تلاش برای اتخاذ سیاست واحد در خاک ژاپن

فرشاد گلزاری

زمانی که گروه هفت در سال 1975 میلادی با حضور شش کشور آلمان، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، بریتانیا و ایالات‌‌‌‌ متحده آمریکا تشکیل شد، هیچکس فکر نمی‌کرد که این بلوک سیاسی - اقتصادی قرار است در سال‌های آتی با چه چالش‌هایی در عرصه بین‌المللی دست و پنجه نرم کند. آنچه در این میان باید مورد توجه باشد این است که اساساً در دهه 70 میلادی نه تنها هژمونی ایالات متحده توسط روسیه با تهدید مواجه بود، بلکه سایر دولت‌هایی که در تشکیل گروه هفت همراه آمریکا بودند هم به نوعی در حال دست و پنجه نرم کردن با کمونیسم بودند و همین جماعت در جنگ سرد هم حضور جدی داشتند.

واقعیت این است که جنگ سرد و آنچه در پس آن زاده شد، صرفاً یک رقابت صنعتی یا نظامی و حتی هسته‌ای نبود، بلکه این جنگ در بطن خود مبارزه ایدئولوژی شرقی و غربی را جای داد که خروجی این نبرد فروپاشی شوروی در اوایل دهه 90 بود. فروپاشی شوروی اگرچه در تاریخ معاصر یک واقعه به شدت مهم تلقی شد؛ اما اگر شوروی مبلغ تفکر کمونیستی- مارکسیستی در جهان طی آن دوران نبود یا اگر به صورت کلی در دنیا مکتبی به نام کمونیست نداشتیم، بدون تردید جنگ سرد هم شکل نمی‌گرفت و از دامان آن سازمان‌هایی مانند ناتو، گروه هفت، گروه بیست و غیره پدید نمی‌آمد.

بر همین اساس باید جنگ سرد و نزاع میان شرق و غرب را دلیل اصلی شکل‌گیری این ساختارها و سازمان‌ها دانست که حالا غرب و آمریکا آنها را ابزاری برای حکمرانی خود می‌داند. در این میان با گذشت حدود پنج دهه از شکل‌گیری گروه هفت و سپس پیوستن کانادا به این محفل اقتصادی و سیاسی؛ برخی تحلیلگران معتقدند که چنین سازمان‌هایی صرفاً یک جنبه تشکیلاتی برای کشورهای توسعه‌یافته دارد تا بتوانند از این طریق سهم خود را از بازار جهانی تا ابد حفظ کنند و در بحران‌هایی مانند کرونا هم این سهم را به صورت ملموس و البته قانونی افزیش دهند.

به نظر می‌رسد اعضای گروه هفت با یکدیگر بر سر «مقابله یا مصالحه با چین» اختلاف‌نظر دارند که در اینجا متضرر اصلی توکیو خواهد بود، چراکه از میان هفت کشور یادشده، فقط ژاپن در شرق‌آسیا مستقر است

طیف دیگری معتقدند که گروه هفت و سازمان‌های مشابه آن به دلیل تبعیت از ساختارهای لیبرالیستی، هیچ نگاهی جز استعمار و استثمار کشورهای کمترتوسعه‌یافته ندارند و حالا که جهان درگیر بحران‌های متعدد شده باز هم این کشورهای عضو گروه هفت هستند که قصد دارند حداقل در اروپا و آمریکا و سپس در شرق آسیا اوضاع را بر اساس داده‌های خود مدیریت کنند.

بر همین اساس هر ساله خروجی نشست‌ها بیانگر هماهنگی کامل اعضا با یکدیگر است. به عنوان مثال در سال گذشته که نشست اعضای گروه هفت در آلمان برگزار شد؛ سیاست دولت آمریکا حمایت همه اعضای ناتو و همچنین شرکای آمریکا در گروه هفت از اوکراین و قطع ارتباط با روسیه یا حداقل تحریم این کشور بود.

پیام ضدشرقی از ناگانو

از نشست سال گذشته گروه هفت در آلمان تا به امروز قطعاً اتفاق‌هایی در نظام بین‌الملل رخ داده که هیچکدام از کشورهای عضو این نهاد، انتظار به وقوع پیوستن آن را نداشتند اما در نشست امسال مشخص است که اعضای گروه هفت به دنبال هم‌فکری بیشتر هستند.

موضوع کره شمالی و آزمایش‌های گاه و بیگاه این کشور هم از جمله نگرانی‌های وزرای خارجه گروه هفت عنوان شده است. اما آنچه که در این میان به عنوان یک محور اصلی بر آن اتفاق‌نظر وجود دارد، تقابل با روسیه و تقویت اوکراین علیه مسکو است

این نشست که از یکشنبه به میزبانی ژاپن برگزار شده با محوریت مقابله با تهدیدات فزاینده چین علیه تایوان، آزمایش‌های موشکی کره‌شمالی و مجازات روسیه به دلیل حمله به اوکراین از یکشنبه آغاز شده و تا امروز (سه‌شنبه) ادامه خواهد داشت. آسوشیتدپرس در مورد این نشست اعلام کرده که رویداد مذکور با حضور کشورهای عضو از جمله ژاپن، آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، کانادا و ایتالیا در هتلی در  کاروایزاوا که یک منطقه مسکونی واقع در استان ناگانو ژاپن است، برگزار می‌شود و از دستورکار مهم این جلسه می‌توان به جنگ روسیه-اوکراین اشاره کرد.

در این نشست یوشیماسا هایاشی، وزیر امور خارجه ژاپن که به عنوان میزبان ایفای نقش می‌کند به همتایان خود گفت که جهان نسبت به جنگ اوکراین در نقطه عطفی قرار دارد و جامعه جهانی باید تلاش‌های یک‌جانبه روسیه را برای تغییر وضعیت کنونی و تهدیدات این کشور نسبت به استفاده از تسلیحات هسته‌ای قویا رد کند. این اظهارات به خوبی نشان می‌دهد گروه هفت و به خصوص ژاپن که سال‌ها بر سر جزایر کوریل با روسیه در یک نزاع جدی قرار گرفته است، برخلاف سال گذشته یک موضع هجومی‌تر و البته محافظه‌کارانه‌تر اتخاذ کرده‌اند. رویترز در این خصوص نوشت که به نظر می‌رسد در این نشست، حمله روسیه به اوکراین و مقابله با چین جزو مسائل کلیدی وزرای کشورهای عضو و اتحادیه اروپا است؛ مسائلی که به باور آن‌ها چالش‌هایی برای نظم مبتنی بر قوانین بین‌المللی پساجنگ جهانی دوم محسوب می‌شوند.

این خبرگزاری همچنین به نقل از یک منبع ناشناس اذعان کرده که در شام خصوصی و کاری یکشنبه شب میان دیپلمات‌های کشورهای عضو گروه ۷، وزیر خارجه ژاپن خواستار ادامه گفت‌وگوها با چین پیرامون بسیاری از چالش‌های جهانی شد اما سایر دیپلمات‌ها گویا بیشتر به دنبال مقابله با نفوذ اخیر چین در شمال شرق‌آسیا و اطراف تایوان هستند. اگر این اطلاعات صحیح باشد می‌توان گفت که اعضای گروه هفت در این میان با یکدیگر برسر «مقابله یا مصالحه با چین» اختلاف‌نظر دارند که در اینجا متضرر اصلی توکیو خواهد بود؛ چراکه از میان کشورهای عضو گروه هفت، فقط این کشور در شرق آسیا مستقر است.

در این میان موضوع کره شمالی و آزمایش‌های گاه و بیگاه این کشور هم از جمله نگرانی‌های وزرای خارجه گروه هفت عنوان شده است. ژاپنی‌ها معتقدند که آنها در این مورد هم نسبت به سایر اعضای گروه هفت بیشتر در معرض ضربه قرار دارند اما آنچه که در این میان به عنوان یک محور اصلی مطرح است و بر آن اتفاق‌نظر وجود دارد، تقابل با روسیه و تقویت اوکراین علیه مسکو است. حال باید دید که هماهنگی‎های پشت پرده در مورد پرونده اوکراین میان اعضای گروه هفت به کجا می‌رسد؛ چراکه به‌رغم اختلافات موجود، اعضای این محفل سیاسی- اقتصادی به دنبال سیاست واحد علیه سه چالش مذکور هستند.