حلقه تنگ محافظه‌کاران به دور خانم نخست‌وزیر

فرشاد گلزاری

جمعه گذشته بود که رسانه‌های بریتانیا گزارش دادند کوازی کوارتنگ، وزیر دارایی این کشور که کمتر از شش هفته از شروع به کارش در این سمت گذشته بود، برکنار شده است. ساعات زیادی از انتشار این خبر نگذشته بود که بی.بی.سی اعلام کرد کوارتنگ حالا به عنوان کسی که کمترین دوره تصدی وزارت دارایی انگلیس از سال ۱۹۷۰ تا کنون را داشته، مطرح است و این اقدام در ساختار سیاسی بریتانیا یک امر بی‌سابقه و ندر به حساب می‌آید. چندی بعد هم روزنامه گاردین نوشت دولت بریتانیا تایید کرده که جرمی هانت، وزیر امور خارجه پیشین بریتانیا قرار است جانشین کوارتنگ به عنوان وزیر دارایی جدید دولت تراس باشد که این خبر ساعاتی بعد تایید شد. این روزنامه نوشت که جانشین کوازی کوارتنگ چهارمین وزیر دارایی بریتانیا در طی ماه‌ها بروز بحران هزینه زندگی در این کشور محسوب خواهد شد. نکته‌ای که در این میان از حیث شکلی برای کابینه فعلی بریتانیا و لیز تراس، نخست‌وزیر این کشور به ابزار تمسخر تبدیل شده و هر روز از یک طرف علیه آنها حرف زده می‌شود، مدل برکنار کردن وزیر دارایی بریتانیا بود. رویترز در اینباره گزارش داد کوراتنگ که برای شرکت در نشست وزیران دارایی کشورهای عضو صندوق بین‌المللی پول به واشنگتن سفر کرده بود، این نشست را قبل از موعد ترک کرد و صبح روز جمعه به لندن بازگشت و با لیز تراس دیدار کرد. در نهایت نتیجه این دیدار برکناری یکباره او بود که حالا تمام دنیا آنرا یک پرونده با چند منشأ مختلف به حساب می‌آورند. اینکه چرا چنین اتفاقی باعث شده تا صدای مردم و مقامات بریتانیا دربیاید موضوعی است که برای تشریح آن باید کمی به عقب بازگردیم. زمانی که بوریس جانسون نخست‌وزیر پیشین بریتانیا قصد کناره‌گیری از قدرت را کرده بود بسیاری معتقد بودند که نفر بعد از او با چالش‌های ریشه‌ای روبرو خواهد بود اما برخی دیگر این تحلیل را قبول نداشتند. جانسون که به دلیل افشای پرونده‌‌ای مانند «پارتی گیت» مورد انتقاد گسترده قرار گرفت، از سوی دیگر در کارنامه خود واکسیناسیون بریتانیا و توابع آن در دوران پاندمی کونا را به عنوان یک دستاورد با اهمیت ثبت و ضبط کرده بود اما به هر ترتیب او در داخل حزب محافظه‌کار به سطحی از تنزل سیاسی رسید که بهترین راه، کناره‌گیری بود. در این میان باید متوجه بود یکی از دلایلی که موجب شد جانسون در این میان تا حد زیادی مورد انتقاد قرار بگیرد، جنگ اوکراین بود. او از زمان آغاز حمله روسیه به این کشور تندترین مواضع را علیه پوتین و تیمش اتخاذ کرد و به علاوه بر ارسال میلیاردها پوند تسلیحات به اوکراین، به صورت انفرادی سه بار به این کشور سفر کرد با ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین دیدار داشت. او حتی در واپسین لحظاتی که قصد ترک خانه شماره 10 داونینگ استریت را داشت با زلنسکی تلفنی گفت‌وگو کرد و به او پیروزی در مقابل مسکو را گوشزد کرد. جانسون از نخست وزیری بریتانیا کنار کشید اما حالا آنچه که از او به جا مانده میراثی است که تخریب اقتصادی را به لندن تحمیل کرده و حالا لیز تراس میراث‌دار این وضعیتی است.

واقعیت غیرقابل‌انکار این است که اوضاع بهم‌ریخته این روزهای بریتانیا و کابینه تحت فرمان لیز تراس صرفاً به تبعات اقتصادی برآمده از جنگ اوکراین بازنمی‌گردد، بلکه بوریس جانسون تنها نخست وزیری بود که با اصرار بر خروج کشورش از اتحادیه اروپا، «برگزیت» را اجرایی کرد

تشتت در کابینه بریتانیا

تراس در زمان نامزدی برای نخست‌وزیری بر طرح کاهش مالیات اشاره کرد و با این موضوع توانست علاوه بر جلب آرای جناح چپ حزب متبوعش، آرای سرگردان حزب کارگر بریتانیا را هم کسب کند و بر صندلی نخست‌وزیری تکیه بزند اما حالا گویا نمی‌تواند راه به جایی ببرد

واقعیت غیر قابل انکار این است که اوضاع بهم‌ریخته این روزهای بریتانیا و کابینه تحت فرمان لیز تراس صرفاً به تبعات اقتصادی برآمده از جنگ اوکراین نیست بلکه بوریس جانسون تنها نخست وزیری بود که با اصرار بر خروج کشورش از جمع اعضای اتحادیه اروپا «برگزیت» را اجرایی کرد. اجرای برگزیت به نوعی باعث شد تا شوک‌های آنی و مرحله‌ای به ساختار اقتصادی این کشور وارد شود و پیامدهای مشارکت لندن در جنگ اوکراین را مزید بر علیت شد و حالا لیز تراس به جایی رسیده که در کمتر از یکساعت تصمیم به عزل وزیر دارایی خود می‌گیرد. از سوی دیگر اما باید گفت که لیز تراس در این بحران بی‌تقصیر نیست. او زمانی که به عنوان نامزد انتخاب نخست‌وزیری از سوی حزب‌محافظه‌کار مقابل رشی سوناکِ هندی‌تبار قرار گرفت صراحتاً بر طرح کاهش مالیات اشاره کرد و با این موضوع توانست علاوه بر جلب آرای جناح چپ حزب متبوعش، آرای سرگردان حزب کارگر بریتانیا را هم کسب کند و بر صندلی نخست‌وزیری تکیه بزند. این طرح اما از ریشه ایراد داشت و حالا گریبان او را گرفته است. وزیر دارایی پیشین بریتانیا که جمعه برکنار شد در تشریح طرح «بودجه کوچک» در ۲۳ ماه سپتامبر گفته بود که مالیات شرکت‌ها در ۱۹ درصد متوقف می‌شود و افزایش مالیات به ۲۵ درصد برنامه‌ریزی شده، در کنار مجموعه‌ای از دیگر کاهش‌های مالیاتی بدون بودجه که بازارهای مالی را متزلزل کرده‌اند را لغو می‌کند. پس از این تراس تنها چند ساعت پس از اخراج کوارتنگ گفت که تصمیم گرفته است این افزایش را حفظ کند؛ اقدامی که باعث افزایش ۲۰ میلیارد دلاری مالیات عمومی می‌شود. در همین راستا اکونومیست در گزارش خود نوشت که کمپانی‌های بریتانیایی در حمایت از توقف مالیات شرکت‌ها صریح نبودند. بسیاری می‌گویند که ثبات سیاسی و اقتصادی بیشتر بر توانایی آنها در تصمیم‌گیری و انجام تجارت اهمیت دارد تا میزان مالیاتی که می‌پردازند. از سوی دیگر باید توجه داشت برنامه کاهش مالیات ۵۰ میلیارد دلاری با هدف افزایش رشد، به قیمت پوند ضربه زد و بانک مرکزی بریتانیا را مجبور کرد برای ایجاد ثبات در بازارها مداخله کند و باعث واکنش سیاسی شد که اکنون به قیمت اتمام کار کوارتنگ انجامید. حالا روز گذشته رسانه‌های بریتانیا اعلام کردند که دست کم سه عضو حزب محافظه‌کار علنا از لیز تراس که مدت زمان زیادی از نخست‌وزیری‌اش نگذشته، خواستند از سمتش استعفا دهد. کریسپین بلانت، اولین قانونگذار محافظه‌کاری بود که علیه لیز تراس به طور علنی موضع گرفته و گفت، فکر نمی‌کند تراس بتواند از پس بحران اقتصادی فعلی بر بیاید. پس از او اندرو بریجن، دومین قانونگذاری بود که با نخست وزیری لیز تراس مخالفت کرده و اعلام کرد که کشور ما و مردمش و حزب ما لیاقت فرد بهتری را دارند. پس از این دو نفر نیز، جیمی والیس، قانونگذار مناطق بریجند و پورتکراول از این مساله اظهار تاسف کرد که لیز تراس اعتبار اقتصادی بریتانیا را تضعیف کرده و به حزب محافظه‌کار به طرزی غیرقابل ترمیم آسیب وارد کرده است. حال باید دید که این تهدیدها منجر به ان می‌شود که تراس همانند جانسون راهی خانه شود یا خیر!