آماده‌باش آنکارا برای تکمیل کمربند شمالی

فرشاد  گلزاری

«طرح ترکیه برای اشغال مناطق شمالی و اجرای عملیات در عمق 30 کیلومتری سوریه صرفاً یک رویای شیطانی است». این عبارت بخشی از گفت‌وگوی فیصل مقداد، وزیر خارجه سوریه با خبرگزاری اسپوتنیک روسیه است. مصاحبه‌ای که به صورت علنی نشان می‌دهد اوضاع در نوار شمالی سوریه آرام و بی‌ سر و صدا نیست و گویا قرار است به زودی شاهد یک رخداد عجیب و خطرناک جدید در این کشور باشیم. وزیر خارجه سوریه در این مصاحبه اعلام می‌کند که اقدام‌های ترکیه در سوریه، نمونه روشنی برای نادیده گرفتن کمترین ارزش‌های اخلاقی، حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل است و وضعیت شمال سوریه هم در آستانه فاجعه قرار دارد. او با اشاره به طرح جدید دولت ترکیه به رهبری رجب طیب اردوغان برای ایجاد یک تحرک جدید در شمال سوریه گفت که این اقدام یک فاجعه است زیرا کاری که او انجام خواهد داد پاکسازی قومی و ساخت شهرک‌های جدید در شمال سوریه است. مقداد از سازمان ملل و شورای امنیت خواست با طرحی که «رویای شیطانی» عنوان کرد، به صورت فوری برخورد کنند. این پیشنهاد و درخواست دمشق را به صورت مشخص باید تحت عنوان اخراج نیروهای ترکیه از سوریه دانست. دولت سوریه در شرایط کنونی معتقد است اشغال اراضی سوریه توسط ترکیه و آمریکا، نقض حاکمیت سوریه و در تضاد با حقوق بین‌الملل و قطعنامه‌های شورای امنیت قلمداد می‌شود و به همین دلیل نگاه دمشق از چند ماه پیش به تحرکات ترکیه در نوار شمالی خاک خود، بیش از گذشته معطوف شده و عملاً یک گفتمان رادیکال در این بین شکل گرفته است. اما چرا وزیر خارجه ترکیه تا به این حد از الفاظ تند علیه آنکارا استفاده کرده است؟ برای پاسخ نخست باید به این نکته اشاره کرد که اظهارات اخیر دمشق در واقع پاسخ به مواضعی است که اردوغان و تیم او از چند روز پیش اتخاذ کرده‌اند. توجه داشته باشید که ترکیه و بُنیان سیاست خارجی این کشور بر پایه «بندبازی‌های تو در تو و بهم پیوسته» استوار است. اگر به پرونده‌هایی مانند سوریه، عراق، قره‌باغ، لیبی، تنش در مجمع گازی مدیترانه شرقی، افغانستان و غیره توجه کنیم به صورت علنی و واضح ردپای آشکار ترکیه را مشاهده می‌کنیم. ترکیه در تمام این پرونده‌ها با استفاده از اهرم عضویت در ناتو سعی دارد خود را به عنوان بازیگر اصلی یا کنشگر پوششی به دنیا معرفی کند و به همین دلیل آنکارا همیشه در حال بازی با روسیه و آمریکا و سپس اتحادیه اروپا است که باید بدان «بندبازی سیاسی» گفت.

سوءاستفاده از مشغولیت بین‌المللی!

اما حالا که اوکراین و بحران برآمده از آن در حال گسترش است، عملاً ترکیه در این موضوع به صورت اصلی و فرعی در حال تامین منافع خود است. آنکارا از یک سو به اوکراین پهپادهای بیرق‌دار فروخت تا علیه روسیه به کار گرفته شود و از سوی دیگر در غارت منابع غلات و گندم کی‌یف با روس‌ها هماهنگ می‌شود؛ چراکه این کشور با مسکو در سوریه هم منافع مشترک دارد. از منظری دیگر باید توجه کرد که ترکیه با آمریکا و اروپا هم منافعی برای خود تعریف کرده‌ است اما آنچه در سوریه و در شمال این کشور علیه کردها رخ می‌دهد، تا حدودی ممکن است با منافع آمریکا در تعارض باشد ولی این امر نسبی است. به همین دلیل است که می‌بینیم اردوغان اخیراً به گونه‌ای حرف زده است که همه فکر می‌کنند هر لحظه باید در شمال سوریه منتظر یک بحران چندضلعی بود. رئیس جمهوری ترکیه دو روز پیش طی سخنانی در آنکارا اعلام کرد که ارتش کشورش به محض تکمیل کمربند امنیتی در عمق 30 کیلومتری شمال سوریه، عملیات نظامی جدید خود در این منطقه از خاک سوریه را آغاز خواهد کرد. اردوغان همانند گذشته مدعی شد که ترکیه در حال پایان دادن به حضور «پ.ک.ک» در مکان‌هایی خواهد بود که در آن فعالیت داشته است و این گروه دیگر قادر به فریب دادن کودکان و نیروهایش برای ادامه فعالیت در آن نیست. نکته دوم، دقیقاً همین موضوع است. اردوغان و تیم او باز هم پ.ک.ک و تهدید کُردی را به عنوان یک دلیل مهم برای ادامه تحرکاتشان در شمال سوریه مطرح می‌کنند اما به هیچ وجه نمی‌گویند که بر اساس کدام مجوز بین‌المللی و یا کدام معاهده و توافق‌نامه به دنبال احداث یک کمربند امنیتی در عمق 30 کیلومتری سوریه هستند؟ حالا اما ترکیه توجیه جدید برای ادامه عملیات خود در شمال سوریه دارد و آنهم «کودک سربازان پ.ک.ک» است. اردوغان و حتی مولود چاووش‌اوغلو که حالا هدایت دستگاه دیپلماسی ترکیه را به عهده دارد هیچگاه به این موضوع اشاره نکرده‌اند که چرا طی سالیان گذشته به فکر جلوگیری از سربازگیری کودکان توسط پ.ک.ک نشده‌اند؟ پاسخ کاملاً مشخص است؛ ترکیه با طرح چنین مساله‌ای به دنبال آن است که بتواند به عملیات جدید خود در شمال سوریه که ابراهیم کالین، سخنگوی اردوغان هم آن را «قریب‌الوقوع» اعلام کرده رنگ و بوی انسانی و حقوق بشری بزند و در نهایت یک توجیه نصفه و نیمه برای خود دست و پا کند تا بیش از این مورد هجمه ملل متحد قرار نگیرند. اظهارات مقامات ترکیه در مورد احتمال شروع هرگونه عملیات نظامی در شمال سوریه در حالی مطرح می‌شود که همین روند از سوی آنکارا و ارتش تحت فرمان اردوغان در شمال عراق در حال انجام است و حالا کار به جایی رسیده که اردوغان به دنبال مصادره نفت و آب عراق و حتی منطقه به نفع خود است. حال باید دید که آماده‌باش آنکارا برای تکمیل کمربند شمالی در سوریه چگونه و چه زمانی به عملیات نظامی تبدیل می‌شود!