عربستان؛ تنها پیروز نشست جده

فرشاد گلزاری

بالاخره و پس از اما و اگرهای فراوان نشست جده با محوریت بحران اوکراین در روزهای شنبه و یکشنبه، پنجم و ششم آگوست به میزبانی عربستان سعودی برگزار شد؛ نشستی که بسیاری از تحلیلگران نسبت به خروجی آن خوش‌بین نبودند و اتفاقاً این تحلیل آنها درست از آب درآمد! روز گذشته (یکشنبه) روزنامه ایتالیایی «کوریره دلا سرا» به نقل از منابع اروپایی اعلام کرد شرکت‌کنندگان در رایزنی پیرامون اوکراین در عربستان تصمیم دارند کارگروه‌هایی را برای بحث درباره نکات «طرح ولودیمیر زلنسکی» به منظور حل و فصل بحران این کشور تشکیل دهند.

ریاض با میزبانی از مذاکرات صلح اوکراین، به نوعی درصدد کسب و ترمیم پرستیژ بین‌المللی و منطقه‌ای خود است و به همین دلیل باید گفت که میوه اصلی این نشست را سعودی‌ها چیدند نه کشورهای اروپایی یا شرقی

به نوشته این روزنامه تعدادی از شرکت‌کنندگان در این نشست معتقدند که احترام به تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین باید اساس هر توافق صلح و همچنین حاکمیت منشور سازمان ملل باشد. این رسانه‌ ایتالیایی در بخشی دیگر از گزارش خود اظهار کرده که در این رویداد نمایندگانی از بیش از ۳۰ کشور از جمله برزیل، انگلیس، هند، چین، آمریکا، ترکیه، آفریقای جنوبی و کشورهای اتحادیه اروپا حضور داشتند اما همانطور که پیش‌بینی می‌شد، بیانیه پایانی صادر نشد و به گفته شرکت‌کنندگان، برخی نمایندگان در نشست‌های دوجانبه که دیروز در جده برگزار شد، شرکت کردند. همین موضوع به خوبی نشان می‌دهد که اساساً نظم خاصی در این نشست وجود نداشته که این وضعیت هم ریشه در دیدگاه کشورهای حاضر در این رویداد سیاسی داشته است. به گفته شرکت‌کنندگان، پس از چند ساعت بحث و گفت‌وگو که در آن هیأت‌های مختلف شرکت داشتند، نشست‌ها عصر شنبه به پایان رسید و همین مساله بازگو کننده این پیام مهم است که نشست جده حتی برای بسیاری از طرف‌های غربی یا اهمیت نداشته و یا اینکه از اهمیت کمتری برخوردار بوده است؛ چراکه صبح و ظهر شنبه این نشست آغاز شده و کمی بعد یعنی در بعدازظهر همان روز بسیاری از هیأت‌‌ها نشست‌های خود را به پایان رساندند. در این میان منابع اروپایی اعلام کردند که تاریخ نشست سران کشورها هنوز مشخص نشده است؛ اما ممکن است قبل از پایان سال برگزار شود. حالا اگر این موضوع را در کنار سایر مولفه‌هایی که پیش‌تر مورد اشاره قرار گرفت بگذاریم، درمی‌یابیم که عملاً نباید و نمی‌توان به نشست جده نگاهی مثبت داشته و یا انتظار زیادی از آن داشت. به موازات این روند، خبرگزاری عربستانی «واس» اعلام کرد که عمدتاً مشاوران امنیت ملی به نمایندگی از کشورهای شرکت‌کننده در این رایزنی‌ها حضور داشتند و عربستان امیدوار است که مذاکرات برنامه‌ریزی شده راهی برای حل و فصل مسالمت‌آمیز جنگ اوکراین بیابد. اینک چرا به این خبرِ منتشر شده از سوی خبرگزاری واس عربستان اشاره شد، دلیلی ندارد جز بی‌توجهی ایالات متحده به این موضوع. قبل از آنکه نشست جده برگزار شود، بسیاری از رسانه‌های ایالات متحده و حتی برخی از رسانه‌ها و مطبوعات منطقه و اروپا به این نکته اشاره کردند که به احتمال زیاد، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی ایالات متحده در این نشست شرکت خواهد کرد و به نوعی این نشست را در غیبت روسیه تحت تاثیر حضور خود قرار خواهد داد اما درعمل اینگونه نشد.

 منابع اروپایی معتقدند که در نشست جده با محوریت صلح اوکراین، کی‌یف اصراری بر تصویب طرح خود نداشت و بیشتر به دنبال دستیابی به اتفاق‌نظر بود و به همین دلیل باید این اقدام را یک گام به عقب دانست

دوقطبی در جده!

آنچه در جده ملاحظه شد، عملاً یک بلاتکلیفی سیاسی بود. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین نیز شنبه گفت که هیئت اوکراینی در رایزنی‌های جده در حال کار روی فرمول پیشنهادی طرح صلح اوکراین است. زلنسکی در ویدئویی که در صفحه رسمی خود در پلتفرم «ایکس» منتشر شده است، گفت که تیم اوکراین در جده در مورد فرمول صلح ما کار می‌کند. وی در این ویدئو تاکید کرد که ۴۲ کشور از قاره‌های مختلف با رویکردهای سیاسی متفاوت در امور جهانی در این اجلاس حضور دارند، اما همه آنها براساس اولویت حقوق بین‌الملل متحد شده‌اند؛ زیرا اوکراین فرمول صلح خود را پیشنهاد کرد و نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین که توسط جنگ روسیه نقض شد، باید مجدداً احیا شود. اینکه می‌گوییم نشست جده بلاتکلیف بود بدان معناست که حتی از حیث اعداد و ارقام هم اشتباهات زیادی را شاهد هستیم. خبرگزاری و مطبوعات عربستان اعلام می‌کنند که حدود 30 کشور در این نشست حضور داشتند و رئیس جمهوری اوکراین این عدد را 42 اعلام می‌کند اما فارغ از این مسائل مواضع دوگانه در خصوص این نشست است. روزنامه وال استریت ژورنال روز گذشته (یکشنبه) به نقل از یک مقام ارشد اروپایی گزارش داد که ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین در نشست کپنهاگ اصرار داشت تا کشورهای بزرگ در حال توسعه از طرح صلح زلنسکی حمایت کنند؛ طرحی که حول محور خروج کامل نیروهای روسیه از تمامی مناطق متعلق به اوکراین بنا شده است. اما به گفته این مقام اروپایی، در نشست جده با محوریت صلح اوکراین، کی‌یف اصراری بر تصویب طرح خود نداشت و بیشتر به دنبال دستیابی به اتفاق نظر بود. اما در این میان اتفاق دیگری هم رخ داد که نشان می‌دهد کشورهای دخیل در این اجلاس چندان با یکدیگر هماهنگ نیستند و اختلاف و دوقطبی همچنان مشخص است. به عنوان مثال ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه هشدار داد که بعضی کشورها سعی خواهند کرد تا از این نشست برای تشکیل ائتلافی علیه روسیه استفاده کنند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین هم اعلام کرد که مسکو این  نشست را تحت نظر دارد تا از اهداف آن مطلع شود. این اظهارات به نوعی نشان می‌دهد که مسکو چندان از عدم حضور خود راضی نیست اما از سوی دیگر نمی‌خواهد در این نشست مقابل نمایندگان اوکراین بنشینند. از جهتی دیگر برزیل هم در این نشست چندان به نفع و خوشایند غرب موضع نگرفت.

سلسو آموریم، مشاور ریاست‌جمهوری برزیل و رئیس هیأت این کشور از طریق ویدئو کنفرانس در نشست جده شرکت کرد که در اولین روز نشست جده درباره بحران اوکراین تردید خود را نسبت به برقراری صلح در اوکراین ابراز کرد و گفت اگر روسیه در مذاکرات حضور نداشته باشد، صلح میسر نیست. این مواضع به خوبی نشان می‌دهد که اگرچه بسیاری از طرف‌های درگیر در جنگ اوکراین این نشست را بسیار مفید قلمداد می‌کردند اما خروجی آن صراحتاً نمایی از یک عدم وفاق سیاسی در جده را نمایان می‌کند که تنها پیروز آن را باید عربستان سعودی دانست. ریاض با میزبانی از این نشست به نوعی درصدد کسب و ترمیم پرستیژ بین‌المللی و منطقه‌ای خود است و به همین دلیل باید گفت که میوه اصلی این نشست را سعودی‌ها چیدند!