عمران‌خان، دو هفته رهایی و سپس ابهام!

فرشاد گلزاری

سه‌شنبه هفته گذشته انتشار یک خبر از سوی رسانه‌های پاکستان باعث شد تا یک بمب خبری به وجود بیاید و به سرخط اخبار تبدیل شود: عمران‌خان، نخست‌وزیر پیشین پاکستان دستگیر شد! خبر به حدی در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد که یکباره آنتن اکثر شبکه‌های دنیا را تسخیر کرد؛ چراکه همه می‌دانستند چه اتفاقی قرار است رخ دهد.  همان هنگام روزنامه داون پاکستان در تارنمای خود اعلام کرد که عمران‌خان پس از جلسه رسیدگی به پرونده «القادر تراست» در دادگاه عالی اسلام آباد بازداشت شد و در چندین پرونده که علیه وی تشکیل شده بود برای صدور و اعمال وثیقه درخواست اما چند دقیقه بعد دکتر اکبر نصیرخان، بازرس کل پلیس اسلام‌آباد با تایید این دستگیری گفت که اوضاع تحت کنترل است و او میهمان پلیس پاکستان خواهد بود. پس از اعلام این خبر طرفداران عمران‌خان که رئیس حزب مخالف تحریک انصاف هم به حساب می‌آید در اعتراض به بازداشت او در مناطق مختلف پاکستان دست به تظاهرات زدند.در همین حین یک روزنامه پاکستانی گزارش داد که عمران‌خان دستکم چهار یا پنج روز در بازداشت باقی خواهد ماند و همین موضوع باعث شد تا درگیری میان پلیس و طرفداران عمران‌خان بالا بگیرد. در همین حیت برخی از منابع خبری که گفته می‌شود مخالف حزب تحریک انصاف و عمران‌خان بودند به این موضوع اشاره کردند که نخست‌وزیر پاکستان در پرونده‌ای مربوط به توافق دولت تحریک انصاف پاکستان و یک غول املاک این کشور در بازجویی به سر می‌برد و گزارش شده که این توافق حدود ۱۷.۶ میلیون دلار به خزانه‌داری پاکستان خسارت زده است. به موازات این خبر یک منبع از اداره پاسخگویی ملی پاکستان (نهاد بازداشت کننده عمران‌خان) گفت که «ما تمام تلاش خود را می‌کنیم که عمران‌خان را دست‌کم چهار یا پنج روز در حصر نگه داریم که البته از دادگاه درخواست حداکثر بازداشت ممکن، یعنی ۱۴ روز را خواهیم کرد». انتشار این اخبار در پی یکدیگر به خوبی نشان داد که در پشت صحنه سیاست پاکستان نه تنها برخی از بخش‌های ارتش، بلکه مخالفان عمران‌خان هم به دنبال آن هستند تا بتوانند او را بی‌آبرو کرده و ضربه سنگین به وی وارد کنند. اما اوضاع زمانی بهم ریخت که به یکباره خبر جدیدی منتشر شد و مشخص گردید شاه محمود قریشی، وزیر خارجه در دولت عمران خان، نخست وزیر سابق پاکستان نیز بازداشت شده است. کسانی که قریشی را از نزدیک دیده‌اند یا زندگینامه وی را مطالعه کرده باشند می‌دانند که وی یک دیپلمات برجسته و کارکشته به حساب می‌آید اما به نظر می‌رسد که به او هم رحم نکردند. این دو اتفاق را اگر کنار انتشار اخبار خُرد و ریزِ جهت‌دار قرار دهیم، به خوبی می‌فهمیم که برخی از جریان‌های سیاسی و شاید عده‌ای در محافل نظامی به دنبال این موضوع بودند که بتوانند به هر ترتیب که شده درگیری میان طرفداران عمران‌خان با پلیس را تشدید کنند تا بتوانند به اقکار عمومی بگویند وضعیت فعلی حاصل گردن‌کشی طرفداران وی و اعضای تحریک انصاف است. این پروژعه تا جایی رادیکال شد که حتی ارتش در این کشور برای مقابله با مردم فراخوانده شد اما در نهایت منابع پاکستانی اعلام کردند که در این اعتراضات چیزی در حدود 10 نفر کشته و 1750 نفر زخمی شدند.

انتشار اخبار جهت‌دار و منفی آن هم در زمان بازداشت عمران‌خان به خوبی نشان داد که در پشت صحنه سیاست پاکستان نه تنها برخی از بخش‌های ارتش، بلکه مخالفان عمران‌خان هم به دنبال آن هستند تا با وارد آوردن ضربه‌های سنگین او را بی‌آبرو کنند

آزادیِ مبهم خان!

علاوه بر دولت کنونی به رهبری شهباز شریف که عمدتاً به بریتانیا متصل است و نیت همکاری با واشنگتن و لندن را آشکارا فریاد می‌زند، در داخل پاکستان هم احزاب سنتی چندان دل خوشی از عمران‌خان ندارند و حتی ممکن است چندی دیگر طرح ترور او یا کودتا مطرح شود

عمران‌خان از زمان برکناری از قدرت از طریق رأی عدم اعتماد پارلمان، در بیش از ۱۰۰ پرونده از جمله فساد، تروریسم و توهین به مقدسات و غیره متهم شده است. اما همانگونه که پیش‌تر گفته شد بازداشت او در ارتباط با پرونده القادر تراست است که سال گذشته توسط دولت شهباز شریف، نخست‌وزیر فعلی تحقیقات آن شروع شد. اینکه دفتر ملی پاسخگویی پاکستان اعلام می‌کند که عمران‌خان به جرم فساد دستگیر شده یک موضوع مشخص است، اما بازی با اعداد و اعلام رقم 250 میلیون دلاری در این پرونده موضوع اصلی است. توجه داشته باشید که اساساً پاکستان در نظر صندوق بین‌المللی پول یک کشور پر حاشیه به حساب می‌آید؛ چراکه آنها معتقدند اسلام‌آباد بنا ندارد بدهی‌های خود به دنیا را تسویه کند و از سوی دیگر به صورت کلی مشخص نیست منابعی که در اختیار دولت‌های این کشور قرار داهد می‌شود، در کجا هزینه می‌شود. به همین جهت عده‌ای معتقدند که این بازی به راه افتاده یک نوع تسویه حساب داخلی به حساب می‌آید و عده‌ای دیگر هم اعتقاد دارند سقوط سیاسی نخست‌وزیر سابق پاکستان ریشه در دو واقعیت داشت. نخست اینکه او در پارلمان حمایت متحدان ائتلافی را از دست داده بود و اکثریت مورد نیاز برای شکست دادن رأی عدم اعتماد را نداشت و در خارج از پارلمان، به نظر می‌رسید که حمایت ارتش قدرتمند پاکستان را از دست داده بودو علناً با نخست‌وزیر سابق بر سر انتصاب‌های نظامی ارشد و تصمیم‌گیری‌های سیاسی درگیر شده بود. توجه داشته باشید که در سال 2018 بسیاری از رسانه‌های داخلی و خارجی و حتی تحلیلگران سرشناس معتقد بودند که عمران‌خان از سوی ارتش برای حضور در انتخابات چراغ سبز دریافت کرده است اما حالا به نظر چنین نمی‌آید. اما در این میان آنچه که مهم قلمداد می‌شود این است که روز گذشته (جمعه) پس از آنکه حالت فوق‌العاده در اسلام‌آباد برای حضور عمران‌خان در دادگاه عالی پاکستان اعلام شد، یکباره خبر آمد که این نهاد قضایی با قید وثیقه رأی به آزادی دو هفته‌ای نخست‌وزیر پیشین پاکستان داده است و قضات تاکید کرده‌اند که در این مدت هیچ نهادی حق بازداشت وی را ندارد. بدون تردید این خبر برای طرفداران عمران‌خان خوشحال کننده است اما مساله اصلی این خواهد بود که او در داخل و خارج مخالفان زیادی دارد. علاوه بر دولت کنونی به رهبری شهباز شریف که عمدتاً به بریتانیا متصل هستند و نیت همکاری با واشنگتن و لندن را آشکارا فریاد می‌زنند، در داخل پاکستان هم احزاب سنتی چندان دل خوشی از عمران‌خان ندارند و حتی ممکن است چندی دیگر یا طرح ترور او مطرح شود یا اینکه ارتش را راضی به کودتا کنند و مجدداً کشور را به سمت بحران پیش ببرند. بر همین اساس اگرچه نخست‌وزیر پیشین پاکستان با قید وثیقه آزاد شده، اما مشخص نیست که پس از دو هفته، قرار است چه اتفاقی برای وی بیافتد و اساساً آینده عمران‌خان مبهم است.