی تروریست ببندد.

غسان یوسف تحلیل‌گر سیاسی سوری نیز معتقد است خواسته رئیس‌جمهور ترکیه برای اجرایی شدن توافق با دولت سوریه نشان این دارد که آنکارا پس از سال‌ها تلاش برای براندازی دولت بشار اسد، حال او را به رسمیت می‌شناسد.

غسان یوسف تأکید کرد: اردوغان چیزی در چنته ندارد، او فقط سخنان حماسی می‌گوید اما درنهایت مجبور است به‌جای نفوذ ۳۰کیلومتری به پنج کیلومتر راضی شود.