بی‌سر و صدا علیه تهران؟

فرشاد گلزاری

شورای همکاری خلیج فارس که به اختصار بدان «GCC» ((Gulf Cooperation Council هم گفته می‌شود عموماً هراز گاهی یک رویداد سیاسی را در مدارِ توجه خود قرار می‌دهد و برای آن یک نشست یا یک کنفرانس اختصاصی برگزار می‌کند. این شوار در علم روابط بین‌الملل در اصل یک بلوک سیاسی – اقتصادی به حساب می‌آید که بیشترین نفت دنیا را در اختیار دارد. شش کشور عربستان سعودی، امارات عربی متحده، قطر، کویت، عمان و بحرین که اعضای شورای همکاری خلیج فارس به شمار می‌آیند، این روزها هر یک درگیر پرونده‌ای خاصِ خود هستند. قطری‌ها در حال آماده‌سازی نهایی خود برای برگزاری جام جهانی 2022 و میزبانی از مردم کشورهای دنیا هستند که قرار است برای تماشای بازی‌ها وارد دوحه شوند. امارات متحده عربی از یک سو در یمن و از سوی دیگر با اسرائیل و غربی‌ها در حال رایزنی‌های اقتصادی و سیاسی در مورد چندین پرونده است، که بدون تردید منافعی هم برای طرف مقابل در نظر گرفته شده است. بحرین هم این روزها در تکاپو برای برگزاری انتخابات پارلمانی است و قرار است چند روز دیگر این رویداد سیاسی را علنی کند اما مخالفان آل‌خلیفه در داخل و خارج از منامه و سایر شهرهای بحرین چند روزی است که با در دست گرفتن پلاکارد و پرچم‌های اعتراضی، برگزاری این انتخابات ساختگی را محکوم کرده‌اند. در کویت هم چندی پیش انتخابات پارلمانی برگزار شد و شیعیان این کشور توانستند درصد قابل قبولی رأی کسب کنند ولی باز هم دولت این کشور درگیر اختلافات سیاسی است. شاید تنها کشوری که این روزها آرامش را همانند گذشته تجربه می‌کند، عمان باشد که همه آن را به عنوان جزیره ثبات می‌شناسند که البته این مساله را باید هدیه‌ای از طرف ساختار محافظه‌کار این کشور به مردم دانست. اما در این میان عربستان سعودی به عنوان رهبر شورای همکاری خلیج فارس که هم از نظر منابع انرژی و مالی و هم از منظر جغرافیا نسبت به سایر کشورهای عضو این شورا، چندین پله بالاتر قرار دارد، این روزها درگیری‌های جدی در عرصه سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی – امنیتی را تجربه می‌کند. ریاض از یک سو هنوز در حال دست و پنجه نرم کردن با ایالات متحده است و دلیلش را باید اقدام این کشور در کاهش دو میلیون بشکه‌ای تولید نفت اوپک پلاس دانست. سعودی‌ها حالا به دنبال آن هستند تا همانند ترکیه از یک سو با آمریکا کار کنند و روابطشان را جلو ببرند و از سوی دیگر هم روس‌ها را در کنار خود داشته باشند که به نظر کار دشواری می‌آید. از سوی دیگر هم باید توجه داشت که تزلزل در روابط واشنگتن و ریاض در شرایط فعلی منطقه ممکن است از حیث نظامی برای عربستان گران تمام شود. اینکه یکباره و به موازات دعوای عربستان و آمریکا بر سر نفت و کاهش تولید اوپک پلاس اخباری از تهدید ریاض توسط تهران منتشر می‌شود و برخی مقامات در داخل کشورمان که بعضا عربستان را تهدید کرده‌اند، آن را یا تکذیب می‌کنند یا چندان موردتوجه قرار نمی‌دهند، از حیث ماهیتی عجیب است؛ چراکه مخابره تهدید در هر سطح و از هر نوعی که باشد بدون شک تبعاتی خواهد داشت.

ریاض و عدم اشاره به تهران در کشاکش تنش

اینکه عربستان تا چه حد و اندازه‌ای تهدید تهران علیه خود را عادی قلمداد می‌کند یا اینکه قرار است در این مورد چه اقدامی را از حیث سیاسی و نظامی انجام دهد، چندان موضوع مهمی نیست و در این میان حتی نمی‌توان به صورت علنی و محکم گفت که چه اتفاقی رخ خواهد داد. آنچه ظاهرا در این میان باید مهم قلمداد کرد، نشست اخیر وزرای دفاع شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس است. این نشست که در روز سه‌شنبه برگزار شد و ریاض میزبان آن بود، شاید یک اتفاق ساده و یک رویداد تکراری تلقی شود، اما در کل و از حیث زمانی باید آن را یک دورهمی سیاسی – نظامی مهم دانست. توجه داشته باشید که تاکنون 18 بار وزرای دفاع کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با یکدیگر جلسه مشترک داشته‌اند و حالا هم برای بار نوزدهم دور یکدیگر جمع شدند و به گفت‌گو پرداختند. در این خصوص خبرگزاری رسمی سعودی (واس) اعلام کرد که وزرای دفاع در این نشست بر اهمیت ادامه همکاری میان نیروهای مسلح کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای حفظ دستاوردهای ملت‌ها و آرمان‌های رهبرانشان تأکید کردند. خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان سعودی و وزرای دفاع دیگر کشورهای عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس، نایف بن فلاح الحجرف، دبیر کل این شورا و عید بن عواض الشلوی، رئیس فرماندهی نظامی یکپارچه شورا در این نشست شرکت داشتند. خالد بن‌سلمان، وزیر دفاع عربستان در ابتدای این جلسه اعلام کرده که افزایش سطح اقدامات دفاعی مشترک باعث می‌شود نیروهای مسلح کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، دژ مستحکم و سپری در برابر خطرات و تهدیدات باشند و امنیت و ثبات را در منطقه محقق و از منابع ملی و اقتصادی حفاظت  کنند. به دنبال این سخنان، ارتش کویت در بیانیه‌ای اعلام کرد که در این نشست توصیه‌های کمیته عالی نظامی روسای ستاد و آخرین تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی مورد بحث و بررسی قرار گرفت و هماهنگی‌های نظامی مورد تبادل نظر بود. وزارت دفاع قطر هم در بیانیه‌ای اعلام کرد که وزرای دفاع شورای همکاری خلیج فارس درباره فعال کردن همکاری‌های نظامی مشترک و تقویت همکاری‌های دفاعی و ادامه متحد کردن همه تلاش‌ها برای حمایت از ثبات در منطقه گفت‌وگو کردند اما آنچه در این میان به نظر مهم می‌آید تنش ایران و عربستان است. در اخبار مربوط به این نشست، هیچگونه اشاره‌ای به ایران و تقابل ریاض با تهران نشده است و دقیقاً همین مساله باید مورد توجه قرار گیرد. ممکن است بسیاری از تحلیلگران و مفسران تحولات حاشیه خلیج فارس این نشست را یک رویداد تکراری ارزیابی کنند که هر چند وقت یکبار به صورت از پیش تعیین شده برگزار می‌شود، اما واقعیت این است که برگزاری این نشست با حضور شخصیت‌های نظامی هر شش کشور آن هم در زمانی که ریاض از ناحیه تهران احساس خطر می‌کند، می‌تواند نوعی ائتلاف‌سازی یا هماهنگی نظامی – سیاسی علیه تهران به شمار آید. حال باید منتظر خروجی منطقه‌ای این نشست بود!

سوتیتر1:

اینکه اخباری از تهدید ریاض توسط تهران منتشر می‌شود و برخی مقامات در داخل کشورمان که بعضا عربستان را تهدید کرده‌اند، آن را یا تکذیب می‌کنند یا چندان موردتوجه قرار نمی‌دهند، از حیث ماهیتی عجیب است؛ چراکه مخابره تهدید در هر سطح و از هر نوعی که باشد بدون شک تبعاتی خواهد داشت

سوتیتر2:  برگزاری نشست وزرای دفاع شورای همکاری خلیج فارس در زمانی که ریاض از ناحیه تهران احساس خطر می‌کند، می‌تواند نوعی ائتلاف‌سازی یا هماهنگی نظامی – سیاسی علیه ایران به شمار آید