گشایش سیاسی یا «مسکن دیپلماتیک»؟

فرشاد گلزاری

ارتش اسرائیل در پانزدهمین روز از جنگ خود علیه غزه به بمباران مناطق مسکونی ادامه داده که براساس اعلام منابع میدانی و خبری در غزه، 39 نفر در حملات شامگاه اسرائیل به این منطقه کشته شده‌اند. وزارت بهداشت فلسطین از کشته شدن بیش از ۴۳۸۵ و مجروح شدن ۱۳۵۶۱ فلسطینی خبر داد و افزود، ۷۰ درصد قربانیان جنگ، زنان، کودکان و افراد مسن هستند. طبق گزارش وزارت بهداشت فلسطین در میان این تعداد، ۱۷۵۶ تن کودک و ۹۷۶ تن زن هستند. 

هلال احمر نیز تأیید کرد که هشدار اسرائیل را برای تخلیه فوری بیمارستان قدس در منطقه تل الهوا در غزه به منظور آمادگی برای بمباران آن دریافت کرده است. سازمان هلال احمر فلسطین خاطرنشان کرده که بیمارستان قدس که تل‌آویو خواستار تخلیه فوری آن شده‌، بیش از ۴۰۰ بیمار را درون خود جای داده است! نکته‌ای که به عنوان یک مئلفه ناقض حقوق بشردستانه به خصوص در زمان وقوع مخاصمات مسلحانه باید موردنظر قرار بگیرد، تناقض رفتار و عملکرد تل‌آویو با ان حقوق ذاتی است که نظام بین‌الملل آنرا به هر ترتیب به رسمیت شناخته است. 

مجموع اظهاراتی که از سوی مقامات ارشد کشورهای منطقه و فرامنطقه در قاهره مطرح شد شاید در نمای کلی یک گشایش سیاسی به شمار برود، اما همین حالا در کابینه جنگ اسرائیل عده‌ای در حال بررسی جنبه‌های مختلف حمله زمینی ارتش به غزه هستند

اینکه ارتش اسرائیل و دستگاه پروپاگاندای متصل به آن با انتشار چنین موضوعاتی خواهان تخلیه بیمارستان‌هایی می‌شود که به نوعی تنها پناهگاه زخمی‌ها و مردم به شمار می‌رود، به نوعی نشان می‌دهد که اصول حاکم بر مخاصمات مسلحانه و حقوق بشردوستانه هیچ ارزش و جایگاهی در نگاه تل‌آویو به پرونده غزه نداشته و ندارد. همین موضوع را در بحث بازگشایی گذرگاه رفح می‌توان مشاهده کرد. تنها معبر و مرزی که در این میان برای رسیدن کمک و یا خروج غیرنظامیان در غزه وجود دارد، صرفاً گذرگاه رفح است که روز گذشته (شنبه) بعد از 14 روز شاهد بازگشایی آن بودیم. بازگشایی این گذرگاه اگرچه دیرهنگام انجام شد اما باید دانست که از این گذرگاه فقط قرار است محموله‌های کمک‌های انسانی وارد غزه شود که گفته شده تاکنون چیزی حدود 20 تا 30 کامیون از این کمک‌ها از ایست بازرسی گذرگاه رفح عبور کرده و محموله‌های بشردوستانه و کمک‌های انسانی وارد غزه شده است. بدیهی است که اسرائیل دوست نداشته و ندارد که این گذرگاه باز بماند و به همین جهت باید گفت که ساکنان غزه از این منطقه وارد مصر نخواهند شد. اما از غزه باید به کرانه باختری رفت؛ چراکه روز گذشته (شنبه) این منطقه هم عرصه درگیری و خشونت بود. بر اساس اعلام منابع خبری فلسطینی، نظامیان اسرائیل یورش‌ها و بازداشت‌هایی را در مناطق مختلف کرانه باختری انجام داده و به شهرک‌ها و روستاهای نابلس از جمله قصره، برقه، یتما و بیتا هجوم بردند. آنها در بیتا، به منازل اسید فرحات، نظام فرحات و براء برکات یورش برده و آنها را بازداشت کردند، علاوه بر این نظامیان اسرائیل به اردوگاه بلاطه نیز یورش بردند که متعاقباً درگیری‌هایی در آنجا شکل گرفت. در درگیری‌های بامداد دیروز (شنبه) در اریحا دو جوان فلسطینی به ضرب گلوله نظامیان اسرائیل زخمی شده و تعدادی دیگر از آنها بازداشت شدند.

اینکه ارتش اسرائیل خواهان تخلیه بیمارستان‌هایی می‌شود که به نوعی تنها پناهگاه زخمی‌ها و مردم به شمار می‌رود، به نوعی نشان می‌دهد که اصول حاکم بر مخاصمات مسلحانه و حقوق بشردوستانه در پرونده غزه هیچ ارزش و جایگاهی در نگاه تل‌آویو ندارد

یک نشست و چند ابهام! 

به موازات تمام این رویدادها، آنچه در فاز دیپلماتیک و سیاسی به نوعی بیش از هر چیز مهم به نظر می‌رسد نشستی است که در مصر برگزار شد. روز گذشته قاهره میزبان «نشست بین‌المللی قاهره با موضوع صلح در سرزمین‌های فلسطین» بود که عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری مصر نقش سخنران افتتاحیه این نشست را بازی کرد. السیسی اعلام کرد که مصر مخالف کوچاندن فلسطینی‌ها به صحرای سینا است؛ چراکه این اتفاق به معنای از بین بردن مساله فلسطین خواهد بود. 

سیسی با تاکید بر اینکه مصر گذرگاه رفح را مسدود نکرده، بلکه اسرائیل آن را بمباران کرد، اعلام داشت که ما بار دیگر خواستار حمایت بین‌المللی از ملت فلسطین و همه غیرنظامیان هستیم. عبدالله دوم، پادشاه اردن نیز در نشست صلح قاهره تاکید کرد که برای متوقف کردن این فاجعه انسانی که منطقه ما را به پرتگاه می‌کشد تلاش خواهیم کرد. فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان هم گفت که ریاض قاطعانه نقض قوانین بین‌المللی بشردوستانه توسط هر طرف را رد و هدف قرار دادن غیرنظامیان در هر کجا که هستند را محکوم می‌کند و از اسرائیل می‌خواهد که به قوانین بین‌المللی احترام بگذارد. 

در این نشست آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد و همچنین شارل میشل، رئیس شورای اروپا به همراه ولیعهد کویت، پادشاه بحرین، رئیس جمهوری قبرس، رئیس جمهوری آفریقای جنوبی، نخست‌وزیر عراق، وزیر خارجه ترکیه و حتی دبیرکل اتحادیه عرب هم حضور داشتند که تمامی آنها کم و بیش اسرائیل را محکوم کردند و بر رعایت حقوق بشردوستانه تاکید داشتند و همچنین خواستار احترام تل‌آویو به قواعد بین‌المللی شدند. شاید مهمترین سخنانی که در این نشست مطرح شد، اظهارات محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین بود. او اعلام کرد که صلح با اجرای راه‌حل دو دولتی با بیت‌المقدس به عنوان پایتخت کشور فلسطین، پایان اشغالگری و حل مساله آوارگان حاصل می‌شود؛ چراکه ما فلسطین را ترک نمی‌کنیم و در سرزمین خود خواهیم ماند. این سخنان و مجموع اظهاراتی که از سوی مقامات ارشد کشورهای منطقه و فرامنطقه مطرح شد شاید در نمای کلی یک گشایش سیاسی به شمار برود، اما باید توجه داشت که همین حالا در کابینه امنیتی و جنگ اسرائیل عده‌ای در حال بررسی جنبه‌های مختلف حمله زمینی ارتش به غزه هستند. 

واقعیت این است که رویداد روز گذشته که در مصر برگزار شد، در نهایت می‌تواند به عنوان یک کنشگری چند جانبه سیاسی قلمداد شود که خروجی آن چیزی نیست جز آرام‌سازی افکار عمومی! اینکه دیده می‌شود گذرگاه رفح بعد از 14 روز بازگشایی می‌شود و خیل عظیمی از کمک‌های بشردوستانه روانه غزه می‌شود و سپس در قاهره جماعتی دور هم جمع می‌شوند و صرفاً حرف‌های یکدیگر را تکرار کرده و بقیه با تکان دادن سر خود آنها را تایید می‌کنند، به ما این پیام را مخابره می‌کند که این اجتماع سیاسی صرفاً یک «مُسکن دیپلماتیک» به شمار می‌آید که جهانیان و به خصوص افکار عمومی کشورهای اسلامی را تاحدودی آرام کند. حال پارادوکس اصلی این است که آیا گعده سیاسی مذکور می‌تواند در حالی که انگشت نظامیان اسرائیل در پشت مرزهای غزه روی ماشه است، به برقراری یک آتش‌بس مشخص منجر شود یا اینکه قاهره میزبان یک «مجلس بیانیه‌خوانی» بود و بس!