بحران با دو ضلع منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در پاریس

فرشاد گلزاری

گسیل جامعه کُردی به قاره اروپا از دهه‌ها پیش اتفاق افتاد و حالا هم این روند به نوبه خود ادامه داد. در بسیاری از کتب و اسنادی که در مورد کوچِ اجباری کُردها به اروپا، آمریکا و سایر کشورها از جمله کانادا و استرالیا منتشر شده، دلایل زیادی برای به وقوع پیوستن این پدیده ذکر شده است.

نویسندگان زیادی در این مورد نظراتشان را مطرح کرده‌اند که در این میان «جوردی تیجل» یکی از آنها به شمار می‌رود. او یک مورخ و متخصص در امور تاریخ مدرن و همچنین مباحث مربوط به جامعه و دولت‌سازی در خاورمیانه محسوب می‌شود و اغلب در رسانه‌های غربی و منطقه‌ای در رابطه با روند حیات کُردها و به خصوص کردهای سوریه مورد استناد قرار می‌گیرد.

او معتقد است که پدیده مهاجرت یک امر غیرقابل اجتناب است و هر شخص یا گروهی به دلایل خاصِ خود تن به مهاجرت می‌دهند ولی در این میان دلایل ریشه‌ای هم وجود دارد. به باور تیجل، یکی از دلایلی که طی دو دهه اخیر موجب شده جامعه کُردی در اروپا مستقر شود و اتفاقاً این استقرار ریشه در مهاجرت دارد، فشارهایی است که از سوی دولت‌هایی مانند ترکیه،‌ عراق و سوریه به این جماعت وارد شده است.

اعضای جامعه کردنشین فرانسه می‌گویند که اخیراً از پلیس این کشور هشدارهایی مبنی بر احتمال وقوع حمله به آن‌ها دریافت کرده‌اند اما مشخص نبوده که تهدید از ناحیه کدام شخص، جریان یا دولت صورت گرفته است

او معتقد است که کردها به دلیل مشی موردنظر خود که به نوعی خواهان استقلال‌طلبی هستند، عموماً و دائماً از سوی حکومت‌های بالادستی تحت فشار هستند و حتی در جایی با اشاره به رفتار دولت سوریه طی سه دهه پیش، این طیف را یک قوم فراموش شده یا در بهترین حالت طیف به حاشیه رفته می‌داند. «ژوردی تژل» هم تقریباً همین نظر را دارد.

تژل استاد تاریخ دانشگاه فرایبورگ سوئیس و استاد جامعه‌شناسی در مدرسه مطالعات پیشرفته علوم اجتماعی پاریس است و بر موضوعاتی مانند ناسیونالیسم در خاورمیانه و بسیج کُردها در دوره بین دو جنگ جهانی هم پژوهش‌های زیادی داشته است.  او در بخشی از کتاب خود با نام «کردها در سوریه» به نوعی سعی می‌کند بدون دخیل کردن هرگونه جانبداری به این موضوع بپردازد که اساساً کنش‌ها و استراتژی‌های بازیگران کُرد در حوزه سیاست، تا حد زیادی پنهان بوده و آنها به نوعی شریک خاموش ولی پر سر و صدای برخی از دولت‌های اروپایی و حتی آمریکا به حساب می‌آیند.

این تفسیر او و سایرین باز هم نشان می‌دهد که مهاجرت و تجمیع کُردها در پایتخت‌های اروپایی مانند استکهلم، پاریس، برلین، آمستردام و حتی واشنگتن و غیره عموماً گزینه موثری به شمار می‌رود.

اما مساله‌ای که در این میان باید مورد توجه قرار بگیرد استفاده از کردهای خاورمیانه توسط ایالات متحده و برخی دیگر از کشورهای اروپایی است که به همین دلیل برخی‌ آنها را «بازیگران وابسته» یا «بازیگران سرگردان» می‌دانند. اینکه اقلیم کردستان عراق امروز به نوعی پایگاه رسمی و علنی سیاسی- اقتصادی و حتی اجتماعی کُردهای منطقه به حساب می‌آید، یک امر غیر قابل انکار است اما باید توجه داشت که این رویداد بدون چراغ سبز آمریکا به هیچ وجه میسر نمی‌شد.

پاریس در شوک!

در بحث بهره‌برداری غرب از کُردها باید دانست که اساساً ترکیه یکی از کشورهایی است که ایالات متحده و سایر اعضای ناتو سعی می‌کنند که از کردها علیه آنکارا استفاده کنند. توجه کنید که درگیری ترکیه با کُردها هنوز هم ادامه دارد و همین حالا که این سطور از دیدگان شما می‌گذرد، ارتش ترکیه در حال اجرای حملات پنهان و آشکار (اطلاعاتی و عملیاتی) علیه مواضع پ.ک.ک، ی.پ.گ و پ.ی.د در شمال عراق و سوریه است.

اینکه چرا به درگیری ترکیه با کردها اشاره کردیم دلیلی ندارد جز حمله مسلحانه به مرکز فرهنگی کُردها در پاریس که حالا باز هم به یک بحران با دو ضلع منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تبدیل شده است.

اینکه اقلیم کردستان عراق امروز به نوعی پایگاه رسمی و علنی سیاسی- اقتصادی و حتی اجتماعی کُردهای منطقه به حساب می‌آید، یک امر غیر قابل انکار است اما باید توجه داشت که این رویداد بدون چراغ سبز آمریکا به هیچ وجه میسر نمی‌شد

خبرگزاری فرانسه عصر روز جمعه (23 دسامبر) اعلام کرد که در جریان یک تیراندازی مرگبار در مرکز فرهنگی متعلق به کُردها (مرکز فرهنگی احمد کایا) واقع در منطقه ۱۰ پاریس، سه نفر کشته و چهار تن زخمی شدند. در این میان منابع خبری فرانسه با انتشار اخبار تکمیلی اعلام کردند که عامل این حمله مسلحانه یک مرد حدوداً 68 ساله بوده که توسط پلیس دستگیر شده است.

خبرگزاری فرانسه هم ابراز کرد در تحقیقات پلیس مشخص شده که این پیرمرد پیش از این هم ید طولایی در حملات نژادپرستانه داشته و اخیراً در چند پرونده کیفری محکوم شده است.

جرالد دارونین، وزیر کشور فرانسه هم ضمن تایید دستگیری این شخص اظهار کرد که ضارب به وضوح افراد خارجی را هدف گرفته، اما معلوم نیست که مشخصاً به دنبال کشتن کُردها بوده یا خیر. او در حالی این اظهارات را مطرح کرد که هر سه قربانی این حمله  در قلب پاریس کُرد بودند.

امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه نیز در پیامی توییتری بیان کرد که کردهای فرانسه در قلب پاریس هدف یک حمله شنیع قرار گرفته‌اند اما روح ما با قربانیان این حادثه همراه است و با مجروحان و خانواده‌ها و عزیزانشان همدردی می‌کنیم.

میدل ایست‌نیوز هم با انتشار خبری اعلام کرد که ساعاتی پس از دستگیری ضارب، تعدادی از کُردهای مقیم پاریس در محل حادثه تجمع کرده و طبق گزارش پلیس، میز رستوران‌ها و سطل‌های زباله را به خیابان آوردند و پلیس برای متفرق کردن جمعیت به استفاده از گاز اشک‌آور روی آورده است.

در این میان اعضای جامعه کردنشین فرانسه می‌گویند که اخیراً از پلیس فرانسه هشدارهایی مبنی بر احتمال وقوع حمله به آن‌ها دریافت کرده‌اند اما مشخص نبوده که تهدید از کدام ناحیه انجام شده است.

فارغ از اینکه دولت کردستان عراق با صدور بیانیه‌ای خواستار خویشتن‌داری جامعه کُردی در فرانسه و سایر کشورهای اروپایی شده اما این جریان معتقد است که باز هم پای سرویس اطلاعاتی ترکیه (میت) در میان است؛ به گونه‌ای که تجمع‌کنندگان در پاریس پس از دستگیری مجری این عملیات مسلحانه، علیه رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه شعار دادند و برای او آرزوی مرگ کردند؛ واکنشی که به مواضع آشکار وی علیه کردها و سیاست‌هایش در قبال جریان‌های کُردی در ترکیه و عراق اشاره دارد.

حال باید دید که مدل برخورد دولت فرانسه با این پرونده چگونه خواهد بود و آیا کُردها از مواضع خود علیه آنکارا کوتاه می‌آیند یا خیر؟