جنگ برای ارثیه کردها

سینا سبزیان

اعلام خروج غیرمنتظره ارتش آمریکا از سوریه از سوی ترامپ، شگفتی همگان را برانگیخت؛ هرچند که او فوراً از تصمیم خروج سریع خود عقب‌نشینی کرد، یا حداقل این‌طور به نظر رسید، بااین‌حال پنتاگون اعلام کرد خروج نیروها در برنامه است. اگر چنین نشان نمی‌داد، سفرهای مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا و جان بولتون، مشاور امنیت ملی برای دیدار با متحدان خاورمیانه‌ای برای تضمین اینکه خروج آمریکا تحت شرایط خاص اتفاق می‌افتد، این موضوع را تأیید می‌کرد.

منظور از شرایط خاص تضمین این بود که نیروهای کرد در معرض حمله ترکیه قرار نگیرند، کشوری که رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور آن حاضر نشد بولتون را به حضور بپذیرد.

ظاهراً باثبات‌ترین طرف‌های این جناح پمپئو و بولتون هستند که آن‌ها هم درواقع سیاست‌های ترامپ را بازگو می‌کنند سیاست‌هایی که به گفته پمپئو بهترین سیاست‌خارجی در دوره ترامپ بوده است. او که در دانشگاه آمریکایی قاهره با حضور السیسی، رئیس‌جمهور خود خوانده مصر سخنرانی می‌کرد، عنوان کرد که ترامپ اشتباهاتی را که در سیاست‌های خاورمیانه باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین روی داده است را رد کرده است.

او سه سیاست اشتباه اوباما را که در سال 2009 در همین دانشگاه ابراز کرده بود نام برد و گفت: اولین اشتباه این بود که اسلام رادیکال از دل ایدئولوژی بیرون نمی‌آید، دومین اشتباه این بود که حملات 11-9 آمریکا را از ایده آل‌هایش به‌ویژه در خاورمیانه، دور ساخت و سومین اشتباه این بود که ایالات‌متحده و مسلمانان به یک شروع جدید نیاز دارند.

در ادامه حرف‌هایش او عملاً مشخص کرد که حملات هوایی آمریکا همچنان ادامه دارد و تا زمانی که اهداف حضور داشته باشند، حملات تداوم دارد. پمپئو همچنین مشخص کرد که ایالات‌متحده به‌هیچ‌وجه تلاشش را برای شکست داعش، القاعده و دیگر شبکه‌های تروریستی متوقف نخواهد کرد، ضمن آنکه تلاشش برای جلوگیری از توسعه تأثیر ایران در منطقه نیز ادامه دارد. منظور پمپئو کاملاً مشخص بود: آمریکا به منطقه بی‌توجه نشده است و هر زمان که لازم بداند مداخله می‌کند. چهار روز پیش از سخنرانی پمپئو، بولتون که از زبان ترامپ سخن می‌گفت، عنوان کرد خروج از سوریه به توافق با ترکیه بستگی دارد تا جلوی حمله به نیروهای کرد را که همراه با سربازان آمریکا در سوریه جنگیده بودند بگیرد. این سخنان عصبانیت اردوغان را به همراه داشت، به معنای آن بود که ترکیه قصد سازش ندارد و چنین توافقی بی‌معنا است و اینکه وی همچنان قصد دارد به کردها هم‌زمان با خروج آمریکا حمله کند.  سپس سیزدهم ژانویه (23دی ماه) ترامپ در توئیتی تهدید به فروپاشی اقتصاد ترکیه در صورت حمله به کردها کرد و پیشنهاد ایجاد منطقه امنی به شعاع 20 مایل را برای حفاظت از کردها ارائه کرد. روز بعد ترامپ با تأکید دوباره بر تهدید تخریب اقتصاد ترکیه به اردوغان پیشنهادی داد که او نمی‌توانست رد کند و تسلیم درخواست وی شد.

پیشنهاد این بود که منطقه 20 مایلی امن برای کردها موازی با مرز ترکیه ایجاد شود و کردها منطقه را کنترل کنند و درازای آن همکاری‌های اقتصادی آمریکا با ترکیه تداوم دارد. اینکه چطور و با چه ابزاری ترامپ می‌خواهد از منطقه امن و کردها حفاظت کند، مورد سؤال است. اردوغان همواره می‌خواهد منطقه کردها در جنوب ترکیه و شمال سوریه را به کنترل درآورد و از طرفی عراقی‌ها و ایرانی‌ها نیز به این منطقه چشم دارند. شرایط کنونی مشابه سال 1919 است که متحدین پیروز در پاریس گرد آمدند و قصد تقسیم‌بندی جهان را داشتند و تصمیم می‌گرفتند که هر بخش از جهان را چه کسی اداره کند. مارگارت میچل در کتاب خود با عنوان پاریس 1919 توضیح می‌دهد که در آن زمان تصمیم بر این بود که منطقه خودمختار کردها از ترکیه جدا شود اما به دلیل ضعف کردها در ارائه خود به‌صورت مؤثر در این اجلاس، این ایده فوراً رد شد.

توافق ترامپ اردوغان الزاماً یک کردستان مستقل ایجاد نمی‌کند؛ این تصمیم تا زمانی تداوم دارد که اردوغان باور داشته باشد که نمی‌تواند به کردها تجاوز کند؛ ضمن آنکه ایران، ترکیه و عراق در مورد این توافق همسو نیستند. اما این توافق حداقل برای ترامپ اندکی زمانی می‌خرد تا بتواند خود را با قدرت‌های منطقه تطبیق دهد. ایران و متحدش حزب‌الله و روسیه به‌سرعت نفوذ خود را در منطقه گسترش می‌دهند و ترامپ باید خود را به آن‌ها برساند.