صدر و حربه فشار مضاعف بر رقبا

فرشاد گلزاری

با گذشت حدود هشت ماه از برگزاری انتخابات سراسری عراق و پیروزی جریان مقتدی صدر در این رویداد سیاسی، شاهد ترسیم و اجرای انواع و اقسام سناریوها از سوی او و جریان سائرون بودیم که درنهایت نتوانست به تشکیل دولت منتهی شود. توجه داشته باشید که از زمان برگزاری انتخابات و اعلام نتایج آن، بغداد در یک بلاتکلیفی کلی به سر می‌برد که دلیل اصلی آن هم بحث عدم وفاق جریانات سیاسی با یکدیگر بود. برخی‌ معتقدند که این روند اساساً یک موضوع تحمیلی از سوی دولت‌های عربی منطقه و کشورهای غربی به بغداد بوده است. این طیف با ارائه مستندات اعلام کرده‌اند که دستگاه‌های رأی‌گیری که در این انتخابات مورد استفاده قرار گرفتند توسط کره‌جنوبی ساخته و نرم‌افزار آن توسط استرالیا برنامه‌ریزی شده بود. سرور خروجی آرا هم در امارات قرار داشته است و به همین جهت اساساً انتخابات سال گذشته عراق باید یک رویداد مهندسی شده از سوی غرب و برخی متحدان آن قلمداد شود. همین جریان عملاً معتقد است که انتخابات از بیخ و بُن مشکل داشته و حتی پس از اعلام رأی دادگاه عالی بغداد مبنی بر صحت روند انتخابات و آرا، اعتراض‌هایی را نسبت به این رأی دستگاه قضایی به عمل آوردند؛ گرچه در نهایت از مواضع خود عقب‌نشینی کردند. در مقابل جریان فوق‌الذکر، طیف صدر حضور دارند که در این انتخابات 73 کُرسی را به دست آوردند و در تمام مقاطع خود را برای تشکیل دولت و هدایت امور بغداد مُحِق می‌دانستند که حالا به نظر می‌رسد دیگر نه تنها صدایی از این جریان درنمی‌آید، بلکه رهبر آنها یعنی مقتدی صدر تصمیمی اتخاذ کرده که حالا تمام عراق نسبت به آن حیران شده‌اند! واقعیت این است که بغداد نه تنها حالا وارد یک بن‌بست سیاسی شده بلکه در داخل پایتخت حتی بزرگان سیاسی هم نمی‌دانند که با اقدام اخیر مقتدی صدر چه کنند. چندی پیش رهبر جریان صدر از تمام نمایندگان این طیف سیاسی در پارلمان خواست تا استعفای دسته‌جمعی خود را تقدیم محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق کرده و از حضور و فعالیت خود در قوه مقننه کشورشان کناره‌گیری کنند که این اتفاق ظرف کمتر از نصف روز انجام شد. همه فکر می‌کردند که حلبوسی با این استعفای جمعی مخالفت می‌کند اما یکباره او مُهر تایید را بر این استعفای حزبی زد و 73 عضو پارلمان عراق به خانه‌هایشان بازگشتند. همه مات و مبهوت بودند که یکباره بیانیه‌ای از سوی مقتدی صدر صادر شد که در آن خواستار تعطیلی نهادهای زیرمجموعه حزب متبوعش را شده بود. در متن بیانیه او آمده است که شش نهاد مؤسسه المرقد الشریف با نهادهای زیر مجموعه آن، دفتر السید الشهید در نجف اشرف، دفتر ویژه، دفتر حفظ آثار شهید صدر، موزه السید الشهید (شهید صدر) و پروژه بنیان مرصوص از این امر مستثنا هستند، اما اصل مطلب صرفاً این اقدامات سلبی صدر نیست، بلکه داستان اصلی بلاتکلیفی آینده سیاسی عراق خواهد بود.

این احتمال وجود دارد که طی روزهای آینده، علی‌رغم آنکه رئیس پارلمان عراق اعلام کرد این نهاد به کار خود ادامه خواهد داد، شاهد انحلال مجلس این کشور باشیم و در نهایت ساختار سیاسی تن به انتخابات جدید بدهد

تسویه‌حساب با رقبا!

تحت فشار قرار دادن سایر احزاب از سوی صدر به نوعی برای بالا بردن میزان چانه‌زنی وی انجام شده و این اقدام را باید یک شوک آنی و ناگهانی قلمداد کرد که قواعد بازی سیاسی در بغداد را به‌هم ریخته است

آنچه در مورد استعفای دسته‌جمعی نمایندگان جریان صدر از حضور در پارلمان عراق باید موردنظر قرار بگیرد این است که اساساً این اقدام زمانی انجام شده که او نتوانست دولت را تشکیل دهد. طی ماه‌های اخیر صدر دیدارهای مختلفی با احزاب حاضر در «چارچوب هماهنگی شیعیان» داشت و حتی خبرهای امیدوارکننده‌ای از کنار آمدن او با نوری مالکی، رئیس جریان دولت‌القانون و نخست‌وزیر پیشین عراق به گوش می‌رسید اما یکباره این اخبار محو شد و در این میان شاهد چرخش صدر بودیم. پس از آن صدر به سمت کردها و مسعود بارزانی، رهبر حزب دموکرات کردستان عراق گام برداشت و در این راه هم محمد الحلبوسی، رئیس فعلی پارلمان عراق به آنها ملحق شد اما باز هم دولت در بغداد تشکیل نشد. در این مسیر بسیاری از احزاب شیعه هم به صدر پیام دادند که حاضر به تشکیل دولت با او در بغداد هستند اما باز هم صدر به این موضوع تن نداد و راه خود را پیش گرفت و حالا اوضاع به جایی رسیده که عملاً هیچکدام از مقامات سیاسی عراق نمی‌دانند که صدر چه در پس ذهن خود دارد و به دنبال چیست؟ در این میان اما برخی تحلیلگران عراقی که طی سالیان گذشته مقتدی صدر را زیرنظر دارند و او و حرکات سیاسی‌اش را رصد می‌کنند، حدس و گمان‌هایی زده‌اند که شاید بتواند دلیل این اقدام صدر و آینده سیاسی عراق را مشخص کند. آنها معتقدند که صدر در این بین دو سناریوی کلی را دنبال می‌کند. نخست آنکه او درصدد است تا از یک حربه قدیمی (استعفای دسته‌جمعی) علیه سایر جریانات سیاسی استفاده کند و به آنها بگوید که حرف اول و آخر در مورد تشکیل دولت آتی عراق را او می‌زند و همه باید چشمشان به دهان صدر و جریان منتصب به او باشد. این طیف می گویند که تحت فشار قرار دادن سایر احزاب از سوی صدر به نوعی برای بالا بردن میزان چانه‌زنی وی انجام شده و این اقدام او را یک شوک آنی و ناگهانی قلمداد می‌کنند که قواعد بازی سیاسی در بغداد را به‌هم می‌ریزد. سناریوی دوم هم بحث برگزاری انتخابات مجدد در سراسر کشور است. اگر به تاریخ و اسناد موجود در رابطه با روندهای سیاسی در عراق نگاهی گذرا داشته باشیم به این جمع‌بندی می‌رسیم که انتخابات زودهنگام بخشی از شاکله و ساختار حُکمرانی این کشور را تشکیل می‌دهد. همین چند وقت پیش بود که اعتراضات در سال 2018 و 2019 بالا گرفت و در نهایت عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر وقت مجبور به استعفا شد و در نهایت مصطفی الکاظمی روی کار آمد و با تأخیر چند ماهه انتخاباتی برگزار شد که حاصلش وضعیت فعلی است.

به همین جهت احتمال این وجود دارد که طی روزهای آینده (به‌رغم آنکه رئیس پارلمان عراق اعلام کرد این نهاد به کار خود ادامه خواهد داد) شاهد انحلال مجلس این کشور باشیم و در نهایت ساختار سیاسی تن به انتخابات جدید بدهد. در آن هنگام باید دید که جریان صدر دقیقاً چه میزان آرا را کسب می‌کند؛ چراکه صدری‌ها به دنبال آن هستند که کار را در بغداد به نفع خودشان یکسره کنند و حرفشان را به کرسی بنشانند. لذا حربه‌ای که صدر علیه رقبایش به کار گرفته، اگرچه قدیمی است، اما به نظر می‌آید که خروجی را به نفع او تمام خواهد کرد!